BÜLENT CENGİZ, CANAN CENGİZ, PELİN KEÇECİOĞLU DAĞLI

Üniversite Öğrencileri Açısından Kentsel Kültürel Peyzajlarda Karakter ve Algı Değişimi: Bartın, Amasra, Safranbolu

Yüzyıllar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu sahip olduğu peyzaj çeşitliliği ile günümüzde kültürel peyzajlar açısından önemli örneklere sahiptir. Bu örnekler içerisinde ülkemizde Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki kültürel turizm tur güzergahında yer alan araştırma alanları olarak seçilen Bartın, Amasra ve Safranbolu kentleri kendilerine özgü kültürel peyzaj karakterleri ile dikkat çekmektedir. Günümüzdeki hızlı kentleşme, kültürel peyzajlar üzerinde baskılar oluşturmaktadır ve beraberinde değişimi getirmektedir. Bu kapsamda, seçilen alanlarda kentsel kültürel peyzaj karakterindeki değişim algısı Bartın Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 3. ve 4. sınıf lisans öğrencileri ile lisansüstü öğrencilerine anket uygulanarak ortaya konulmuştur. Anket sonuçlarına göre öğrencilerinin seçilen kentler bütününde kültürel peyzajlardaki karakter değişimindeki farkındalıklarının yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Gerek bakımsızlık gerek peyzaj onarım çalışmalarının eksikliği gerekse tarihi dokuyla uyumsuz planlamalar ve tasarımlar açısından kentsel kültürel peyzaj karakterinin geçmişten günümüze olumsuz bir değişim süreci sergilediği katılımcı değerlendirmeleri sonucunda elde edilmiştir. Anket sonucunda, katılımcılar genel olarak Bartın Çayı’nın Bartın Kenti için önemli bir karakter ögesi olduğunu ama sel ve taşkın riski açısından Bartın Çayı ve çevresinin yeniden planlanması gerektiğini ve tarihi Bartın evlerinin mevcut haliyle terkedilmiş bir görünüme sahip olduğunu ifade etmişlerdir. Amasra içinse Amasra’nın tarihi arkeolojik antik liman karakterini yansıttığı ve kentin yarımada özelliğinin görsel ve estetik çeşitlilik sunduğu ifade edilirken, kentsel sit alanı içerisindeki yeni yapıların geleneksel konut dokusu ile uyumlu olmadığı katılımcılar tarafından ortaya konulan sonuçlar arasındadır. Son olarak Safranbolu için Safranbolu evlerinin Safranbolu Kenti için önemli bir karakter ögesi olduğunu, safranın Safranbolu için karakteristik bir bitki olduğunu ve geleneksel kent dokusunun mevcut haliyle kente kültürel ve estetik bir görünüm kazandırdığını ifade ederken, kent dokusundaki mevcut açık ve yeşil alanların nitelik ve nicelik yönünden yeterli olmadığını belirtmişlerdir. Üniversite öğrencilerinin algıları ve tercihleri göz önünde bulundurulduğunda, kent kimliğine ve karakterine uygun gelecekte yapılacak planlama ve tasarım çalışmalarının kentsel kültürel peyzajların miras alanı olarak sürdürülebilirliği açısından önem taşıdığı söylenebilmektedir. Sonuçta, çalışma, Bartın, Amasra ve Safranbolu için yapı ölçeğinden kent ölçeğine kadarki kentsel tasarım stratejilerinin geliştirilmesi açısından önemli bir yol gösterici özelliğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel Peyzaj, Peyzaj Karakteri, Peyzaj Algısı, Kullanıcı Algısı

Character and Perception Changes in the Urban Cultural Landscape in terms of University Students: Bartın, Amasra and Safranbolu, Turkey

Anatolia had hosted many civilizations. It has important examples of cultural landscape diversity. Of them, the cities of Bartın, Amasra and Safranbolu were selected as research areas because of the character of their unique cultural landscapes, and because they are located on the cultural tourism itineraries in Turkey’s Western Black Sea Region. Today's rapid urbanization pits pressure on cultural landscapes. Perceptions of changes in the character of the urban cultural landscape in the selected cities were determined by administering a questionnaire to Bartın University’s Department of Landscape Architecture third year, fourth year and postgraduate students. The participants stated that the Bartın River was an important element of Bartın’s character, but that the Bartın River and its environment need to be re-planned for flood risk, and that the historical Bartın houses have a desolate view. The participants revealed that Amasra showed historical and archaeological antique dock characteristics and had visual variety due to its location on a peninsula. However, they said that new buildings in an urban protected area are not compatible with the traditional ones. Finally, their opinions about Safranbolu were presented by the participants as Safranbolu houses were important elements of Safranbolu’s character, that saffron was a characteristic plant of Safranbolu and that the current state of the traditional urban pattern gave the city a cultural distinctiveness and an aesthetic appearance. However, they stated that there was not enough open green space in the urban pattern. The perceptions and preferences of university students indicate that the planning and design work appropriate to the urban identity and character are important for the sustainability of urban cultural landscape heritage. In conclusion, the study offers important guidance for Bartın, Amasra and Safranbolu in terms of developing urban design strategies from structure to urban scale.

