Bilim ve Sözde Bilim: Bilimsel Topluluğun Doğasının Belirlenmesi ve Sözde Bilimin Ayırt Edilmesine Yönelik Sosyal Bir Ölçüt

Öz Bilimin ne olduğunun tespit edilmesi ve bilimi sözde bilimlerden ya da bilimsel olmayan alanlardan ayırt edecek ölçütün ne olması gerektiğine yönelik tartışma, bilim felsefesinde sınır çizme sorunu olarak ele alınmaktadır. Bu makalede, öncelikle söz konusu soruna yönelik geleneksel yaklaşımlar incelenmiş ve ardından bu yaklaşımların bilimsel toplulukların doğasına ilişkin özellikleri göz ardı ettiği ortaya konmuştur. Daha önce yapılan çalışmalar bilimi daha çok önermeler, ifadeler ya da salt epistemik bir sistem olarak ele almakta ve bilimsel akıl yürütmenin biçimi ile bilimsel kuramların özelliklerine odaklanmaktadır. Bu tespit çerçevesinde, sunulan çalışmada, bilimsel bir disiplinin asgari olarak iki özellik (yapısal ve kanıta dayalı olması) üzerine kurulması gerektiği vurgulanarak, sınır çizme sorununun çözümüne yönelik önerilen alternatif ölçüt bilimin sosyal yönüne dikkat çekmektedir. Bu bakımdan, makalenin asıl ilgisi, sınır çizme sorununu alternatif bir yolla ele alabilmek amacıyla bilimin ve onun uygulayıcılarının sosyal özelliklerine yönelik tespitleri, sözde bilimin uygulayıcıları ile kıyaslayarak aktarmaktır. Makale, bir disiplinin sözde bilim olarak nitelendirilebilmesi için öncelikle o disiplinin bilimsellik iddiasında bulunması, daha sonra bilimsel topluluk tarafından sürdürülen bir araştırma geleneğine kabul edilmemiş ya da bu araştırma geleneği tarafından terk edilmiş olması gerektiği düşüncesi ile sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bilim, Sözde Bilim, Sınır Çizme Sorunu, Bilimsel Topluluk, Bilimsel Ethos, Araştırma Geleneği

PDF

___

ALTERS, Brian J. (1997). “Whose Nature of Science?”, Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 34(1): 39-55.

BOUDRY, Maarten & BRAECKMAN, Johan (2011). “Immunizing Strategies and Epistemic Defense Mechanisms”, Philosophia, 39(1), 145-161.

DAWES, Gregory W. (2018). “Identifying Pseudoscience: A Social Process Criterion”, Journal for General Philosophy of Science, 49(3), 283-298.

DERKSEN, Anthony A. (1993). “The Seven Sins of Pseudo-science”, Journal for General Philosophy of Science. 24(1): 17–42.

FEIGL, Herbert (1974). “Empiricism at Bay?”, A Portrait of Twenty-five Years, ss. 1-20, Dordrecht, Springer.

FEYERABEND, Paul (1975). Against Method. London: New Left Books.

HANSSON, Sven O. (2008). “Science and Pseudo-science”. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Erişim Tarihi: 10.01.2019, (http://plato.stanford.edu/entries/pseudo-science).

HANSSON, Sven O. (2009). “Cutting the Gordian Knot of Demarcation”, International Studies in the Philosophy of Science, 23(3), 237-243.

HANSSON, Sven O. (2013). “Defining Pseudoscience and Science”, The Philosophy of Pseudoscience, ed. Massimo Pigliucci & Maarten Boudry, ss. 61-77, Chicago and London: Chicago University Press.

HULL, David L. (2010). Science as a process: An Evolutionary Account of the Social and Conceptual Development of Science, Chicago: University of Chicago Press.

IRZIK, Gürol & NOLA, Robert (2011). “A Family Resemblance Approach to the Nature of Science for Science Education”, Science & Education, ss. 567–607.

IRZIK, Gürol & NOLA, Robert (2014). “New Directions for Nature of Science Research”, International Handbook of Research in History, Philosophy and Science Teaching, ss. 999-1021, Dordrecht: Springer.

KABADAYI, Talip (2008). “Larry Laudan'da “Araştırma Gelenekleri”nin Yöntembilgisi”, FLSF Dergisi, 5, 7-34.

KOERTGE, Noretta (2013). “Belief Buddies versus Critical Communities”. The Philosophy of Pseudoscience, ed. Massimo Pigliucci & Maarten Boudry, ss. 165-180, Chicago and London: Chicago University Press.

KUHN, Thomas S. (1962). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press.

LAUDAN, Larry (1983). “The Demise of the Demarcation Problem”, Physics, Philosophy and Psychoanalysis, ss. 111-127, Springer: Dordrecht.

MAHNER, Martin (2007). “Demarcating Science from Non-Science”, General Philosophy of Science, ss. 515-575, Amsterdam: Elsevier.

MAHNER, Martin (2013). “Science and Pseudoscience How to Demarcate After the (Alleged) Demise”, the Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem, ed. Massimo Pigliucci & Maarten Boudry ss. 29-43, Chicago and London: University of Chicago Press.

MERTON, Robert K. (1973). The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations, ed. Norman W. Storer, Chicago: University of Chicago Press.

OVERTON, William R. (1983). “The Decision in ‘McLean v. Arkansas Board of Education’”, Society, 20(2), 3-12.

PENNOCK, Robert T. (2011). “Can’t Philosophers Tell the Difference between Science and Religion?: Demarcation Revisited”, Synthese. 178(2): 177–206.

PIGLIUCCI, Massimo (2013). “The Demarcation Problem. A (Belated) Response to Laudan”, Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem, ed. Massimo Pigliucci & Maarten Boudry, ss. 9-28, Chicago and London: University of Chicago Press.

POPPER, K. R. (2015). Bilimsel Araştırmanın Mantığı, Çev. İlknur Aka ve İbrahim Turan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

POPPER, Karl R. (1989). “Falsifizierbarkeit, Zwei Bedeutungen Von [Two meanings of falsifiability]”, Handlexikon zur Wissenschaftstheorie, ss. 82-86, München: Ehrenwirth GmbH Verlag.

RORTY, Richard (1979). Philosophy and the Mirror of Nature, Princeton: Princeton University Press.

RUSE, Michael (1982). “Response to the Commentary: Pro Judice”, Science, Technology, & Human Values. 7(4): 19-23.

SARI, Mehmet Ali (2017). “Mantıkçı Pozitivizmden Sofistike Yanlışlamacılığa Sınır Çizme Sorununun Kavranışı”, Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 7(1): 1-21.

THAGARD, Paul (1978). “Why Astrology is a Pseudoscience”, PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, ss. 223-234.

THAGARD, Paul (1993). Computational Philosophy of Science. MIT press.

TÜBİTAK (2018). “Ardeb Genel Destek Verileri”, Erişim Tarihi 06.02.2019, (https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/281/ardeb_stat_2018_1.pdf).

WITTGENSTEIN, Ludwig (1968). Philosophical Investigations. Oxford: Basil Blackwell.

YARDIMCI, Alper Bilgehan (2018). “An Analysis of the Demarcation Problem in Philosophy of Science and its Application to Homeopathy”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (FLSF), (25): 91-107.