Velayetname ve Halk Anlatmalarından Hareketle Güvenç Abdal'ın Sosyal Rolleri

Hacı Bektaş Veli’nin Velayetnamesi’nde yer bulmuş önemli Bektaşi erenlerinden biri olan Güvenç Abdal, Hacı Bektaş Veli’nin öğretileri çerçevesinde yetişmiş ve Karadeniz halifesi olarak Bektaşiliğe hizmet etmiş biridir. Güvenç Abdal, toplumun değişim ve dönüşümüne hizmet eden her inanç önderi gibi hayatı çevresinde oluşan anlatmalarda ve bağlı bulunduğu sosyal gruplar içerisinde şekillenen belirli sosyal rollere sahip olmuştur. Bu rollerin tespit ve tasnifi Güvenç Abdal’ın Bektaşilik yapılanmasındaki yerinin belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Güvenç Abdal’ın tarihi şahsiyetinde taşıdığı roller; adı, Velayetname, halk anlatmaları ve benzeri vesikalar arasında dağılmış bir durumdadır. Makalede bu roller; soyu, ailesi, adı, ona ait kabul edilen şahsi eşyalardan yola çıkılarak elde edilen bilgilerin kendi içerisinde çizdiği sınırlara göre sınıflandırıp analiz edilmiştir. Güvenç Abdal’ın adlarıyla taşıdığı roller onun toplumsal gruplar içerisindeki kişisel özellikleri ve davranış kalıplarını göstermektedir. Güvenç Abdal, hem sosyal bir grup olan Bektaşilik yapılanması hem de genel toplumsal yapılanma içerisinde yer bulmaktadır. Bu adların getirdiği yeterlilikler; Güvenç Abdal’ın eş, mürit, musahip gibi diğer rollerinde de başarıya ulaşmasına yardım etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bektaşîlik, Güvenç Abdal, Rol, Velâyetnâme, Anlatma

Güvenç Abdal’s Social Roles Based on Velayetname and Folk Narratives

Güvenç Abdal, one of the important Bektashi saints who had taken a part in the Velayetname of Hacı Bektash Veli, grew up within the framework of the teachings of Hacı Bektash Veli and served to Bektashism as the Black Sea Caliph. Güvenç Abdal, like every faith leader who serves the change and transformation of the society, played certain social roles that were shaped in the narratives around his life and within the social groups to which he belongs. The identification and classification of these roles help to determine Güvenç Abdal's place in the Bektashism structure. The role of Güvenç Abdal in his historical personality; name, Velayetname, is spread among the folk narratives and similar documents. In this article; lineage, family, name, the information obtained from the personal belongings of the accepted according to the limits drawn within them were classified and analyzed. The roles that Güvenç Abdal carries with his names show his personal characteristics and behavioral patterns within social groups. Güvenç Abdal takes place in both the Bektashism structure, which is a social group, and the general social structure. The capabilities brought by these names helped Güvenç Abdal to succeed in other roles such as husband, disciple, and musahip.

Keywords:

Bektashism, Güvenç Abdal, Role, Velayetname, Narration,

PDF

___

Aça, Mehmet, (2000). “Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri”. Milli Folklor, 48: 5-17.
Akalın, Şükrü Haluk (1987, 1988, 1990). Ebu’l-Hayr-ı Rumî Saltuk-nâme I-II-III. Ankara/İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Aktaş Şerif (2011). Şiir Tahlili. Ankara: Akçağ Yayınları.
Altınok, Baki Yaşa (2003). “Hacı Bektaş Veli Hakkında Yazılmış Bir Menakıbnâme ve Bu Menakıbnâmede Belirtilen Anadolu'daki Alevî Ocakları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 27: 177-194.
Âşık Paşa (2000). Garip-Nâme I/1, I/2. (Haz. Kemal Yavuz). Ankara: TDK Yayınları.
Barkan, Ömer Lütfi (1942). “İstila Devirlerinde Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Varlık Dergisi, 2: 279-304.
Bayat, Fuzuli (2006). Oğuz Destan Dünyası: Oğuznamelerin Tarihi, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Bozkurt, Fuat (1982). Buyruk. İstanbul: Anadolu Matbaası.
Bozkurt, Fuat (2018). Türklerin Dini. İstanbul: Salon Yayınları.
Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
Çelik, Ali (2002). “Çepnilerin Anadolu’nun Türkleşmesindeki Yeri ve Önemi”. Türkler Ansiklopedisi, VI. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 312-323.
Demir, Necati (2012). “Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepni Türkmenleri ile Güvenç Abdal Ocağı’nın Kuruluşu”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 63: 77-110.
Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Duran Hamiye; Gümüşoğlu, Dursun (2010). Hünkâr Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi. Ankara: HBVA.
Eker, İsmail (2012). “Alevilikte İbadet ve Müsahiplik”. II. Uluslararası Tarihten Bugüne Alevilik Sempozyumu. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları, 169-177.
Ergin, Muharrem (1964). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Giddens, Anthony (2005). Sosyoloji. (Çev. C. Güzel). Ankara: Ayraç Yayınları.
Gökyay, Orhan Şaik (2013). Dede Korkut Hikâyeleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Kökel, Coşkun (2005). “Güvenç Abdal Ocağı Üzerine Bir Değerlendirme”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 35: 47-60.
Kökel, Coşkun (2013a). Güvenç Abdal Ocaklıları (Tarihsel Süreç), I. İstanbul: Güvenç Abdal Arş. Eğit. Kül. ve Tanıtma Derneği.
Kökel, Coşkun (2013b). Güvenç Abdal Ocaklıları (Ocaklılara Ait Ziyaretler), VIII. İstanbul: Güvenç Abdal Arş. Eğit. Kül. ve Tanıtma Derneği.
Köprülü, Mehmed Fuad (1986). Edebiyat Araştırmaları-I. Ankara: TTK Yayınları.
Ocak, Ahmet Yaşar (1996). “Hacı Bektâş-ı Velî”. İslam Ansiklopedisi, XIV. Ankara: TDV Yayınları, 455-458.
Örnek, Sedat Veysi (2000). Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özkalp, Enver (2005). Sosyolojiye Giriş. Bursa: Ekin Kitabevi.
Sümer, Faruk (1993). “Çepni”. İslam Ansiklopedisi, XIV. Ankara: TDV Yayınları, 269-279.
Şemseddin Sâmi (2006). Kâmus-i Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Togan, Zeki Velidî (1982). Oğuz Destanı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Türkdoğan, Orhan (1995), Alevî-Bektaşî Kimliği. İstanbul: Timaş Yayınları.
URL-1: http://www.arapcasozluk.gen.tr/index.php?q=خليل (Erişim Tarihi: 20.04.2014).
URL-2: http://www.diyanet.gov.tr/tr/icerik/ilim-sehrinin-kapisi-hz-ali-r-a/6072 (Erişim Tarihi: 21.04.2014).
URL-3: www.hacibektas.com/index.php?id=hacibektasveli-muze (Eri-şim Tarihi: 03.05.2014).
Yalçın Alemdar; Uysal, Başak (2005). “Karadeniz Çepnileri 1: Taşlıcalı Köyü”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 35: 29-36.
Yalçın Alemdar; Yılmaz, Hacı (2005). “Güvenç Abdal Ocağı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 35: 9-28.
Yörükan, Yusuf Ziya (1998). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.