Keywords:

Cultural Landscape, Landscape Character, Landscape Perception, User Perception,

PDF

___

Ak, M. K., 2013. Visual quality assessment methods in landscape architecture studies. Advances in Landscape Architecture (Ed. M. Ozyavuz), InTech Open Access Publisher, 279-290.
Antrop, M., 2004. Landscape change and the urbanization process in Europe. Landscape and Urban Planning, 67, 9–26.
Bürgi, M., Hersperger, A.M., Schneeberger, N., 2004. Driving forces of landscape change – current and new directions. Landscape Ecology, 19, 857–868.
Bulut, Z., Yılmaz, H., 2008. Determination of landscape beauties through visual quality assessment method: a case study for Kemaliye (Erzincan/Turkey). Environmental Monitoring and Assessment, 141 (1-3), 121–129.
Can, A., 2014. SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. ISBN:978-605-364-448-4, 389 s, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
Cengiz, B., 2007. Bartın Çayı peyzaj özelliklerinin saptanması ve değerlendirilmesi üzerine bir çalışma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 291 s. Ankara.
Cengiz, B., Cengiz, C., 2016. Amasra tarihi kent dokusu ve yakın çevresinin kültürel peyzaj açısından değerlendirilmesi, I. Ulusal Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Yerel Peyzajlar ve Koruma Sorunları (15-17 Ekim 2015), 143-154, Ankara, Türkiye.
Cengiz. C., Aşkın. F.K. 2015. Ecological urban design for traditional Turkish settlement in Safranbolu, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 24 (10a), 3240-3257.
Cengiz, C., Keçecioğlu, P., 2014. Evaluation of urban identification elements in terms of urban design and urban image: A case study of Amasra, Turkey. 2nd International Symposium on Environment & Morality, ISEM 2014 (24-26 October 2014), 544-554, Adıyaman, Turkey.
Çetinkaya, G., Uzun, O., (2014). Peyzaj Planlama. ISBN:978-975-511-608-2, 219 s, Birsen Yayınevi, İstanbul
EHLA, 2014. Tarihi peyzaj ve kültürel mirasın değerlendirilmesi çalıştayı özet raporu, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul.
Erdoğan, E., 2006. Çevre ve kent estetiği. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8 (9), 68-77.
Hunziker, M., Felber, P., Gehring, K., Buchecker, M., Bauer, N., Kıenast, F., (2008). Evaluation of landscape change by different social groups. Mountain Research and Development, 28 (2), 140-147.
Kapuci, C., 2004. Tarihi kent dokusunun turizm potansiyeline etkisi: İznik kenti örneği. Yüksek Lisans tezi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 298 s. Zonguldak.
Kurtar, C., Somuncu, M., 2013. Kentsel kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilirliği: Ankara Hamamönü örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 35-47.
Nassauer, J.I., 1995. Culture and changing landscape structure. Landscape Ecology, 10 (4), 229-237.
Şahin, Ş., Perçin, H., Kurum, E., Uzun, O., Bilgili, B. C. 2013. Bölge- alt bölge (il) ölçeğinde peyzaj karakter analizi ve değerlendirmesi ulusal teknik klavuzu. ISBN: 978-605-136-201-4, 123 s, Elma Teknik Basım Matbaacılık, Ankara.
Tudor, C., 2014. An approach to landscape character assessment,
https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/396192/landscape-character-assessment.pdf, 01.10.2015
Türker, N., Çetinkaya, A., 2009. Batı Karadeniz Bölümü ekoturizm potansiyeli. ISBN:978-605-89395-0-9, 630 s, Detay Yayıncılık, Ankara
Tveit, M., Ode, A., Fry, G., 2006. Key concepts in a frame for analysing visual landscape character. Landscape Research, 31, 229-255.
UNESCO 2011. “Recommendation on The Historic Urban Landscape, Including a Glossary of Definitions”,
http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=23772&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html#, 22.01.2015
URL1.http://www.cevre.org.tr/Tcm/Sozlesmeler/Avrupa%20Peyzaj%20Sozlesmesi.htm, 15.12.2015
URL2. http://www.safranbolu.gov.tr/default_B0.aspx?content=47, 22.10.2015
URL3.http://www.tarihikentlerbirligi.org/etkinlikler/anadolu-bulusmalari/bulusmalar-listesi/, 20.09.2015
URL4. http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr, 20.09.2015