Serkan ÖZGÜN, Belgin DERYALAR, İlke Sine EĞECİ, Bülent AYKUTOĞLU, Asuman BÜYÜKCAN TETİK, Gökçen BULUT

Çocuk kaybı sonrası ebeveynlerin ilişkileri

Çocuk kaybı yaşayan ebeveynler, diğer ebeveynlere kıyasla daha yüksek düzeyde kaygı ve depresyon belirtileri yaşamaktadırlar. Bununla birlikte, çocuk kaybı yalnızca bireysel sağlığı değil, ebeveynlerin birbirleri ile olan ilişkilerini de etkilemektedir. Çocuk kaybından sonra yas tutan ebeveynlerin ilişki kaliteleri nasıl değişmektedir? Bu makalede öncelikle, bu soruyu yanıtlamaya çalışan ve çoğunlukla Batılı kültürlerde gerçekleştirilmiş olan araştırmaların özetlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, bu konuda Türkiye’de farklı bilim alanlarında gerçekleştirilmiş olan kısıtlı sayıdaki çalışmanın içerikleri de aktarılmıştır. Makalemiz, alanyazındaki eksikliklerin yanı sıra yas tutan ebeveynlerin ilişki kalitesi ile yas uyumları arasındaki bağlantının ayrıntılı bir şekilde incelenmesi için gelecekte yürütülebilecek araştırmalara dair önerilerin tartışmasıyla sonuçlandırılmıştır. Bu konudaki bilgi birikiminin, çocuklarını kaybeden ebeveynlerin yas uyumlarının artırılmasını (örn., fiziksel ve psikolojik olarak daha sağlıklı bir yaşam, daha düşük kaygı ve depresyon belirtileri, travma sonrası büyüme) amaçlayan müdahale programlarına katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu makale, bu tür programlarda, yas tutan ebeveynlerin birbirleriyle olan ilişkilerine de odaklanılmasının önemine işaret etmektedir.

Relationships of bereaved parents after the child loss

Parents who lost their child experience higher levels of anxiety and depressive symptoms compared to other parents. Additionally, child loss affects not only individual health but also the relationship between the parents. How does the relationship quality of bereaved parents change after the child loss? In this paper, we first seek to summarize the research that tried to respond to this question and was mostly conducted in Western cultures. Furthermore, we present the contents of limited number of studies conducted in Turkey in different fields. We conclude by discussing the limitations of the literature as well as suggestions for future directions to scrutinize the link between bereaved parents’ relationship quality and grief adjustment. We argue that knowledge in this topic would contribute to the intervention programs that aim to increase grief adjustment of bereaved parents (e.g., better physical and psychological health, lower levels of anxiety and depressive symptoms, post-traumatic growth). This article highlights the importance of focusing on the relationship between bereaved parents in such programs.

