Seda ÖNAL, Uzm. Hemş. Gamze Gülsüm KAYA

Pandemi Sürecinde Uzaktan Hasta Takibi Uygulamalarında Tele-Tıp Ve Birinci Basamaktaki Yeri

Dünyada nüfus artışına bağlı olarak sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç ve sağlık hizmetlerinin kapsamı giderek artmış, mevcut talebi karşılamak ve topluma daha nitelikli sağlık hizmeti sunabilmek için bilim ve teknolojinin imkanlarından yararlanmak zorunlu hale gelmiştir. Bu kapsamda pek çok ülkede “elektronik-sağlık sistemine” geçiş yaygınlaşmış, ‘‘Tele-tıp’’ ve benzeri uygulamalar hayata geçirilmiştir. Pandemi sürecinde tele-tıp ve uzaktan hasta takibi uygulamaları tüm dünyada ve Türkiye’de sağlık sunumunun pek çok aşamasında kullanılmış ancak birinci basamakta oldukça kapsamlı bir yer bulmuştur. Aile hekimliği kapsamında bu uygulamalar telefon ve video görüşmeleriyle hasta değerlendirme, telekonsültasyon ile hasta danışma, semptomu olan hastaların triyajı, evde takip edilen COVID-19 vaka ya da temaslılarının rutin değerlendirilmesi, karantinadaki yaşlılar ve kronik hastalıkları olanların genel durum takipleri gibi durumlarda kullanılmıştır. Bu yazının amacı pandemi sürecinde uzaktan hasta takibi ve tele-tıp uygulamalarının önemini vurgulamak, dünyada ve Türkiye’de birinci basamaktaki kullanım örneklerine değinerek sunduğu imkanlar ve kısıtlılıklarını değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler:

