Ortaöğretim Okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki

Bu araştırmanın amacı okul yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, Siirt il ve ilçe merkezindeki tüm ortaöğretim kurumlarında görev yapan 590 branş öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile ilgili öğretmenlerin görüşlerini belirlemek amacıyla ‘Etik Liderlik Ölçeği kullanılmıştır. Ayrıca öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerini belirlemek için Balay (2000b) tarafından geliştirilen ‘Örgütsel Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderliğin alt boyutlarına ilişkin uygulamaları ile öğretmenlerin uyum alt boyutundaki örgütsel bağlılıkları arasında negatif yönde düşük düzeyde bir ilişki olduğu; okul yöneticilerinin etik liderliğin hoşgörü, adalet, sorumluluk, demokrasi alt boyutundaki uygulamaları ile öğretmenlerin özdeşleşme alt boyutundaki örgütsel bağlılıkları arasında pozitif yönde ve orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonucunda, etik liderliğin sorumluluk alt boyutunun özdeşleşmeye dayalı örgütsel bağlılığı olumlu yönde yordadığı görülmüştür.

The relationship between teachers’ organizational commitment and secondary School administrators’ ethical leadership behaviours

The purpose of this research was to determine the ethical leadership behaviours of school administrators and organizational commitment of teachers. The study was a relational research model. The study was consisted of 590 branch teachers working in the secondary schools which are located in both Siirt center and its districts in 2009-2010. Ethical Leadership Scale was used to determine the principals' ethical leadership behaviours according to teachers’ point of view. In addition ‘Organizational Commitment’ scale developed by Balay (2000b) was also used to determine the organizational commitment levels of teachers. The result of the study indicated that there is negative and low relation between organizational commitment of teachers in terms of adaptation in respect to practices related to all dimensions of ethical leadership behaviours of school administrations. Also, there is a positive and medium level relation between the ethical leadership sub-dimensions such as tolerance, justice, responsibility, democracy and teachers’ identification commitment. Regression analysis indicated that the responsibility sub-dimension of ethical leadership behaviour positively predicted the identification commitment.

