1928 Numaralı Rûznâmçe Defterine Göre Kıbrıs Livasında Timar ve Zeametler

Teşekkül sürecinden kaldırılması safhasına kadar Osmanlı Devleti’nin önemli yapılarından olan timar, işleyiş usulleri, uygulanışı ve muazzam başarısıyla dikkatleri çekmiştir. Geleneksel bağlamda timarın ne anlam ifade ettiği ve nasıl işlediğine ilişkin çok sayıda kıymetli çalışmalar ortaya konulmuştur. Elbette ki bu çalışmalar, yapılan ve yapılacak çalışmaların temelini oluşturacaktır. Son yıllarda timar defterleri ekseninde yapılan çalışmalarla bu bilgiler destelenmiş ve yeni bulgulara kapı aralamıştır. Bilhassa rûznâmçe defterlerinin dilinin çözülmesi ve kaynaklık değerinin anlaşılması söz konusu defterlerinin kıymetini arttırmıştır. Bu çalışmada da hem bu defterin önemine dikkat çekmek hem de Osmanlı’da timar mevzusuna katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmanın özelinde ise 1817 yılına mahsus bir timar yoklama defterinden hareketle Kıbrıs livasında bulunan timar ve zeametler incelenmiştir. Bu kapsamda Osmanlı iktisadî ve askerî yapısının en önemli müesseselerinden biri olan timarın tarihsel arka planına değinilmiştir. Literatürden elde edilen bilgiler doğrultusunda incelenen arşiv kaydının analizi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. İncelenen arşiv defteri, tarih araştırma metotlarına uygun bir şekilde günümüz Türkçesi’ne transkripte edilmiştir. Bu safhada ulaşılan bilgiler tematik bağlamda tasnif ve tahlil edilmiştir. Araştırma, 1817 yılında Kıbrıs livasında bulunan timarların nahiye ve karyelere dağılımı, timarların kimin tasarrufunda olduğu ve hangi gerekçeyle tevcihe maruz kaldığını ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Ayrıca çalışma, Kıbrıs örneğinden hareketle Osmanlı’da timar meselesine de katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Rûznâmçe, timar, zeamet, timar tevcihi, Kıbrıs

According to Rûznâmçe Registers the Number of 1928 Timar and Zeamets in Cyprus

Timar is one of the important institutions of the Ottoman State from the formation process to the abolition stage. Timar has attracted attention with its operational procedures, implementation and its tremendous success. And timar has been the subject of many studies. In the traditional context, many valuable studies have been revealed about what timar means and how it works. In addition, these studies formed the basis of the studies conducted and to be carried out. In recent years, this information has been supported by studies conducted on the timar notebooks axis. And these studies have opened the door to new findings. In particular, solving the language of the rûznâmçe records and understanding the value of the resource have increased the value of these records. In the research, based on a timar roll book dated to 1817, the timars and zeamets found in Cyprus were examined. In this context, the historical background of timar, one of the most important institutions of the Ottoman economic and military structure, was mentioned. In accordance with the information obtained from the literature, the analysis and evaluation of the archival record was carried out. The archival record has been transcribed into modern Turkish in accordance with historical research methods. The information obtained at this stage is classified and analyzed in a thematic context. The research is important in terms of the distribution of timars found in Cyprus in districts and villages in 1817, explaining who owns the timars and on what grounds they were transferred to someone else. In addition, the study contributes to the issue of timar in the Ottoman Empire based on the example of Cyprus.

Keywords:

Rûznâmçe, timar, zeamet, timar allocation, Cyprus,

PDF

___

Acun, Fatma (2002). “Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve Uygulaması”. Türkler Ansiklopedisi, IX. Ankara, TTK Yayınları, 899-908.
Akdağ, Mustafa (1945). “Timar Rejiminin Bozuluşu”. Ankara Üni. DTCF Dergisi, III(4): 419-431.
Akdağ, Mustafa (2013). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası: Celali İsyanları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Aksu Kılıç, Leyla (2017). “Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri”. Studies Of The Ottoman Domain, 7(12): 05-140.
Arslanboğa, Kadir ve Arslantürk, Ahmet H. (2014). "Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs Adası’nın Ağustos 1598 ile Nisan 1599 Tarihleri Arasındaki Gelir ve Giderlerinin Tahlili”. History Studies, 6(5):13-30.
Arşiv-1: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. BOA, DFE.RZ.d, Sıra No: 1928, s. 1-164.
Aşıkpaşazâde (2010). Tevârîh-i Âlî Osmân. Haz. Kemal Yavuz ve M. A. Yekta Saraç. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Barkan, Ömer Lütfi (1988). “Tımar”. İslam Ansiklopedisi, 12/I. İstanbul, MEB Basımevi, 286-333.
Beldiceanu, Nicoara (1985). XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devleti'nde Tımar. Ankara: Teori Yayınları.
Demiryürek Mehmet vd. (2017). "H. 994 (M.1586) Yılı Kıbrıs Ruznâmçesi (Bütçesi) Üzerine Bir İnceleme”. History Studies, 9(2): 85-107.
Dündar, Receb ve Aydın, Mesut (2014). 958 Numaralı Kıbrıs Timar Yoklama Defteri. Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.
Erdoğan Özünlü, Emine (2013). “Askerî Tarih Araştırmaları Bakımından Timar Rûznâmçe Defterleri’nin Önemine Dair Bazı Görüşler”. Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi (21-23 Kasım 2012) Bildiriler, II. Ankara: Çevre ve şehircilik Bakanlığı, 393-404.
Göyünç, Nejat (1996). “Timar Ruznamçe Defterleri’nin Biyografik Kaynak Olarak Önemi”. Belleten, LX(227): 127-138.
Halaçoğlu, Yusuf (2014). Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı. Ankara: TTK Yayınları.
İnalcık, Halil (1980). “Osmanlı Bürokrasisinde Aklam ve Muamelat”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 1(1): 1-2.
İnalcık, Halil (2011). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
İnalcık, Halil (2012). “Timar”. İslâm Ansiklopedisi 41. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 168-173.
Köprülü, Mehmed Fuad (2012). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kurt, Yılmaz (1999). "Osmanlı Toprak Yönetimi". Osmanlı Ansiklopedisi 3. Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 59-73.
Mehmet, Doğan (2011). “Osmanlı Timar Sistemi’nde Tevcih Prosedürü”. ÇKÜ. SBE Dergisi, 2(1): 1-11.
Oruç Bey (1972). Oruç Beğ Tarihi. Haz. Hüseyin Nihal Atsız. İstanbul: Kervan Kitapçılık.
Pakalın, Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III. İstanbul: MEB Yayınları.
Sami, Şemseddin (2010). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Şahinöz, Ahmet ve Teoman, Özgür (2002). “Osmanlı Tarımında Bir Sistem Tartışması”. Gümüşhane Üni. İİBF Dergisi, 3: 67-88.
Şentürk, M. Hüdai (1993). “Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Devrinde Rumeli'de Uyguladığı İskân Siyâseti ve Neticeleri”. Belleten, 57(218): 89-112.
Tabakoğlu, Ahmet (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tunç, Muhammet Nuri (2021). "Timar Tevcihlerine Dâir Bir Değerlendirme: 938 Numaralı Timar Tahrir Defteri Örneği”. Özgün Tarih Araştırmaları-1. Ed. Ayşe Erkmen. Adıyaman: İKSAD Yayınları, 276-277.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2016). Osmanlı Tarihi I. Ankara: TTK Yayınları.
Üçok, Coşkun (1944). "Osmanlı Devleti Teşkilatından Tımarlar”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(4): 531-536.