pandemi, teletıp, birinci basamak

PDF

___

1. Çıragil P. Corona: İlk değildi, kesinlikle son olmayacak. National Geographic Türkiye Dergisi, Nisan 2020;(228):34-5.
2. Şeker M, Özer A, Tosun Z, Korkut C, Doğrul M. Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, TÜBA Raporları, 2020, No: 34, ISBN: 978-605-2249- 43-7) http://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/raporlar/ covid-19-pandemi-degerlendirme-raporu
3. de Sutter A, Llor C, Maier M, Mallen C, Tatsioni A, van Weert H, et al. Family medicine in times of ‘COVID-19': A generalists’ voice. Eur J Gen Pract 2020 Dec;26(1):58-60.
4. World Health Organization (WHO) and United Nations Children’s Fund (UNICEF). A vision for primary health care in the 21st century: towards universal health coverage and the sustainable development goals. (2018). (No. WHO/HIS/SDS/2018.15). https://apps.who.int/iris/ bitstream/ handle/10665/328065/WHO-HIS-SDS-2018.15-eng.pdf?sequence= 1&isAllowed=y. Erişim tarihi: 03 Temmuz 2020.
5. WHO.PrimaryHealthcare. Available at: https://www.who.int/health- topics/primary-health-care#tab=tab_1. Accessed: 28 June 2020. Sanaç G, Ülgü MM. Aile hekimliği bilgi sistemleri. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 2018;(46):52- 5.http://www.sdplatform.com/Dergi/1095/Aile-hekimligi-bigisistemleri. aspx
6. WHO. Primary health care: report of the International Conference on primary health care, Alma-Ata, USSR, 6-12 September 1978. jointly sponsored by the World Health Organization and the United Nations Children's Fund. Geneva, World Health Organization 1978 (Health for all series; no. 1)
7. Dünyada Aile Hekimliği. Erişim adresi: https://sakaryaism.saglik. gov.tr/TR,34675/dunyada-aile-hekimligi.html. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
8. Keskin H.Türkiyede aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinliğinin araştırılması:Veri zarflama ve süper etkinlik yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.2018;5(13):173-185.
9. European Commision. Public Health, eHealth : Digital health and care. Available at: https://ec.europa.eu/health/ehealth/ home_en. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
10. Kılıç T. E-Sağlık, tele-tıp, mobil Sağlık ve dijital hastane uygulamaları (Hollanda Örneği). Erişim adresi: http://ussam.co/tr/ussam/e-saglk-tele-tp-mobil-saglk-ve-dijital- hastane-uygulamalar-hollanda-ornegi/. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
11. Ertek S. Endokrinolojide tele-sağlık ve tele-tıp uygulamaları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2011;2(3):126-30.
12.World Health Organization. Telemedicine: Opportunities and developments in member states: Report on the second global survey on eHealth 2009 (Global Observatory for eHealth Series, Volume 2). 2010;2:8-10. ISBN: 978-92-4-156414-4. Availableat: https://www.who.int/goe/publications/ehealth_series_ vol2/en/. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
13. Sindel E. COVID-19 Virüs tedavileri kapsamında yaşanılan hukuki sorunlar hakkında bilgilendirme. Erişim adresi: http://temd.org.tr/uploads/covid-19-hukuk.pdf. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
14. European Union. EHealth network multiannual work programme 2018-2021. 2017;4-6. Available at: https://ec.europa.eu/health/ sites/health/files/ehealth/docs/ev_20171128_co01_en.pdf. Accessed: 20 June 2020.
15. Thinktech. Teletıp ile hastaneler her yerde. Erişim adresi: https://thinktech.stm.com.tr/detay.aspx?id=266. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
16. Einthoven W. Le télécardiogramme [The telecardiogram]. Archives Internationales de Physiologie, 1906;4:132–164.
17. Benschoter RA, Eaton MT, Smith P. Use of videotape to provide individual instruction in techniques of psychotherapy. Academic Medicine, 1965;40(12):1159–61.
18. Güler NF, Übeyli ED. Theory and applications of telemedicine.J Med Syst.2002;26(3):199-220. doi:10.1023/a:1015010316958
19.Moron MJ, Casilari E, Luque R, Gázquez JA. A wireless monitoring system for pulse-oximetry sensors. 2005 Systems Communications (ICW'05, ICHSN'05, ICMCS'05, SENET'05) 2005;79-4.
20. Işık A, Güler İ. Teletıpta mobil uygulama çalışması ve mobil iletişim teknolojilerinin analizi. Bilişim Teknolojileri Dergisi 2010;3(1).
21. Pazar B, Taştan S, İyigün E. Tele sağlık sisteminde hemşirenin rolü. Bakırköy Tıp Dergisi 2015;11(1):1-4. 22. Öz F. Sağlık alanında temel kavramlar. Hemşirelik.2.Baskı. Ankara, Mattek Matbaacılık Bas. Yay. Tic. Ltd. Şti, 2010:44-8.
23. Sezgin H, Çınar S. Tip 2 diyabetli hastaların cep telefonu ile takibi: Randomize kontrollü çalışma. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2013;3(4):173-83.
24. Temizer H. İnmeli Hastalara Evde Bakan Aile Üyelerine Verilen Hemşirelik Girişimlerinin Bilgi Düzeylerine ve Bakım Yükünü Algılamalarına Etkisi. Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum, 2009.
25. Demir H, Arslan E. Mobil sağlık uygulamalarının hastanelerde kullanılabilirliği, hastane yöneticileri üzerine bir araştırma. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 2017;19(33):71-3.
26. Kılıç T. E-sağlık, iyi uygulama örneği; Hollanda. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2017;6(3):203-17.
27. Kalender N, Özdemir L. Yaşlılara sağlık hizmetlerinin sunumunda tele-tıp kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014;17(1):50-8.
28. Lurie N, Carr B. The role of telehealth in the medical response to disasters. JAMA Intern Med 2018;178(6):745-46.
29. Deallus. Spotlight: COVID-19, China, & Telemedicine. Available from: https://www.deallus.com/covid-19-china-and-telemedicine/ Erişim tarihi: 26 Haziran 2020
30. Song X, Liu X, Wang C. The role of telemedicine during the COVID-19 epidemic in China-experience from Shandong province. Crit Care 2020;24(1):178.
31. Özdoğan M. Koronavirüs hastalığı Covid-19 ve uzaktan sağlık teletıp – neredeyse kusursuz. Erişim adresi: https://www.drozdogan.com/koronavirus-hastaligi-covid-19- ve-telesaglik-teletip-neredeyse-kusursuz/. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020
32. Hollander JE, Carr BG. Virtually Perfect? Telemedicine for Covid-19. N Engl J Med. 2020;382(18):1679-1681.
33. SMA. How COVID-19 is improving health care for the future. Available from: https://sma.org/how-covid-19-is-improvinghealth- care-for-the-future/. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020
34. Greenhalgh T, Koh GCH, Car J. Covid-19: a remote assessment in primary care. BMJ. 2020;368:m1182.
35. Yaman H. COVID-19 Salgınında Aile Sağlığı Hizmetlerine Erişim: Teletıp, Aile Hekimliğini Nasıl Dönüştürüyor ve Nelere Dikkat Etmeli? Erişim adresi: https://evrimagaci.org/covid19- salgininda-aile-sagligi-hizmetlerine-erisim-teletip-ailehekimligini- nasil-donusturuyor-ve-nelere-dikkat-etmeli-8639 Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
36. Yeşilorman M, Koç F. Bilgi Toplumunun Teknolojik Temelleri Üzerine Eleştirel Bir Bakış. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2014;24(1).
37. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi. Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/hastahaklari/ biyotipsozlesme.htm. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020 x
38. Gürgan M. Teletıp ve hasta hakları. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi. 2008-2009;(9):104-08. http://www.sdplatform. com/Dergi/222/Teletip-ve-hasta-haklari.aspx
39. T.C. Resmi Gazete. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Sayı: 25439. 20 Nisan 2004. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2004/04/20040420.htm#8. Eşim tarihi: 18 Haziran 2020