“Günlük tutmaktan başka çare kalmıyor”: Oğuz Atay’ın Günlük’ünde Bireysel, Toplumsal ve Yazınsal İnşa

Bu makalede Oğuz Atay’ın 25 Nisan 1970’ten 9 Ocak 1977’ye kadar tuttuğu ve ölümünden sora, 1987’de, yayınlanan günlüğü incelenmektedir. Atay’ın günlük rutinlerinden, gözlemlerinden, mahrem ve sıradan duygularından çok toplumsal, kültürel ve yazınsal değerlendirme ve eleştirilerinden oluşan Günlük’te bireysel-toplumsal/kültürel, özel-kamusal kategorileri arasındaki gerilimi nasıl kurguladığı irdelenmektedir. Söz konusu kurguda Atay’ın kendi benliğini nasıl inşa ettiği, bu inşanın toplumsal/kültürel olanla nasıl bir ilişkiselliğinin olduğu tartışılmaktadır. Günlük türünün gerçeklikle dolayımlı ilişkisinin bir “retorik etos” yarattığı, bu etosta Atay’ın kendi benliğiyle beraber toplumsal/kültürel gerçekliği de inşa etmeye yöneldiği iddia edilmektedir. Oğuz Atay’ın kişisel deneyimi toplumsal/kültürel ve kamusal bağlamlarda anlatan günlüğünün geçmiş-şimdi-gelecek çizgisinde bireysel, toplumsal/kültürel ve kamusal bakımdan oluşturduğu matris üzerinde durulmaktadır. Bu matrisin kesişim noktaları arasındaki gerilimli ilişkide uzlaşma seçeneğinin -inşa edilen benlikle birlikte- geleceğe nasıl bırakıldığı gösterilmeye çalışılmaktadır. Makale, nihai olarak Türk edebiyatında günlük türünün ortak bir dünya görüşüne yönelik kendini dönüştürmenin bir aracı ya da uzlaşılamayan gerçekliğin protestosu olarak kullanıldığını iddia etmektedir. Ayrıca, bireyin kendini inşa etmesinin zemini olduğu kadar toplumsal/kültürel inşanın müzakeresini gelecekteki belirsiz bir okuyucu kitlesine sevk etmesinin türün kendine has ve değişmez özelliği olduğunu Oğuz Atay’ın Günlük’ü üzerinden savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Oğuz Atay, günlük, eleştiri, bireysel inşa, toplumsal inşa, kültürel inşa.

“There is no other choice but to keep a diary”: Personal, Social and Literary Construction in Oğuz Atay’s Diary

In this article, Oğuz Atay’s diary, which he kept from April 25, 1970, to January 9, 1977, and published in 1987 after his death, is analyzed. How Atay constructs the tension between personal-social/cultural, private-public categories in the Günlük, which consists of social, cultural, and literary evaluations and criticisms rather than his daily routines, observations, and private and ordinary feelings, is examined. In the fictiveness in question, how Atay’s construction of self and how this construction is related to the social/cultural one, is discussed. How Oğuz Atay’s diary, which describes the personal experience in social/cultural and public contexts, creates a matrix in the past-present-future system in all these areas, is focused. In the tense relationship between the intersections of this matrix, it is tried to show how the option of reconciliation is left to the future with the unity with the self-construction by the author and the world around him. Ultimately, the article claims that the diary genre is used in Turkish literature as a means of self-constructing for a common worldview or as a protest of the irreconcilable reality. In addition, he argues through Oğuz Atay’s diary that the genre is a unique and unchangeable feature of the genre, as it is the basis for the individual’s self-construction, as well as being a means of directing the discussion of social/cultural construction to an uncertain readership in the future. In addition, it argues through Oğuz Atay’s Günlük that it is the unique and unchangeable feature of the genre that it is a means of directing the discussion of social/cultural construction to an uncertain future audience as much as it is the ground for the individual to construct himself.

Keywords:

Oğuz Atay, diary, criticism, self construction, social construction, cultural construction.,

PDF

___

Aksoy, S. E. (2009). Oğuz Atay’ın Günlük’ünde Sanat ve Yaşam Kesişmesi. H. İnci, & E. Türker içinde, Oğuz Atay İçin Bir Sempozyum (s. 153, 154). İstanbul: İletişim Yayınları.
Aliye, Z. (2004). Günlüğün Gizemli Dünyası. Çağdaş Türk Dili(198), s. 287-289.
Atay, O. (2019). Günlük. İstanbul: İletişim Yayınları.
Bruner, J. (2011, Spring). Self-Making and World-Making. Journal of Aesthetic Education, 1(25), 67-78.
Doll, D., & Munns, J. (2006). Introduction. Recording and Reordering: Essays on the Seventeeth and Eighteenth Century Diary and Journal (s. 9-21). içinde Lewisburg: Bucknell University Press.
Ecevit, Y. (2014). Ben Buradayım: Oğuz Atay’ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası. İstanbul: İletişim Yayınları.
Fıstıkçıoğlu, F. M. (2021). 20. Yüzyıl Türk Edebiyatında Günlük. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Halman, T. S. (1962). Yaşadıkça Yazılan. Türk Dili, 11(127), s. 436-441.
Jameson, F. (2022). Çokuluslu Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Edebiyatı. F. Jameson içinde, Modernizm İdeolojisi: Edebiyat Yazıları (s. 365-396). İstanbul: İletişim.
Jeansonne, C. M. (2012). “All This Was My Life”: Constructing Textual Self-Identity in Diaries. New Orleans: University of New Orleans Theses and Dissertations .
Koçak, M. (2021). Estetik Bir Metamorfoz Olarak Tutunamayanlar. M. Koçak içinde, Hayat, Oyun, Kayboluş: Tutunamayanlar Kitabı (s. 13-36). İstanbul: Ketebe Yayınları.
Lejeune, P. (2009). On Diary. (J. Popkin, J. Rak, Dü, & K. Durnin, Çev.) Hawai: University of Hawai’i Press.
Luebering, J. (2023, Şubat 3). Literature: Diary. https://www.britannica.com/art/diary-literature.
Paperno, I. (2004, October). What Can Be Done with Diaries? The Russian Review, 4(63), 561-573.
Sajdi, D. (2018). Şamlı Berber: 18. Yüzyıl Biladü’ş-Şam’ında Yeni Okuryazarlık. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Sherman, S. (1996). Telling Time: Clocks, Diaries, and English Diurnal Form, 1660-1785. Chicago: University of Chicago Press.
Uçman, A. (2015, Haziran-Temmuz-Ağustos). Günlük Üzerine Birkaç Söz. Hece Aylık Edebiyat Dergisi (222-223-224), 48-50