PDF

___

Aksoz-Efe, I., Erdur-Baker, O. ve Servaty-Seib, H. (2018). Death rituals, religious beliefs, and grief of Turkish women. Death Studies, 42(9), 579-592.
Albuquerque, S., Narciso, I. ve Pereira, M. (2018). Dyadic coping mediates the relationship between parents’ grief and dyadic adjustment following the loss of a child. Anxiety, Stress, & Coping, 31(1), 93-106.
Albuquerque, S., Pereira, M. ve Narciso, I. (2016). Couple’s relationship after the death of a child: A systematic review. Journal of Child and Family Studies, 25(1), 30- 53.
Arenliu, A., Shala-Kastrati, F., Berisha Avdiu, V. ve Landsman, M. (2019). Posttraumatic growth among family members with missing persons from war in Kosovo: Association with social support and community involvement. OMEGA-Journal of Death and Dying, 80(1), 35-48.
Ayçiçek, H. (2019). Kadınların prenatal kayıp durumunda ebelerden beklentileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Bartel, B. T. (2020). Families grieving together: Integrating the loss of a child through ongoing relational connections. Death Studies, 44(8), 498-509.
Başoǧlu, M., Şalcioǧlu, E. ve Livanou, M. (2002). Traumatic stress responses in earthquake survivors in Turkey. Journal of Traumatic Stress, 15(4), 269-276.
Boss, P. ve Ishii, C. (2015). Trauma and ambiguous loss: The lingering presence of the physically absent. Cherry, K. E. (Ed.), Traumatic stress and long-term recovery içinde (s. 271-289). Springer International.
Bulut, Ö. Ü. (2018). Prenatal kayıp yaşamış ve yaşamamış gebelerde psikososyal sağlık durumlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). KTO Karatay Üniversitesi, Konya.
Buyukcan-Tetik, A., Finkenauer, C., Schut, H., Stroebe, M. ve Stroebe, W. (2017). The impact of bereaved parents' perceived grief similarity on relationship satisfaction. Journal of Family Psychology, 31, 409-419.
Candan, Ö. (2012). Gebelik kaybı yaşayan çiftlerin sosyal destek sistemleri ve hemşirelik bakım desteğinin depresyon düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
Cook, J. A. (1988). Dad's double binds: Rethinking fathers' bereavement from a men's studies perspective. Perspective Journal of Contemporary Ethnography, 17, 285- 308.
Düzen, A. (2016). Tekrarlayan düşük yaşayan kadınların ruhsal süreçlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi, İstanbul.
Dyregrov, A. ve Dyregrov, K. (2017). Parents’ perception of their relationship following the loss of a child. OMEGA-Journal of Death and Dying, 76(1), 35-52.
Dyregrov, A., Gjestad, R. ve Dyregrov, K. (2020). Parental relationships following the loss of a child. Journal of Loss and Trauma, 25(3), 224-244.
Er, S., F., Yıldırım, Ş., Çınar, A. ve Kısa, İ. (2018). Şehit ailelerine yönelik yas danışmanlığı modeline dayalı grup çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1183-1196.
Finnäs, F., Rostila, M. ve Saarela, J. (2018). Divorce and parity progression following the death of a child: A register- based study from Finland. Population Studies, 72(1), 41-51.
Gedik, E. (2008). Ideological ambivalence in the case of mothers of the martyrs in Turkey (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Gilbert, K. R. (1989). Interactive grief and coping in the marital dyad. Death Studies, 13(6), 605-626.
Gottlieb, L. N., Lang, A. ve Amsel, R. (1996). The longterm effects of grief on marital intimacy following an infant's death. OMEGA-Journal of Death and Dying, 33(1), 1-19.
Hussin, N. M., Guàrdia-Olmos, J. ve Aho, A. L. (2018). The use of religion in coping with grief among bereaved Malay Muslim parents. Mental Health, Religion & Culture, 21(4), 395-407.
İmamoğlu, E. O. ve Karakitapoğlu-Aygün, Z. (2004). Selfconstruals and values in different cultural and socioeconomic contexts. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 130, 277-306.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1990). Family and socialization in crosscultural perspective: A model of change. Berman, J. J. (Ed.), Cross-cultural perspectives: Nebraska symposium on motivation, 1989 içinde (s. 135-200). University of Nebraska Press.
Kaptanoğlu, C. (2020). Zorla kaybedilenlerin tutulamayan yası. Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 35(3), 238-240.
Karanci, A. N. ve Rüstemli, A. (1995). Psychological consequences of the 1992 Erzincan (Turkey) earthquake. Disasters, 19(1), 8-18.
Keten, H. S., Gençoğlan, S., Dalgacı, A. F., Avcı, F., Satan, Y., Ölmez, S. ve Çelik, M. (2015). Gebelik kaybı sonrası akut stres bozukluğunun değerlendirilmesi. Cukurova Medical Journal, 40(2), 226-232.
Köksal, C. (2018). Perinatal dönem düşük hikayesi olan annelerin deneyimi ve sonraki çocuklarının deneyimi hakkında niteliksel bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
Köneş, M. Ö. (2018). Gebeliğin farklı dönemlerinde yaşanan perinatal kayıplarda kadınların deneyimledikleri keder düzeyi ve etkileyen faktörler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Köneş, M. Ö. ve Yıldız, H. (2020). The level of grief in women with pregnancy loss: A prospective evaluation of the first three months of perinatal loss. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, 1-10.
Kürüm, Ş. (2012). Mourning for the disappeared: The case of the Saturday Mothers (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Şehir Üniversitesi, İstanbul.
Li, J., Laursen, T. M., Precht, D. H., Olsen, J. ve Mortensen, P. B. (2005). Hospitalization for mental illness among parents after the death of a child. New England Journal of Medicine, 352(12), 1190-1196.
