Varlık vergisi mağduru sinemacılar

II. Dünya Savaşı’nın Türk siyasi tarihi üzerindeki olumsuz sonuçlarından biri de Varlık Vergisi Kanunu’dur. Söz konusu kanunla, dolambaçlı yollardan kazanılmış ve yürürlükteki vergilerin dışında kalan sermaye ve gelirlerden yeni bir vergi alınarak enflasyonun düşürülmesi ve her geçen gün artan askerî masrafları karşılanması hedefleniyordu. Varlık Vergisi, Türk ve gayrimüslim ayrımı yapılmaksızın servet ve kazanç sahiplerinin servetleri ve fevkalâde kazançları üzerinden bir defaya mahsus alınacaktı. Ancak aşırı milliyetçi fikirlerin ve yoğun faşist Alman propagandasının da etkisiyle söz konusu kanun, “milliyet” farklılığı güdülerek tepeden inme ve keyfi bir şekil de uygulandı. Türkiye’deki “azınlıklar” bu uygulamadan en fazla etkilenen ve mağdur edilen kesim oldu. Türk sineması da bu uygulamadan olumsuz yönde etkiledi. Türkiye’de sinemacılığın adeta lokomotifini oluşturan azınlık kökenli gayrimüslim sinemacılar, söz konusu vergi yüzünden oldukça zor bir duruma düştü.

One of the negative effects of Turkish political history during the world war II was the law of Capital Levy (varlık vergisi). In fact, this law aimed at reducing inflation by taxing the informal income and capital which was out of the scope of current taxes and also compensating the increasing military expenditures. The wealth tax was going to be taken once from both Muslim and non-Muslim (gayrimüslim) who had outstanding wealth and capital. However, because of the intensive influnces of fascist German propaganda and extremist nationalist ideas, the law was put in to practice by discriminating “ethnic/religious” differences in arbitrary and very sudden and unexpected ways. The “minoritities” were the worst victims of those law practices. Turkish cinema was also affected by this process in negative ways. Particularly, non-Muslims who were pioneers of Turkish cinema were subjected to rather difficult conditions because of the law of Capital Levy.

___

Gazete ve Dergiler

Resmi Gazete, sayı: 5255, 12 Teşrinisani (Kasım) 1942.

Tasvir-i Efkâr, 18 Aralık 1942, 3 Mart 1943.

Salon dergisi, 15 Mayıs 1945.

Belgeler

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

BOA., DH. UMVM. Dosya No: 116 / 75, 02 Rebiyülevvel 1340.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)

BCO, Sayı: 2520, Fon kodu: 030.18.01, Yer no: 7.21..1, 19 Haziran 1923.

BCA, Dosya no: 85289, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer no: 54.353..13, 17 Mart 1943.

Kitaplar

AKÇURA, Gökhan, (1995), Aile Boyu Sinema, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

ARMUTÇU, Emel, (2008), Bir Levanten Şövalye, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

FİLMER, Cemil, (1984), Hatıralar, Kendi Yayını, İstanbul.

GÖKMEN, Mustafa, (1991), Eski İstanbul Sinemaları, İstanbul Kitaplığı Yayınları, İstanbul.

KARPAT, Kemal, (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul.

ONARAN, Âlim Şerif, (1981), Muhsin Ertuğrul’un Sineması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

ÖKTE, Faik, (1951), Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınları, İstanbul.

ÖZÖN, Nijat, (1968), Türk Sineması Kronolojisi, Bilgi Yayınevi, Ankara.

SCOGNAMİLLO, Giovanni, (1991), Cadde-i Kebir’de Sinema, Metis Yayınları, İstanbul.

SCOGNAMİLLO, Giovanni, (1990), Bir Levantenin Beyoğlu Anıları, Metis Yayınları, İstanbul.