Kelile ve Dimne’den Kutadgu Bilig’e Siyasetnamelerde Etik Değerler

İslam dünyasında devlet adamlarına ve sultanlara adaletli bir yönetim oluşturmaları için önerilerde bulunmak amacıyla yazılmış eserler olan siyasetnamelerde ahlak, politikadan ayrılmazdı. Bu sebeple adalet, akıl/bilgi, erdem/mutluluk gibi etik değerler devletin devamlılığının mutlak koşulu kabul edilirdi. Bu derece önem atfedilen bu kavramlar, antik çağdan itibaren diğer kültürlerde olduğu gibi Türk kültüründe de ilgili birçok eserde ve siyasetname metinlerinde özellikle irdelenmiştir. Evrensel olarak kabul edilen adalet, akıl/bilgi, erdem/mutluluk kavramlarının ne olduğu bilgisi örnek anlatı, soru cevap gibi diyaloglarla verilmiştir. Sözü edilen kavramlar tartışılırken elbette ki Aristo, Platon, Sokrates Farabi, Kindi, gibi filozofların eserlerindeki görüşlerin etkileri açıkça görülmektedir. Metinlerin geldiği çoğul, onların evrensel olan etik kavramların ne olduğu sorusunda birleştiklerini gösterir. Bunun yanında metinlerde ele alınan etik kavramların bilgisini oluşturmada din, gelenek ve toplumsal yapı gereğiyle oluşan ihtiyaçların da etkili olduğu unutulmamalıdır. Örneğin Kelile ve Dimne’nin derin yapısında Hint, İran kültür ve devlet anlayışının etkileri görülmesine karşın metnin Farsça, Arapça ve Türkçe çevirilerinin ilgili kültür ve dinî çevrelerin bakış açılarıyla, evrensel olandan uzaklaşmadan, yorumlandığı görülmektedir. Kutadgu Bilig ve Kelile ve Dimne’de çalışmaya konu olan kavramlar, diğer filozoflarda olduğu gibi, temeline adaleti alır çünkü Aristo’nun ifade ettiği gibi adaletli olmak erdemin bir parçası değil, erdemin bütünüdür. Kutadgu Bilig’de bilgi, akıl ve ahlak ile ilişkilendirilen adalet, devletin devamlılığını sağlar; tanrıyı ve insanı mutlu eder. Kelile ve Dimne’de de devletin devamlılığının adaletle sağlanacağı vurgusu dikkat çeker, adaletin ve mutluluğun temeli akıldır. Bu bağlamda çalışmamızda antik çağdan itibaren devlet yönetimi ve siyaset bilimi ile ilgili metinlerin tamamında etik kavramı içinde değerlendirilen adalet, akıl, bilgi, erdem, mutluluk gibi kavramları Kelile ve Dimne ve Kutadgu Bilig özelinde örnekler üzerinden incelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Kutadgu Bilig, Kelile ve Dimne, etik değerler, erdem, mutluluk.