Li, J., Precht, D. H., Mortensen, P. B. ve Olsen, J. (2003). Mortality in parents after death of a child in Denmark: A nationwide follow-up study. The Lancet, 361(9355), 363-367.
Lowe, S. R., Rhodes, J. E. ve Scoglio, A. A. (2012). Changes in marital and partner relationships in the aftermath of Hurricane Katrina: An analysis with low-income women. Psychology of Women Quarterly, 36(3), 286- 300.
Lyngstad, T. H. (2013). Bereavement and divorce: Does the death of a child affect parents’ marital stability? Fa-mily Science, 4(1), 79-86.
Marshall, E. M. ve Kuijer, R. G. (2017). Weathering the storm? The impact of trauma on romantic relationships. Current Opinion in Psychology, 13, 54-59.
McNeil, M. J., Baker, J. N., Snyder, I., Rosenberg, A. R. ve Kaye, E. C. (2021). Grief and bereavement in fathers after the death of a child: A systematic review. Pediatrics.
Mitima-Verloop, H. B., Mooren, T. T. ve Boelen, P. A. (2019). Facilitating grief: An exploration of the function of funerals and rituals in relation to grief reactions. Death Studies, 1-11.
Obst, K. L., Due, C., Oxlad, M. ve Middleton, P. (2020). Men’s grief following pregnancy loss and neonatal loss: A systematic review and emerging theoretical model. BMC Pregnancy and Childbirth, 20(1), 1-17.
Öngay, E. (2019). Düşük yapan kadınların algıladıkları stres ile eş desteği arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi, İstanbul.
Özçetin, E. (2020). Prenatal kayıp deneyiminde umudun anlamı: Nitel bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Özdemir, U. (1992). İsteyerek düşük yapan kadınların aile işlevleri ve ruhsal belirti düzeylerinin sistem yaklaşımı içinde değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Paykel, E. S., Prusoff, B. A. ve Uhlenhuth, E. H. (1971). Scaling of life events. Archives of General Psychiatry, 25(4), 340-347.
Pehlivan, B. (2019). Türkiye'de kürtaj: Gebelik kaybı sürecine doğum teşvik politikaları ve sağlık çalışanları üzerinden bakmak (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Koç Üniversitesi, İstanbul.
Rubin, S. S., Malkinson, R. ve Witztum, E. (2012). Working with the bereaved. Routledge.
Sancar, S. (2001). Savaşta çocuklarını kaybetmiş Türk ve Kürt anneler. Toplum ve Bilim, 90, 22-41.
Sarı, E. (2018). Şehit ailelerinin yas, duygulanım şiddeti sosyal bozulma ve PTSB düzeyleri ile sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkininin incelenmesi: Tarsus örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin.
Sayın, N. (2020). Erken gebelik kaybı yaşayan kadınlarda posttravmatik stres bozukluğu ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
Song, J., Floyd, F. J., Seltzer, M. M., Greenberg, J. S. ve Hong, J. (2010). Long-term effects of child death on parents' health-related quality of life: A dyadic analysis. Family Relations, 59(3), 269-282.
Stroebe, M. S. (2010). Bereavement in family context: Coping with the loss of a loved one. Family Science, 1(3-4), 144-151.
Stroebe, M. ve Schut, H. (1998). Culture and grief. Bereavement Care, 17(1), 7-11.
Stroebe, M., Finkenauer, C., Wijngaards-de Meij, L., Schut, H., van den Bout, J. ve Stroebe, W. (2013). Partneroriented self-regulation among bereaved parents: The costs of holding in grief for the partner’s sake. Psychological Science. 24(4), 395-402.
Sumer, N., Karanci, A. N., Berument, S. K. ve Gunes, H. (2005). Personal resources, coping self‐efficacy, and quake exposure as predictors of psychological distress following the 1999 earthquake in Turkey. Journal of Traumatic Stress, 18(4), 331-342.
Tanacıoğlu, B. (2019). Grief and bereavement experiences of couples with prenatal loss experience: Examining psycho-social intricacies in a qualitative phenomenological study (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Tektaş, P. (2015). Watson insan bakım modeline temellendirilmiş hemşirelik bakımının gebelik kaybı yaşayan gebelerin ruh sağlığına etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
Vance, J. C., Boyle, F. M., Najman, J. M. ve Thearle, M. J. (2002). Couple distress after sudden infant or perinatal death: A 30‐month follow up. Journal of Paediatrics And Child Health, 38(4), 368-372.
Weitzman, A. ve Smith-Greenaway, E. (2020). The marital implications of bereavement: Child death and intimate partner violence in west and central Africa. Demography, 1-25.
Whisman, M. A. (2014). Dyadic perspectives on trauma and marital quality. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 6(3), 207.
Wood, J. D. ve Milo, E. (2001). Fathers' grief when a disabled child dies. Death Studies, 25(8), 635-661.
Yıldırım, Ş. (2003). Parental grief reactions after an infant death (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Yıldız, H. (2009). Yenidoğan bebeği ölen ebeveynlerin yas sürecine yardım (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Yıldız, H. ve Cimete, G. (2017). The effect of a grief support program on Turkish parents whose babies have died. Death Studies, 41(9), 602-610.
Yılmaz, S. (2010). Perinatal kayıp deneyiminin sonraki gebelik üzerine etkileri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Yin, Q., Shang, Z., Zhou, N., Wu, L., Liu, G., Yu, X., Zhang, H., Xue, H. ve Liu, W. (2018). An investigation of physical and mental health consequences among Chinese parents who lost their only child. BMC Psychiatry, 18(1), 1-6.
Yumbul, C. (2017). Life in Soma, Turkey, after the Mining Massacre of 2014: An autoethonographic account of mental health relief efforts to affected families (Yayımlanmamış doktora tezi). University of Minnesota, US.