Pandemide birinci basamak bakış açısı İle Yaşlı İzlemi

Yaşanılan COVID-19 pandemisi ile insanlık tarihinin önemli bir dönemine şahitlik etmekteyiz. Şüphesiz bu süreç, hepimizi farklı seviyelerde etkilemektedir. Toplumun yaşlı bireyleri bu süreçten en fazla etkilenen gruplar arasındadır. Enfekte olma ve hastalığın ağır seyretme riskinin yaşlılarda daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Devam eden çalışmalara rağmen, henüz virüse karşı etkin bir tedavi yöntemi veya koruyucu aşı bulunamamıştır. Bu nedenle hastalığa yakalanmamak, en etkin yol olarak görülmektedir. Virüse karşı korunmada bilinen en kritik yöntemler maske, sosyal mesafe ve hijyen önlemlerinin alınmasıdır. Dünya Sağlık Örgütüde pandemi ile ilgili tavsiyelerini Haziran 2020 tarihinde güncellemiştir. Buna göre; SARS-CoV-2'nin toplumda önemli ölçüde bulaştığı alanlarda ve sosyal mesafenin sağlanmasının zor olduğu kamusal ortamlarda maske takılmasının teşvik edilmesi önerilmiştir. Bu nedenle pandemide koruyucu hekimliğin önemi artmıştır. Bu durum aile hekimlerinin iş yüküve sorumluluklarının artmasına neden olmuştur. Geriatrik popülasyonun kendine özgükarakteristik özellikleri vardır. Polifarmasi önemli sorunlardan biridir. Enfeksiyon hastalıkları yaşamın bu döneminde atipik seyirlidir, mortalite ve morbidite oranları daha yüksektir. Kas kitlesi ve fonksiyonlarının kaybı ile seyreden sarkopeni, fiziksel engelliliğin artışına neden olmaktadır. Fiziksel aktivitenin azalması sarkopeni riskini artırmakta, bu da yaşam kalitesini azaltmaktadır. Bu nedenle geriatrik popülasyonda yaşanan değişikliklerin etkisi beklenenden daha fazla olabilmektedir. Bu yazıda pandemi sürecinde geriatrik bireylerin yaşadığı sorunlar ve kısıtlılıklar, fiziksel, psikolojik ve toplumsal yönleri ile ele alınmış; sistemdeki uygulamalar ve aile hekimliği bakış açısı ile imkanlar dahilinde yapılabilecekler özetlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

