Tuncay CEYLAN

Belirlenimci etik'te, paradoksal bir durum olan özgürlük-zorunluluk bağıntısı ve rasyonalite (Spinoza örneği)

Spinozayı anlamak, Spinozayı yorumlamak, onu okumaya bağlıdır ve onu okumanın bir sonu olmadığını da onunla ilgili yapılan çalışmalar açıkça ortaya koymaktadır. Spinoza ile ilgili farklı yorumlamaların olması farklı okumaların bulunmasından kaynaklanmaktadır ki, çok farklı Spinoza okumalarının olması onun sisteminin doğasının gereğidir. Spinozayı yorumlamada terim ve deyimlerin, bunların sıradan dil de taşıdıkları anlamda değil, onun kendi tanımlamaları bağlamında anlaşılmaları özel bir öneme sahiptir. Spinozanın felsefesinde terimlere uygulayımsal bir anlam verilir ve bu çoğu kez doğal olarak kendiliğinden onlara yükleyebileceğimiz ya da yüklenmiş olan anlamlardan ayrılır. Bunların içerisinde, Spinozanın metafiziğinde oldukça önemli bir yer işgal edenlerin başında Tanrı ve özgürlük kavramları gelir. Onun felsefesinde zorunluluk ile özgürlük arasındaki bağıntının doğru kurulması, temel kavramlara yüklenilen anlamlara değil, kendisinin bu kavramlara yüklediği anlam içeriklerinin bilinmesine bağlıdır. Spinozanın zorunluluk-özgürlük paradoksuna getirdiği yaklaşımı anlamak, onun kendi sistemini oluşturmasında kullandığı yöntemin ve kavramların Spinozaca anlamlarını göz önünde bulundurmakla mümkündür. Spinozanın belirlenimci etiğinde zorunluluk özgürlüğü yadsımaz, aksine rasyonalite ile zorunluluğu yani doğa yasasını ya da Tanrısal yasayı kavramak, özgür olmakla aynı anlama gelir.

The relationship of freedom-necessity that is a paradoxical situation in deterministic ethics, and rationality (Spinozan example)

Understanding and evaluating Spinoza depends on reading him, and studies made about him reveal that reading him does not have an end. Different evaluations of Spinoza result from different readings; various readings of Spinoza are the necessity of the matter of the nature of his system. In evaluating Spinoza, understanding of terms and phrases has a special importance not in meaning they have in ordinary language , but in the sense of his own definitions. In Spinoza s philosophy terms are given a technical meaning, and this mostly differs from meanings that are assigned of their own or we can naturally assign to them. Among them, the concepts of God and freedom come first at the beginning of what having a major place in Spinoza s metaphysics. In his philosophy, correctly forming relationship between necessity and freedom depends not on meanings assigned to basic concepts, but on knowing the contents of meaning he, himself, assigned to these concepts. Understanding the approach Spinoza made to the paradox of freedom-necessity is possible through considering Spinozan meanings of the method and concepts he used in forming his own system. In Spinoza s deterministic ethics, necessity does not deny freedom, on the contrary grasping nationality and necessity, namely natural law or Godly law means the same with being free.

PDF

___

AKAL, Cemal Bali (2006) Özgürlüğün Geleceği Yoktur, Ankara: Dost Kitabevi.
AKAL, Cemal Bali (2004) Varolma Direnci ve Özgürlük, Ankara: Dost Kitabevi.
BAKER, Ulus (2009) Kullanışlı Bir Felsefe: Spinozacılık, Yüzeybilim-Fragmanlar, der. Ege Barensel, İstanbul: Birikim.
BALİBAR, Etienne (2010) Spinoza ve Siyaset, çev., Sanem Soyarslan, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
BUMİN, Tulin, Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza (1996) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
CEVİZCİ, Ahmet, Metafiziğe Giriş (2005) İstanbul: Paradigma Yayınları.
CEVİZCİ, Ahmet, Felsefe Sözlüğü (2002) İstanbul: Paradigma Yayınları.
COPLESTON, Frederick, Felsefe Tarihi (Spinoza) (1996) çev., Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
DELEUZE, Gilles (2000) Spinoza Üzerine On Bir Ders, çev., Ulus Baker, Ankara: Öteki Matbaası.
DELEUZE, Gilles (1988) Spinoza: Practical Philosophy, çev., Robert Hurley, San Francisco: City Light Boks.
DESCARTES-Söylem, SPİNOZA-İnceleme, LEİBNİZ-Monadoloji (1998) çev., Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
DURANT, Will (1973) Felsefe Kılavuzu, çev., Ender Gürol, İstanbul: Milliyet Yayınları
ELWES, R.H.M (1951) The Chief Works of Benedict De Spinoza, Vol.II, New.York: Dover Publications Inc.
ERDEMLİ, Atilla (1990) Spinozanın Ahlak Anlayışı, Felsefe Arkivi, S:27, İstanbul: Edb.Fak.Basımevi.
FRANSEZ, Moris (2004) Spinozanın Taosu, İstanbul: Yol Yayıncılık.
GÖKBERK, Macit (1980) Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
HÜNLER, S. Zelyut (2003) Spinoza, İstanbul: Paradigma Yayınları.
KALE, Nesrin (2009) Felsefiyat, Ankara: Pegem.
KISNER, Matthew J (2011) Spinoza on Human Freedom, United Kingdom: Cambridge University Pres.
MASON, Richard (1997) The Good Spinoza, New York: Cambridge University Pres.
MCSHEA, Robert (1968) The Philosophy of Spinoza, Nex York&London: Columbia Üniv. Pres.
NORGUNK (2008) Spinoza-Blyenbergh Kötülük Mektupları, çev., Alber Nohum, İstanbul: Norgunk Yayıncılık
NEGRİ, Antonio (1995) Yaban Kuraldışılık, çev., Eylem Canaslan, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
POLLOCK, Frederick (1899) Spinoza: His Life and Philosophy, Duckworth-London, Macmillan-New York
SCRUTON, Roger (2002) Spinoza, çev., Cemal Atila, İstanbul: Altın Kitapları Yayınevi.
SPİNOZA (1965) Etika, çev., Hilmi Ziya Ülken, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
SPİNOZA (2009) Politik İnceleme, çev., Murat Erşen, Ankara: Dost Kitabevi.
SPİNOZA (2010) Teolojik-Politik İnceleme, çev., Cemal Bali Akal, Reyda Ergün, Ankara: Dost Kitabevi.
TATİAN, Diego (2009) Spinoza.Dünya Sevgisi, çev., Hüsam Turşucu, Sevin Aksoy Hancı, Ankara: Dost Kitabevi.
WEBER, Alfred (1998) Felsefe Tarihi, çev., Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınları.
YELKENCİ, Taner (2011) Din ve Devlet: Benedictus de Spinozanın Politik Teoloji Eleştirisi, Felsefelogos, Sayı: 40, ss. 61-76.
YILMAZ, Tahsin (1972) Determinizm ve Hürriyet Problemi, Ankara: Sevinç Matbaası.