Radyoculuğumuzun Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki serüveni ve telsiz mecmuası

Bilim ve teknikte yaşanan dönüşümün toplamı olan radyo, insanlık tarihinin gelişiminde oldukça etkili olmuştur. Tarihin başlangıcından beri iletişim ihtiyacı duyan insan pek çok icat aracılığıyla fikirlerini yaymıştır. Şüphesiz ki radyo, bu sürecin gelişiminde belirleyici bir yere sahiptir. Bu makalede öncelikle radyonun nasıl geliştirildiği incelenmekte, ardından bu du- rumun Türkiye Cumhuriyeti’ne ne tür etkiler yaptığı analiz edilmektedir. Bu analiz gerçekleş- tirilirken dönemin dikkat çekici dergilerinden olan Telsiz mecmuasından yararlanılmaktadır. 1927’de kısa süreli yayımlanan dergi, Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi ile beraber Cum- huriyet’in ilk yıllarında radyonun gelişimini açığa çıkartmaktadır. Dergide yayımlanan makale- ler, yazılar, fotoğraflar, karikatürler, grafikler toplumun bu alet hakkında bilgilendirilmesini amaçlamıştır. Radyonun dünyadaki ve ülkemizdeki gelişimi; radyo-eğitim, radyo-musiki, radyo-tiyatro ve radyo-bilim ilişkileri dergide ele alınan konulardır. Günümüzde radyo, iletişimdeki rolünü her ne kadar televizyon ve bilgisayar gibi yeni araçlara bırakmış olsa da etkisini hâlâ devam ettirmektedir. Bu çerçevede bu iletişim aracının etkilerini değerlendirmek toplumsal yaşamımızın dönüşümünü algılamamızda bizlere yardımcı olacaktır.

Radio and the telsiz magazine in the first years of republic

Radio which was the sum total of transformation in science and technology considerably influenced the progress of humanity. Humans who have needed communication for thousands of years have disseminated their opinions by way of various inventions. The radio undoubtedly has a dioristic position for improvement of this process. This article elicits the history of radio and the first Turkish radio attempts in terms of a magazine called Telsiz which was a part of press history. Thanks to this assessment the Telsiz will be analyzed in points of both qualification and quantity. The Telsiz which was published for a while in 1927 provided the improvement of radio in conjunction with The Turkish Radio-Telephone Corporation in the early years of Republic. Published articles, writings, photographs, caricatures and graphics were aimed to enlighten the masses about the radio. The magazine mainly dealt with the development of radio, the relationship between radio and education, radio and theatre, radio and science, and radio and music. Although television and computer have replaced the radio in communication, its effects and advantages have continued for many years. In this context, to evaluate impacts of this mass media will provide a comprehension about the conversion of our social life.

___

T., “Radyo ve Tiyatro”, Telsiz, S. 18, 14 Teşrin-i Sani 1927, s. 2.

Ahıska, Meltem, Occidentalism İn Turkey: Questions of Modernity and National Identity, London, I. B. Tauris Publishers, 2010.

Aksan, Tülay, “Radyo”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 6., İstanbul, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay., 1993, s. 293.

Altunbaş, Hüseyin, Başlangıçtan Günümüze Radyo ve Radyo Reklamcılığı Türkiye'de Yerel Radyo İstasyonlarının Reklam Aracı Olarak Kullanılışı Sorunları ve Model Önerileri, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.

Aziz, Aysel, Radyo ve Televizyona Giriş, Ankara, A.Ü. S.B.F. Yay., 1981.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 1470/169-6, 25 01 1925.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 2014, 31 05 1925.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 2994, 06 01 1926.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 3970, 08 08 1926.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 4269/167-27, 27 10 1926.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 461/167-12, 13 04 1924.

B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararları (1920-1928), 830/167-13, 25 08 1924.

Cankaya, Özden, Dünden Bugüne Radyo Televizyon, İstanbul, Beta Basım Yay., 1997.

Doğaner, Yasemin, “Atatürk Döneminde Radyo”, Türkler, C. 18., Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002, s. 376.

Eczacı Tamburi Ekrem Hamdi, “Telsiz Telefon Konserlerinden Memnun musunuz?”, Tel- siz, S. 16, 27 Teşrin-i Evvel 1927, s. 11.