___

  • Asa, Y. ve Dalkılıç, N. (2008). Örgütsel bağlılıkta üç bileşen ve yan unsurlar teorisine yönelik Kütahya kamu sektörü Araştırması. 16. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 16-18 Mayıs 2008 (ss. 852-857). İstanbul: G.M. Matbaacılık.
  • Ataklı, A. (1999). Öğretmenlerin stres ve iş memnuniyeti. Çağdaş Eğitim Dergisi, 24(256), 7-13.
  • Aydın, İ. (2003). Eğitim ve öğretimde etik (1. Baskı). Ankara: Pegem A.
  • Aydın, İ. (2012). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik (5. baskı). Ankara: Pegem.
  • Balay R. (2000a). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel.
  • Balay, R. (2000b). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Balay, R. (2007). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık etkenleri: Şanlıurfa ili örneği. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Tam Metinler/Cilt I.Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü.
  • Balay, R. (2012). Öğrenen örgüt algısının örgütsel bağlılığa etkisi: Özel ve devlet üniversitesi arasında bir karşılaştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2461-2486.
  • Balcı, A. (2005). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Tek Ağaç.
  • Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme (2. baskı). Ankara: Pegem A.
  • Balkır, G. (2005). İşverenin yönetim hakkının kullanılmasında etik sınırlar. II. siyasette ve yönetimde etik sempozyumu bildirisi. Retrieved from http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/2.2/Balkir.pdf
  • Başar, D. (2009). İşgörenlerin şirket politikası, liderlik davranışları ve etik iklim algılamaları ile iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli.
  • Baysal, A. C. ve Paksoy, M.(1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen modeli. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 28(1), 7-15.
  • Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
  • Brown, M. E. (2007). Misconceptions of ethical leadership: How to avoid potential pitfalls. Organizational Dynamics, 36(2), 140-155.
  • Brown, M. E., Trevino, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: a social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117-134.
  • Brown, M. E., & Trevino, L. K. (2006). Ethical leadership: a review and future directions. The Leadership Quarterly, 17, 595–616.
  • Butcher, W. C. (2005). The need for ethical leadership. Executive Speeches, 19(5),49-52.
  • Carlson, S. C. (2005). Ethical leadership: İnfluences of ethical climate,perceived organizational support, and perceived leader integrity (Unpublished doctoral thesis). Nova Southeastern University, USA.
  • Calabrese, R. L., & Roberts, B. (2001). The promise forsaken: Neglecting the ethical implications of leadership. International Journal of Educational Management, 15(6), 267-275.
  • Celep, C. (1996). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adanmışlığı. Eğitim ve Bilim Dergisi, 22(108), 56-62.
  • Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2009). Okul yöneticilerinin etik ilkelere uygun davranış gösterme düzeyleri. IV. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Bildiriler Kitabı. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
  • Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77–87.
  • Chan, S. C., & Lee, M. S. (2006). Relationships among personality traits, job characteristic, job satisfaction and organizational commitment-An emprical study in Taiwan. The Business Review, 6(1), 201-207.
  • Cooper, T. L. (2004). Big questions in administrative ethics: a need for focused, collaborative effort. Public Administration Review, 64(4), 395-407.
  • Çakır, R. (1999). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem A.
  • Dale, K., & Fox, M. L. (2008). Leadership style and organizational commitment: Mediating effect of role stres. Journal Of Managerıal Issues, 20(1) 109-130.
  • Demirtaş, Z., Kahveci, G., Yirci, R., Şanlı, Ö. ve Kartal E. S. (2011). Eğitim müfettişlerinin uyması gereken etik ilkeler. III. Uluslararası katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi, 22-24 Haziran 2011. Mersin: Mersin Üniversitesi.
  • Eisenbeiß, S. A., & Giessner, S. R. (2012). The emergence and maintenance of ethical leadership in organizations. Journal of Personnel Psychology, 11(1), 7- 19.
  • Ekinci, Y. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin sosyal beceri düzeylerine göre öğretmenlerin iş doyumu ve iş stresinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
  • Erdem, M. (2008). Öğretmenlere göre kamu ve özel liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Erdoğan, Ç. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 503-518.
  • Ergener, B. (2008). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin yıldırma yaşamaları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (İstanbul ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Eser, G. (2007). Etik iklim ve yöneticiye güvenin örgüte bağlılığa etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Güngör, H. F. (2001). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik yeterlik standartlarına ilişkin eğitimcilerin görüşleri (Yayımlanmamış yüksel lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Gül, H. (2002). Örgütsel bağlılık yaklaşımlarının mukayesesi ve değerlendirmesi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 2(2), 37-55.
  • Güleş, H. K. ve Ardahan, F. (1998). Resmi liseler ve özel kolejlerde görev alan yöneticilerin eğitim liderliği ve etik davranış boyutları ile bu ilkelerin öğretmenler tarafından sorgulanması ve Antalya ili örneği. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi.
  • Grojean, M. W., Resick, C. J., Dickson, M. W., & Smith, D. B. (2004). Leaders, values, and organizational climate: Examining leadership strategies for establishing an organizational climate regarding ethics. Journal of Business Ethics, 55, 223-241.
  • Hellriegel, D., Jslocum, W., & Woodman, R. W. (1998). Organizational behavior. NY: South-Western College Publishing.
  • Hunt, S. D., Wood, V. R., & Chonco, L. B. (1989). Corporate ethical values and organizational commitment in marketing. Journal of Marketing, 53(3),79-90. Işık, E. (2007). İşletmelerde mobbing uygulamaları ile iş stresi ilişkisine yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Işık, M. (2009). Okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Beylikdüzü örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
  • İnce, M. ve Gül, H. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Konya: Çizgi.
  • Karahan, A. (2008). Hastanelerde liderlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, X(1), 145-162.
  • Karagöz, A. (2008). İlk ve ortaöğretim okulu yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan etik liderlik rolleri ile öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki (Bursa ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Karaköse T. (2007). High school teachers’ perceptions regarding principals’ ethical leadership in Turkey. Asia Pacific Education Review Copyright, 8(39), 464-477.
  • Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
  • Kartal, E. S., Karaköse, T., Özdemir, T. Y. ve Yirci, R. (2011). Öğretmen görüşlerine göre eğitim müfettişlerinin sahip olması gereken mesleki etik ilkeler. III. Uluslararası katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi, 22-24 Haziran 2011. Mersin: Mersin Üniversitesi Çiftlikköy Kampüsü.