Ethical Values in Political Treatises from Kelile and Dimne to Kutadgu Bilig

In the past, ethics were inseparable from politics in the political books, which were written to make suggestions to statesmen and sultans in the Islamic world to establish a just administration. For this reason, ethical values such as justice, reason/knowledge, and virtue/happiness were accepted as the absolute condition for the continuity of the state. These concepts, which are given such importance, have been specially examined in many related works and texts of politics in Turkish culture, as in other cultures since ancient times. The knowledge of the universally accepted concepts of justice, reason/knowledge, and virtue/happiness is given through dialogues such as sample narratives and questions and answers. While the aforementioned concepts are being discussed, the effects of the views in the works of philosophers such as Aristotle, Plato, Socrates Farabi, and Kindi are vividly visible. It demonstrates that the texts are united in the definition of the plural, universal ethical concepts that they are derived from. In addition, it should not be forgotten that the needs arising from religion, tradition, and social structure are also effective in forming the knowledge of ethical concepts. For example, although there is a deep understanding of Indian, and Iranian culture and state in Kelile and Dimna, it is seen that the Persian, Arabic, and Turkish translations of the text are interpreted from the perspectives of the relevant cultural and religious circles, without departing from the universal. The concepts that are the subject of study in Kutadgu Bilig and Kelile Dimne, as in other philosophers, are based on justice because, as Aristotle states, being just is not a part of virtue, but the whole of virtue. Justice, which is associated with knowledge, reason, and morality in Kutadgu Bilig, ensures the continuity of the state; makes God and man happy. The emphasis in Kelile and Dimna that the continuity of the state will be ensured by justice draws attention, and the reason is the basis of justice and eudaimonia. In this context, in our study, we tried to examine the concepts such as justice, reason, knowledge, virtue, and happiness, which have been evaluated within the concept of ethics in all of the texts related to state administration and political science since ancient times, through examples specific to Kelile and Dimne and Kutadgu Bilig.

Keywords:

Kutadgu Bilig, Kelile and Dimne, ethical concepts, virtue, eudaimonia.,

PDF

___

Adalıoğlu, H. H. (2004). Siyasetnamelerin Klasik Kaynakları. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 1-22.
Adalıoğlu, H. H. (2004). Siyasetnamelerin Klasik Kaynakları. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 1-22.
Akıncı, Mehmet, (2014). Kutadgu Bilig’de İktidar Siyaset ve Toplum (Ed. Mehmet Akıncı). Tozlu Raflardan Günümüze Kutadgu Bilig Siyaset ve Yönetim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Akıncı, Mehmet, (2014). Kutadgu Bilig’de İktidar Siyaset ve Toplum (Ed. Mehmet Akıncı). Tozlu Raflardan Günümüze Kutadgu Bilig Siyaset ve Yönetim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Aktulum, K.(2007). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
Aktulum, K.(2007). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
Arat. R. R. (1991). Kutadgu Bilig II Çeviri. Ankara: TTK Yayınları.
Arat. R. R. (1991). Kutadgu Bilig II Çeviri. Ankara: TTK Yayınları.
Arslan, M. (2012). Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnameler . İstanbul University Journal of Sociology. 3(1), 231-262. Retrieved from.
Arslan, M. (2012). Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnameler . İstanbul University Journal of Sociology. 3(1), 231-262. Retrieved from.
Brocelmann, C. (1977). Kelile ve Dimne. İslam Ansiklopedisi, (C. VI). s. 552-558. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Brocelmann, C. (1977). Kelile ve Dimne. İslam Ansiklopedisi, (C. VI). s. 552-558. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Çırakman, E.(2001). Levinas’ta Öteki ve Adalet: Eleştirel Bir Not. Doğu Batı Dergisi,4(13), 179- 200
Çırakman, E.(2001). Levinas’ta Öteki ve Adalet: Eleştirel Bir Not. Doğu Batı Dergisi,4(13), 179- 200
Dilaçar, A. (1988). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Dilaçar, A. (1988). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Elmalı, M. (2020). Eski Uygurlarda Devlet, Adalet ve Saadet. International Journal of Old Uyghur Studies, 2(2), 153-176
Elmalı, M. (2020). Eski Uygurlarda Devlet, Adalet ve Saadet. International Journal of Old Uyghur Studies, 2(2), 153-176
Heywood, A. (2007). Siyaset. (Çev. Özipek B. ve vd). Ankara: Adres Yayınları.
Heywood, A. (2007). Siyaset. (Çev. Özipek B. ve vd). Ankara: Adres Yayınları.
İnalcık, H. (1966). Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri. Reşit Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları. s. 259-271.
İnalcık, H. (1966). Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri. Reşit Rahmeti Arat İçin. Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları. s. 259-271.
İyi, Sevgi. (2013) “Etik Nedir?”: Etik, 3. b. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. s. 1-21.
İyi, Sevgi. (2013) “Etik Nedir?”: Etik, 3. b. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. s. 1-21.
Kaçalin, M. S. (2002). Kutadgu Bilig. İslam Ansiklopedisi. C. 26. (s. 478-80). Ankara: TDV Yayınları.
Kaçalin, M. S. (2002). Kutadgu Bilig. İslam Ansiklopedisi. C. 26. (s. 478-80). Ankara: TDV Yayınları.
Kaya, K. (2000). Narayana - Hitopadeşa -Yararlı Eğitim - Hasan Ali Yücel Klasikleri. İş Bankası Kültür Yayınları.
Kaya, K. (2000). Narayana - Hitopadeşa -Yararlı Eğitim - Hasan Ali Yücel Klasikleri. İş Bankası Kültür Yayınları.
Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Kuçuradi, İ. (2007). İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Kuçuradi, İ. (2007). İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Levend, A. S. (1963). Siyaset-nameler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 10, 167-194 .
Levend, A. S. (1963). Siyaset-nameler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 10, 167-194 .
Pala, İ. (2008). Nasihatname. TDV İslam Ansiklopedisi. (C 32, s. 409-410). İstanbul: TDV Yayınları.
Pala, İ. (2008). Nasihatname. TDV İslam Ansiklopedisi. (C 32, s. 409-410). İstanbul: TDV Yayınları.
Rosenthal, E. I. J. (1996). Political Tought in Medieval Islam (Ortaçağ’da İslam Siyaset Düşüncesi), Çev. Ali Çaksu. İstanbul: İz Yayıncılık.
Rosenthal, E. I. J. (1996). Political Tought in Medieval Islam (Ortaçağ’da İslam Siyaset Düşüncesi), Çev. Ali Çaksu. İstanbul: İz Yayıncılık.
Solomon, R.C. (2004). Adalet Tutkusu, (Çev. Ertuğ Altınay). İstanbul: Ayrıntı Yay.
Solomon, R.C. (2004). Adalet Tutkusu, (Çev. Ertuğ Altınay). İstanbul: Ayrıntı Yay.
Sönmez, C. (2019). Aristoteles ve Farabi’de Etik-Siyaset İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
Sönmez, C. (2019). Aristoteles ve Farabi’de Etik-Siyaset İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
Toska, Z. (1989). Türk Edebiyatında Kelile ve Dimne Çevirileri ve Kul Mesûd Çevirisi, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Toska, Z. (1989). Türk Edebiyatında Kelile ve Dimne Çevirileri ve Kul Mesûd Çevirisi, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Özturan, H. (2013). Aristoteles ve Fârâbî'de Ahlâkın Kaynağı Problemi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Özturan, H. (2013). Aristoteles ve Fârâbî'de Ahlâkın Kaynağı Problemi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
İnternet Kaynakları
İnternet Kaynakları
Arslan, M. (2012). Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnameler . İstanbul University Journal of Sociology. 3(1), 231-262. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/533/4907 [Erişim tarihi: 19/02/2023]
Arslan, M. (2012). Eski İran Devlet Geleneği ve Siyasetnameler . İstanbul University Journal of Sociology. 3(1), 231-262. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/533/4907 [Erişim tarihi: 19/02/2023]
https://islamansiklopedisi.org.tr/kutadgu-bilig [Erişim tarihi: 15.02.2023].
https://islamansiklopedisi.org.tr/kutadgu-bilig [Erişim tarihi: 15.02.2023].
https://sozluk.gov.tr [Erişim tarihi: 11.02.2023].
https://sozluk.gov.tr [Erişim tarihi: 11.02.2023].
Kaçalin, M. S. Kutadgu Bilig Metin www.kulturturizm.gov.tr [Erişim tarihi: 22.02.2023].
Kaçalin, M. S. Kutadgu Bilig Metin www.kulturturizm.gov.tr [Erişim tarihi: 22.02.2023].