Gülizar, Jülide, “Türkiye Radyoları”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, İletişim Yay., 1983, s. 2739.

Halil Bedii, “Milli ve Asri Türk Musikisi Hangi Mevkidedir?”, Telsiz, S. 9, 25 Ağustos 1927, s. 1-2.

Harman, Chris, Halkların Dünya Tarihi: Taş Çağından Yeni Binyıla, Çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul, Yordam Kitap, 2009.

Hayreddin, “Biz de Bir Radyo Kulübü Tesis Etmeliyiz”, Telsiz, S. 17, 10 Teşrin-i Sani 1927, s. 12.

İzzet Sıtkı, “İstanbul Radyosu'nun Samileri Arasında”, Telsiz, S. 3, 14 Temmuz 1927, s. 9-10.

Kasım, Metin, “Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo”, Selçuk İletişim, C. 6, S. 4, 2011, 70-71.

Kocabaşoğlu, Uygur, Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna: TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri, Ankara, A.Ü. S.B.F. Yay., 1980.

M. C., “İstanbul ve Civarında Bazı Amatörler Niçin Dinleyemiyorlar?”, Telsiz, S. 7, 11 Ağus- tos 1927, s. 5-6.

McNeill, William H., Dünya Tarihi, Çev. Alaeddin Şenel, Ankara, İmge Kitabevi Yay., 2007.

Mithat Sadullah, Yurt Bilgisi, İstanbul, Hilal Matbaası, 1927.

Mühendis Necip Celal, “Biz de Radyo Kulübü Tesis Etmeliyiz”, Telsiz, S. 16, 27 Teşrin-i Evvel 1927, s. 1-3.

Parazit, “Radyo Fantezisi: Amatöre Mektup”, Telsiz, S. 12, 10 Eylül 1927, s. 1.

Parazit, “Radyo Fantezisi: Bir Amatöre Mektup Ankara İle İstanbul Arasında”, Telsiz, S. 11, 8 Eylül 1927, s. 1.

Parazit, “Telsiz Telefon Şuunu: Bir Amatöre Açık Mektup”, Telsiz, S. 10, 1 Eylül 1927, s. 1.

Pointing, Clive, Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, Çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul, Alfa Yay., 2011.

Radyo Bülbülü, “Akşamları Zevkle Dinlediğiniz Konserler Nasıl Hazırlanıyor?”, Telsiz, S. 3, 14 Temmuz 1927, s. 3-4.

Radyo Bülbülü, “Telsiz Telefon Konserleri Nasıl Hazırlanıyor”, Telsiz, S. 4, 21 Temmuz 1927, s. 5-6.

Rauf Yekta, “Türk Musikisi Nasıl Islah Olunabilir?”, Telsiz, S. 8, 18 Ağustos 1927, s. 1-2.

Serarslan, Meral, Radyo Televizyon Düzeninde Değişimler Arayışlar ve Türkiye, İstanbul, Marmara Üniversitesi, 1993.

Telsiz Mühendisi, “Memleketimizde Telsiz, Telefon, Postalarını Nasıl Tesis Ettik?”, Telsiz, S. 1, 30 Haziran 1927, s. 3-7.

Telsiz Mühendisi, “Radyo Samilerine Fenni ve Ameli Tavsiyeler Ahize Hataları ve Arızları”, Telsiz, S. 2, 7 Temmuz 1927, s. 5.

Telsiz Mühendisi, “Yakın Bir İstikbalde”, Telsiz, S. 4, 21 Temmuz 1927, s. 3.

Telsiz, “Bahri Mahiyeti Geçen Bired ve Arkadaşları Nasıl Kurtuldular?”, Telsiz, S. 5, 28 Temmuz 1927, s. 1-2.

Telsiz, “Başlarken”, Telsiz, S.1, 30 Haziran 1927, s. 2.

Telsiz, “Büyük Reisimiz Gazi Hazretleri Aylardan Beridir Bekleyen Nutuklarını İrad Ettiler”, Telsiz, S. 16, 27 Teşrin-i Evvel 1927, s. 5.

Telsiz, “Dilsiz Lambalara Yeniden Ses Vermek İmkânı Bulundu”, Telsiz, S. 4, 21 Temmuz 1927, s. 2.