  • Kayıkçı, K. ve Uygur, Ö. (2012). İlköğretim okullarının denetiminde mesleki etik (Bir durum çalışması). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(1), 65-94.
  • Kayıkçı, K. ve Uygur, Ö. (2010). İlköğretim okullarının denetimde mesleki etik. İçinde T. Karaköse, K. Yılmaz ve Y. Altınkurt (Eds.), 2. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 289-299).
  • Kelman, H.C. (1958). Compliance, identification, and internalization: Three processes of attitude change. Journal of Conflict Resolution, 2(1), 51-60.
  • Kınay, S. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetsel etik ilkelere bağlılık düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Kıngır, S. ve Okçu, V. (2011). Yönetimde çağdaş ve güncel konular. İçinde, İ. Bakan (Ed.), Etik liderlik (ss. 367-392). Ankara: Gazi.
  • Kırel, Ç. (2008). Örgütlerde psikolojik taciz ve yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İİBF.
  • Kolamaz, C. (2007). Destekleyici ve geliştirici liderlik yaklaşımlarının örgütsel bağlılığa etkisi (Ankara ili Çubuk ilçesi örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Korkmaz, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel iklim ve örgüt sağlığının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(1), 117-139.
  • Kurşun, A. T. (2011). Okulların kurumsal imajının okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
  • Küçükkaraduman, E. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. Ankara ili Mamak ilçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 47-69.
  • McDonald, D., & Makin, P. J. (2000). The psychological contract, organizational commitment and job satisfaction of temporary staff. Leadership and Organization Development Journal, 21(2), 84-91.
  • Mendonca, M. (2001). Preparing for ethical leadership in organizations. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18(4), 266-276.
  • Meyer, J. P., & Allen, N. J. (2002). A three component conceptualization of organizational commitment. Fundomentals of Organiztional Behavior, 3, 345-346.
  • Meyer, J. P., & Herscovitch, L. (2001). Commitment in the workplace toward a general model. Human Resource Management Review, 11, 299- 326.
  • Mulki, J. P., Jaramillo, J. F., & Locander, W. B. (2008). Effect of ethical climate on turnover intention:Linking attitudinal- and stress theory. Journal of Business Ethics, 78(4), 559–574.
  • Mowday, R. T., Porter, L. W., & Steers, R. M. (1982). Employee-organization linkages: The psychology of commitment, absenteeism and turnover. New York: Academic Press.
  • Nal, K. (2003). Sınıf öğretmenlerinin yöneticilerinin yönetim tarzlarına ilişkin tutumları ile kuruma bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Okçu, V. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve yıldırma (mobbing) yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi üniversitesi, Ankara.
  • O’Reilly, C., & Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, 71(3), 492-499.
  • Ölçüm-Çetin, M. (2004). Örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel.
  • Özdayı, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırılmalı analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Özdayı, N. (1993). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş streslerinin karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 113-128.
  • Özdemir, S., Sezgin, F., Şirin, H., Karip, E. ve Erkan, S. (2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 213-224.
  • Özdemir, T. Y., Boydak Özan, M. ve Yirci, R. (2013). Öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerine göre il/ilçe milli eğitim müdürlükleri yöneticilerinin etik liderlik davranışları. International Journal of Social Science, 6(3), 509-527.
  • Özgan, H., Külekçi, E., & Özkan, M. (2012). Analyzing of the relationships between organizational cynicism and organizational commitment of teaching staff. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 196-205.
  • Özgan, H., Yiğit, C. ve Cinoğlu, M. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin incelenmesi. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 1-14.
  • Özkan, Y. (2005). Örgütsel sosyalleşme sürecinin öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Özden Y. (1997). Öğretmenlerde adanmışlık: Yönetici davranışları ile ilişkili mi? Milli Eğitim Dergisi, (135), 35-41.
  • Pehlivan, İ. (1999). Eğitim yöneticilerinin etik davranışları üzerine bir araştırma (Ankara ili örneği). IV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Sezgin, F. (2009). Examining the relationship between teacher organizational commitment and school health in Turkish primary schools. Educational Research and Evaluation, 15(2), 185-201.
  • Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığın bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159.
  • Steers, R. M. (1977). Antecedents and outcomes of organizational commitment. Administrative Science Quarterly, 22, 46-56.
  • Stauten, J., Baillien, F., Broeck, A. V., Camps, J., De Witte, H., & Euvema, M. (2010). Discouraging bullying: The role of ethical leadership and its effects on the work environment. Journal of Business Ethics, 95, 17-27.
  • Şahin S. ve Balkar B. (2008). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin okul ortamında kullandıkları sosyalizasyon mekanizmaları ve örgütsel bağlılıkları ile ilişkisi. Proceedings of International Conference on Educational Science ICES’08. Depart Of Educational Sciences Faculty Of Education. Volume III, (pp. 1810-1819). Nort Cyprus:Eastern Mediterranean University.
  • Şimşek, Y. ve Altınkurt, Y. (2009). Okul müdürlerinin etik liderlik uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşleri. I. Uluslar Arası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Bildirileri Tam metin. Retrieved from oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/indexb.php?
  • Terzi, A. R. ve Kurt, T. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmelerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, (166), 98-112.
  • Turan, S. (2002). Organizational climate and organizational commitment: a study of human interactions in Turkish public schools. Educational Planning, 14(2), 20-30.
  • Tuncer, A. (1995). MEB Bilgisayar Eğitimi ve Hizmetleri Genel Müdürlüğü personelinin iş doyumu ve kuruma bağlılık durumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara.
  • Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise öğrencilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
  • Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi (Hatay ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
  • Usta, A. (2012). Kamu örgütlerinde meslek etiği ve çalışma ahlakı üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 403-421.
  • Yalçın, A. ve İplik, F. N. (2005). Beş yıldızlı otellerde işgörenlerin demografik özellikleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma: Adana ili örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 395-412.
  • Zaman, O. (2006). Ortaöğretim kurumlarında çalışan alan dışından atanmış rehber öğretmenlerin iş doyumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Ankara ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Zhu, W., May, D., & Avolio, B. (2004). The impact of ethical leadership behavior on employee outcomes: The roles of psychological empowerment and authenticity. Journal of Leadership and Organizational Studies, 1(1), 16-26.