Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Sağanak Adlı Oyununda Evin Poetikası

Ev; odaları, duvarları, koridorları ve köşeleriyle bir sığınaktır. İçinde yaşayanları bir arada tutar, onların izlerini taşır. Gaston Bachelard’ın Uzamın Poetikası’na göre ev; dünyadaki köşemiz, ilk evrenimizdir, unutulmayan bir geçmişin barınağıdır. Bachelard’a göre ev, insan ruhuna ilişkin bir çözümleme aracı sunar. Ev halkının yaşadığı çatışma, huzursuzluk evin odalarına, duvarlarına ve eşyalarına da sızar. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Sağanak adlı oyununda da ev; içinde yaşayanların tarihini, hafızasını, kültürünü yansıtır. Afif Molla, Lûtfi Bey, Eşref ve Belkıs arasındaki ikiliğin karmaşık bir görüntüsünü çizer. Evin salonlarında, mobilyasında, nizamında Doğu kültürü ile Batı kültürü birbirine karışır. Evin içindeki anlaşmazlıklar evi altüst eder. Evin fertlerini bir arada tutan çatı dağılır. Bachelard Uzamın Poetikası’nda fenomenolojik bir yöntem izler ve mekân yaklaşımını imgelerle inşa eder. Bu makalede de Bachelard’ın Uzamın Poetikası’nda izlediği fenomenolojik yöntem ele alınmış ve Bachelard’ın kullandığı mekânsal imgelerle Karaosmanoğlu’nun Sağanak adlı oyunundaki ev imgesini analiz etmek amaçlanmıştır. Oyunda mekânı oluşturan başat unsurlardan olan evin; içerisi ile dışarısını, aile ile yabancıyı, güvenli ve tehlikeliyi birbirinden ayıran bir imgeye dönüştüğü, bu işlevini yitirdiğindeyse sembolik olarak yıkıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Gaston Bachelard, Uzamın Poetikası, ev

Poetics of The House in Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s Play Sağanak

A house is a shelter with rooms, walls, corridors, and corners. It holds the household together and carries traces of its individual members. According to Gaston Bachelard’s The Poetics of Space, the house is our domain on earth, our first universe; it is the shelter of an unforgettable past. The conflict and unrest experienced by the residents of the house also infiltrate into the rooms, walls, and furniture of the house. In Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s play Sağanak, the house also reflects the history, memory, and culture of the people who live in it. The house draws a complex picture of the duality between Afif Mollah, Mister Lûtfi, Eşref, and Belkıs. Eastern culture and Western culture intermingle in the halls, furniture, and order of the house. Conflicts inside the house turn the house upside down. The roof that holds the members of the house together falls apart. Bachelard follows a phenomenological method in The Poetics of Space and constructs his approach to space with images. In this article, the phenomenological method followed by Bachelard in the The Poetics of Space was used and it was aimed to analyze the image of the house found in Karaosmanoğlu’s play Sağanak with the spatial images Bachelard used. The house, which is one of the main elements that make up the space in the play, has been determined to turn into an image that separates the inside and the outside, the family and the stranger, the safe and the dangerous, and when it loses this function, it is symbolically collapses.

Keywords:

Gaston Bachelard, house, The Poetics of Space,

PDF

___

Artun, N. A. (2014). Sürrealizm/mimarlık: mekân sanatı. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Bachelard, G. (1995). Ateşin psikanalizi (A. Yiğit, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları google scholar
Bachelard, G. (2006). Su ve düşler: maddenin imgelemi üzerine deneme (O. Kunal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Bachelard, G. (2008). Uzamın poetikası (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
Bachelard, G. (2010). Sürenin diyalektiği (E. Sarıkartal, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
Başaran, A. (2021). Neden Bachelard okuruz? - yeni bir mekan ve mekunluk anlayışına doğru. M. T. Tunç, S. Yıldız (Ed.), Mimar neden Bachelard okur? içinde (s. 37-56). İstanbul: Ketebe Yayınları. google scholar
Başbuğ, E. (2012). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun tiyatro eserleri. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 21, 37-58. google scholar
Bollnow, O. F. (1961). Lived-space. Philosophy Today, 5 (1), 31-39 google scholar
Bourdieu, P. (2000). Les structures sociales de I’économie. Paris: Seuil. google scholar
Cassin, B. (2020). Nostalji: insan ne zaman evindedir? Odysseus, Aeneas, Arendt (S. Kıvrak, Çev.). İstanbul: Kolek-tif Yayınları. google scholar
Dovey, K. (1985). Home and homelessness. I. Altman, C. M. Werner (Ed.), Home environments içinde (s.33-64). New York: Plenum google scholar
Eagleton, T. (2011). Edebiyat kuramı: giriş (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
Eiguer, A. (2018). Evin bilinçdışı (P. Akgün, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. google scholar
Elçi, H. İ. (2003). Roman ve mekân: Türk romanında ev. İstanbul: Arma Yayınları. google scholar
Erzen, J. N. (2019). Üç habitus: yeryüzü, kent, yapı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları google scholar
Firidinoğlu, N. (2007). Sağanak. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 10, 62-76. google scholar
Heidegger, M. (1996). İnşa etmek, oturmak, düşünmek (O. Kunal, Çev.). Cogito, 8, 67-70 google scholar
Karaosmanoğlu, Y. K. (1991). Tiyatro eserleri. İstanbul: İletişim Yayınları google scholar
Konyalı, B. Ş. (2015). Edebî anlatılarda mekânın poetikası: Abdülhak Şinasi Hisar’ın romanları bağlamında karşı-laştırmalı bir analiz (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. google scholar
Lauzon, C. (2017). The unmaking of home in contemporary art. Canada: University of Toronto Press. google scholar
Parla, J. (2014). Babalar ve oğullar: Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları google scholar
Stevens, A. (2014). Jung (N. Örge, Çev.). Ankara: Dost Yayınevi. google scholar
Tanpınar, A. H. (1988). 19. asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Çağlayan Yayınevi google scholar
Tekin, M. (2003). Roman sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınevi google scholar
Zahavı, D. (2020). Fenomenoloji: ilk temeller (S. Bayazit, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları google scholar