Telsiz, “En Ucuz Ahize”, Telsiz, S. 3, 14 Temmuz 1927, s. 2.

Telsiz, “Haftadan Haftaya Radyonun İstikbali”, Telsiz, S. 6, 4 Ağustos 1927, s. 1.

Telsiz, “Haftadan Haftaya: Ebdal Bir Neşriyat Programı”, Telsiz, S. 2, 7 Temmuz 1927, s. 3.

Telsiz, “Haftadan Haftaya: Radyo Postalarımız ve Musikimiz”, Telsiz, S. 3, 14 Temmuz 1927, s. 1.

Telsiz, “Haftadan Haftaya: Sadık Bir Dost”, Telsiz, S. 7, 11 Ağustos 1927, s. 1.

Telsiz, “Haftadan Haftaya: Tehlike Var Mı”, Telsiz, S. 4, 21 Temmuz 1927, s. 1.

Telsiz, “İstanbul Radyosu Sanatkârlarından Şekip Memduh”, Telsiz, S. 8, 18 Ağustos 1927, s. 10.

Telsiz, “İstanbul Radyosu”, Telsiz, S. 6, 4 Ağustos 1927, s. 2.

Telsiz, “İstanbul Stüdyosunun Kontrol Amplifikatör Odası”, Telsiz, S. 2, 7 Temmuz 1927, s. 4.

Telsiz, “İstanbul Telsiz Telefon Postasının Samileri Arasında”, Telsiz, S. 2, 7 Temmuz 1927, s. 9.

Telsiz, “Klasik Türk Musikisi”, Telsiz, S. 4, 21 Temmuz 1927, s. 7.

Telsiz, “Macaristan’ın Yüksek Kuvvetli Telsiz İstasyonu”, Telsiz, S. 14, 29 Eylül 1927, s. 5.

Telsiz, “Mecmuamız Musiki Münakaşalarına Sayfalarını Açıyor”, Telsiz, S. 5, 28 Temmuz 1927, s. 3-4.

Telsiz, “Mişel Strogof'un Torunu”, Telsiz, S. 3, 14 Temmuz 1927, s. 7-8.

Telsiz, “Radyo Ahizenizi Nasıl İntihab Etmeliyiz?”, Telsiz, S. 6, 4 Ağustos 1927, s. 3-4.

Telsiz, “Radyoda Konferans”, Telsiz, S. 13, 22 Eylül 1927, s. 2.

Telsiz, “Rusya'da Telsiz Telefon”, Telsiz, S. 12, 10 Eylül 1927, s. 7.

Telsiz, “Saat Meselesi”, Telsiz, S. 14, 29 Eylül 1927, s. 2.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Amerika”, Telsiz, S. 12, 10 Eylül 1927, s. 3.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Avusturya'da Radyo Müzesi”, Telsiz, S. 9, 25 Ağustos 1927, s. 4.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Bir Radyo Şakası”, Telsiz, S. 13, 22 Eylül 1927, s. 3.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Japonya”, Telsiz, S. 5, 28 Temmuz 1927, s. 6.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Kadınlar ve Radyo”, Telsiz, S. 7, 11 Ağustos 1927, s. 3.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Moskova'da Telsiz Telefon”, Telsiz, S. 7, 11 Ağustos 1927, s. 4.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Poznan İstasyonu”, Telsiz, S. 13, 22 Eylül 1927, s. 5.

Telsiz, “Telsiz Telefon Şuunu: Telsiz ve Amalar”, Telsiz, S. 12, 10 Eylül 1927, s. 3.

Telsiz, “Telsiz Telefonun Tehlikeleri”, Telsiz, S. 14, 29 Eylül 1927, s. 2.

Telsiz, “Telsiz Telefonun Yeni Şekli”, Telsiz, S. 6, 4 Ağustos 1927, s. 8.

Telsiz, “Telsiz Yalnız Ruha mı Hitap Eder?”, Telsiz, S. 6, 4 Ağustos 1927, s. 4.

Telsiz, “Telsiz, Telefon ve Tiyatro”, Telsiz, S. 1, 30 Haziran 1927, s. 2. Vural, Sacide, Radyo TV Kurumlarında Yönetim ve Türkiye'deki Uygulama, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi A.Ö.F. Yay., 1986.