Lun Gong-ren'ın Mezar Yazıtı'nda Türk Tarihi ile İlgili Bilgiler

Mezar kitabelerinden farklı olarak Çin'de mezar yazıtları, mezar yoluna dikilen taş sütunlar üzerine kaydedilen eserlerdir. Yazıtlarda, mezar odasına konulan kitabelerde anlatılan içeriğe paralel bir anlatı karşımıza çıkmaktadır. Kitabelerden farklı olarak yazıtların günümüze kadar korunması, mezarın dışında olmalarından dolayı pek mümkün olmamaktadır. Öte yandan kitabeler gibi yazıtların da kopyalarının çıkarılması ve arşivde saklanma alışkanlığı pek çok yazıtın bugüne kadar korunmasına vesile olmuştur. Tüm Tang Metinleri (QTW) ve Wenyuan Yinghua (WYYH) gibi derlemeler içinde, bin yıl önce kaleme alınmış çok sayıda yazıtın kopyası günümüze ulaşmıştır. Edebi özellikleri yanında tarihi olayları da aktaran mezar yazıtları arasında Lun Gong-ren'a ait olan mezar yazıtı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Türk tarihi açısından Kapgan Kağan ve Bilge Kağan döneminde Çin'deki siyasi ve askeri olayları özetleyen bu yazıtın Türkçe tercümesi verilmiş ve aktardığı olaylar diğer kaynaklar yardımıyla incelenmiştir. Lun Gong-ren'ın mezar yazıtı tarih kitaplarında dağınık olarak anlatılan askeri ve siyasi mücadeleleri bir bütün halinde ortaya koyduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Lun Gong-ren, mezar yazıtı, Göktürkler, Kapgan Kağan, Bilge Kağan

Some Information about Göktürk History in Lun Gong-ren's Inscription

In the inscriptions, we encounter a narrative parallel to the content described in the tomb epitaphs placed in the burial chamber. But unlike the tomb epitaphs, the inscriptions are the texts crafted on stone pillars erected in tomb pathways. As for being erected outside the tombs, most of the inscriptions couldn't survive in time or badly damaged. On the other hand, in China, the tradition of making copies from the inscriptions like the epitaphs, and collecting them in archives has been instrumental in preserving them. Thus copies of inscriptions written over a thousand years ago preserved in collections such as All Tang Texts (QTW) and Wenyuan Yinghua have been survived until today. Among these tomb inscriptions which convey historical events as well as literary features, the inscription about Lun Gong-ren is the subject of this study. In addition to its Turkish translation, the inscription, which summarizes the political and military events that took place in China during the Kapgan Khagan and Bilge Khagan periods, and the events it describes, has been examined with the help of other sources. It can be said that Lun Gong-ren's tomb inscription reveals as a whole the military and political struggles described in the history books.

Keywords:

Lun Gong-ren, grave inscriptions, Göktürks, Kapgan Kagan, Bilge Kagan,

PDF

___

Dong, Gao vd. (1814). Quan Tang Wen (QTW: Bütün Tang Metinleri). Pekin: Siku Quanshu.
Du, You (1896). Tong Dian (TD). Zhejiang: Zhejiang Shuju.
Duan, Chengshi. (1781). Youyang Zazu. Pekin: Siku Quanshu.
Gu, Zuyü (2005). Du Shi Fang yü Jiyao (DSFYJY). Pekin: Zhonghua Shuju.
Kirilen, Gürhan (2017). Bilge Kağan Zamanında Sarı Irmak Kıyısında Türk Heykelleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
Kirilen, Melike (2017). Aşına Soyu Mensuplarının Çince Mezar Kitabeleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Li, Jipu (1879). Yuanhe Junxianzhi (YHJXZ). Pekin: Siku Quanshu.
Lin, Guanqun (2015). Tangdai Tubo Zaixiang Zhidu zhi Yanjiu. Taibei: Lianjing Chuban Gongsi.
Liu, Xu (1988). Jiu Tang Shu [JTS: Eski Tang Tarihi]. Pekin: Zhonghua Shuju.
Ouyang, Xiu (1975). Xin Tang Shu [XTS: Yeni Tang Tarihi]. Pekin: Zhonghua Shuju.
Shen, Chen (2017). "Ru Tang Tubo Lun Shi Jiazu Xin Tan”. Wenshi, 120: 81-104.
Sima, Guang (1956). Zizhi Tongjian (ZZTJ). Pekin: Zhonghua Shuju.
Wang, Bo (1781). Tang Huiyao (THY). Pekin: Siku Quanshu.
Wang, Qingruo vd. (1755). Cefu Yuangui (CFYG). Pekin: Siku Quanshu.
Wu, Gang ed. (1994). Quan Tangwen Buyi V.1 [QTWBY: Bütün Tang Metinlerine Ek]. Xian: Sanqin Chubanshe.
Zheng, Qiao. (1958). Tong Zhi (TZ). Taibei: Xin Shuju Kanben.
Zong Ka, Ying Jiabu vd. (2012). "Lun Chi She'u Ka- Dulan Tubo Sanhao Mu Chutu Zangwen Beike Kaoyi (Blon Khri She'u Ka)”. Wenwu, 9: 56-61.