birinci basamak, covid-19, izlem, pandemi, yaşlı

PDF

___

1. Onder G, Rezza G, Brusaferro S. Case-Fatality Rate and Characteristics of Patients Dying in Relation to COVID-19 in Italy. JAMA. 2020;323(18):1775-76 (doi: 10.1001/jama.2020.4683).
2. Dosa D, Jump RLP, LaPlante K, et al. Long-Term Care Facilities and the Coronavirus Epidemic: Practical Guidelines for a Population at Highest Risk. J Am Med Dir Assoc. 2020;21(5):569-71 (doi: 10.1016/j.jamda.2020.03.004).
3. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. İstatistiklerle Yaşlılar, 2014. (ET: Mart 2020) (http://www.tuik.gov.tr/PreHaber- Bultenleri.do?id=18620).
4. Institute for Health Metrics and Evaluation. (ET: Mart 2020) (http://www.healthdata.org/print/4295).
5. acettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye'nin Demografik Dönüşümü. ISBN 978‐975‐491‐285‐2 (ET: Mart 2020) (http://www.hips.hacettepe.edu.tr/TurkiyeninDemografikDonusumu_ 220410.pdf).
6. Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2008-2019. (ET: Mart 2020) (http://www.tuik.gov.tr/Pre Tablo.do?alt_id=1059).
7. Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus Projeksiyonları 2023-2080. (ET: Mart 2020).
8. EUROPEAN INNOVATION PARTNERSHIP on Active and Healthy Ageing. (ET: Mart 2020) (https://ec.europa.eu/eip/ageing/ home_en).
9. Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2015-2020. Anıl Reklam Matbaa Ltd. Ş . Özveren Sokak No:13/A Kızılay, ANKARA. ISBN: 978-975-590-520-4.
10. Nemmezi Karaca S. Sık Görülen Geriatrik Problemlerin Yönetimi. Ed: Akpınar E. İn: Aile Hekimliğinde Güncel Yaklaşımlar. Akademisyen Kitabevi, Ankara, 2019, s:941-51.
11. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün 23.03.2020 tarihli ve E.616 sayılı “İkametten ayrılma kısıtlaması/ yasaklanması kararı alınan vatandaşların izlemi” konulu yazısı
12. Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği. Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği olarak COVID-19 salgını hakkında Sağlık Bakanlığı’na mektup. (ET: Nisan 2020) (https://www.tahud.org.tr/news/view/t%C3%BCrkiye-ailehekimleri-
uzmanl%C4%B1k-derne%C4%9Fi-olarak-covid- 1 9 - s a l g%C4%B1 n%C4%B1 - h a k k%C4%B1 n d a - www.97 kliniktipdergisi.com sa%C4%9Fl%C4%B1k-bakanl%C4%B1%C4%9F% C4%B1%E2%80%99na-mektup).
13. Zhou F, Yu T, Du R, et al. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study. Lancet. 2020;395(10229) :1054-62. (doi: 10.1016/S0140-6736(20)30566-3).
14. D'Adamo H, Yoshikawa T, Ouslander JG. Coronavirus Disease 2019 in Geriatrics and Long-term Care: The ABCDs of COVID- 19. J Am Geriatr Soc. 2020;68(5):912-17. (doi:10.1111/jgs.16445).
15. Liang SY. Sepsis and Other Infectious Disease Emergencies in the Elderly. Emerg Med Clin North Am. 2016;34(3):501–22.
16. Waalen J, Buxbaum JN. Is older colder or colder older? The association of age with body temperature in 18,630 individuals. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2011;66(5):487-92.
17. High KP, Bradley SF, Gravenstein S, et al. Clinical practice guideline for the evaluation of fever and infection in older adult residents of long-term care facilities: 2008 update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis. 2009;48(2):149-71.
18. Kai Liu, Ying Chen, Ruzheng Lin, et al. Clinical feature of COVID- 19 in elderly patients: A comparison with young and middle- aged patients. Journal of Infection. 2020;80(6):E14-18. (doi: https://doi.org/10.1016/j.jinf.2020.03.005).
19. Girard TD, Opal SM, Ely EW. Insights into severe sepsis in older patients: from epidemiology to evidence-based management. Clin Infect Dis. 2005;40(5):719-27. (doi: 10.1086 /427876).
20. Wang D, Hu B, Hu C, et al. Clinical Characteristics of 138 Hospitalized Patients With 2019 Novel CoronavirusInfected Pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020;e201585. (doi:10.1001/jama.2020.1585).
21. Sullivan D, Connelly E. Why COVID-19 could make social determinants of health even worse. Advisory Board Briefing. (https://www.advisory.com/daily-briefing/2020/03/25/socialdeterminants).
22. Yaman H. Koronavirüs ve Yaşlılık: Yaşlılar, COVID-19’dan Neden Bu Kadar Şiddetli Etkileniyor? Yaşlı Bireylerde COVID- 19’un Etkileri Nasıl Önlenir? Evrim Ağacı, 2020. (ET: Mayıs 2020) (https://evrimagaci.org/koronavirus-ve-yaslilik-yaslilar-covid19danneden- bu-kadar-siddetli-etkileniyor-8658).
23. World Health Organization Regional Office For Europe. Mental health and COVID-19. (ET: Mayıs 2020) (https://www. euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus- covid-19/technical-guidance/mental-health-and-covid- 19).
24. Dövücü T. Optimum Denge Modeli: Bilmek, Yapa-bilmek, Olmak. Altın Kitaplar, 2015.
25. Akademik Geriatri Derneği. Akademik Geriatri Derneği Basın Bildirisi. (ET: Mayıs 2020) (http://www.akademikgeriatri. org/index.php?func=new_content&id=86).
26. Akademik Geriatri Derneği. Evde Yapılacak Basit Egzersizler. (ET: Mayıs 2020) (http://www.akademikgeriatri.org /files/Evde-Yapilacak-Basit-Egzersizler.pdf).
27. Türk Geriatri Derneği Yönetim Kurulu. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVİD-19) Başlıca Öneriler. (ET: Mart 2020) (http://www.turkgeriatri.org/pdf/coronovirus.pdf).
28. Chhetri JK, Chan P, Arai H, et al. Prevention of COVID-19 in Older Adults: A Brief Guidance from the International Association for Gerontology and Geriatrics (IAGG) Asia/Oceania region. J Nutr Health Aging. 2020;24(5):471-72. (doi:10.1007/s12603-020-1359-7).
29. Marmot M, Bell R. Social determinants and non-communicable diseases: time for integrated action. BMJ. 2019;364:l251. (doi:10.1136/bmj.l251).
30. del-Pino-Casado R, Rodríguez Cardosa M, López-Martínez C, et al. The association between subjective caregiver burden and depressive symptoms in carers of older relatives: A systematic review and meta-analysis. PLoS ONE. 2019; 14(5):e0217648. (https://doi.org/10.1371/journal.pone. 0217648).
31. Yıldızhan E, Ören N, Erdoğan A. The Burden of Care and Burnout in Individuals Caring for Patients with Alzheimer’s Disease. Community Ment Health J. 2019;55:304–10. 31. Yıldızhan E, Ören N, Erdoğan A. The Burden of Care and Burnout in Individuals Caring for Patients with Alzheimer’s Disease. Community Ment Health J. 2019;55:304–10. (https://doi.org/10.1007/s10597-018-0276-2).
32. Işık AT. Geriatrik Olgularda COVID-19: Göz Ardı Edilmemesi Gereken Konular. Geriatrik Bilimler Dergisi / Journal of Geriatric Science. 2020;3(1):1-2.