Hollanda Hastalığı: Türk Cumhuriyetleri Örneği

Ülkelerin üretim, yatırım, dış ticaret ve istihdam yapısı gibi birçok değişken üzerinde etkili olan petrol fiyatlarının, reel döviz kuru üzerindeki etkileri sebebiyle doğrudan yabancı yatırımlar ve dış ticaret üzerinde de etkileri söz konusudur. Petrol fiyatları yanında sermaye akışlarına neden olan doğrudan yabancı yatırımlar, portföy yatırımları ve dış yardım gibi birtakım parametreler yoluyla da oluşabilen ve literatürde Hollanda Hastalığı olarak tanımlanan bu olayın özü, doğal kaynak bulunmasıyla ortaya çıkan kazanç patlaması sonucu birdenbire ülkeye giren döviz miktarındaki artıştır. Dünya ülkelerinin ilk defa 1977 yılında The Economist dergisi vasıtasıyla tanıdığı “Hollanda Hastalığı” bir doğal kaynağın keşfiyle aniden zenginleşen ülkede üretim faktörlerinin yeni kaynağa doğru akışıyla üretimin daralmasıdır. Böylece ekonomide aynı anda genişleyen ve daralan iki alt sektörün birlikte bulunması durumudur. Bu çalışmada, Türk Cumhuriyetlerine (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan) ait 2000-2019 dönemi panel verileri kullanılarak, bu ülkelerdeki petrol fiyatları ile reel döviz kuru arasında bir bağlantının olup olmadığının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızda elde ettiğimiz sonuca göre söz konusu Türk Cumhuriyetlerinde, petrol fiyatlarındaki artışlarla reel döviz kuru arasında bir ilişkinin söz konusu olmadığı dolayısıyla Hollanda Hastalığı bulgusu tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hollanda Hastalığı, Türk Cumhuriyetleri, Petrol fiyatları, Reel döviz kuru

Dutch Disease: The Example of Turkic Republics

Oil prices, which are effective on many variables such as production, investment, foreign trade and employment structure of countries, also have effects on foreign direct investments and foreign trade due to their effects on the real exchange rate. The essence of this phenomenon, which can be formed through some parameters such as foreign direct investments, portfolio investments and foreign aid, which causes capital flows as well as oil prices, and which is defined as the Dutch Disease in the literature, is the increase in the amount of foreign currency entering the country as a result of the profit explosion that emerged with the discovery of natural resources. The "Dutch Disease", which was first recognized by the world's countries through The Economist magazine in 1977, is the contraction of production with the flow of production factors towards the new source in a country that suddenly became rich with the discovery of a natural resource. Thus, it is the coexistence of two sub-sectors that expand and contract at the same time in the economy. In this study, it is aimed to determine whether there is a connection between oil prices and real exchange rates in the Turkic Republics (Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan) using panel data for the period 2000-2019. As a result of the analysis, there is no relationship between the increase in oil prices and the real exchange rate in these countries, so the finding of Dutch Disease could not be determined.

Keywords:

Dutch Disease, Turkish Republics, Oil prices, Real exchange rate,

PDF

___

Akça, E. ve Bal, H. (2017). Yurtdışı İşçi Gelirleri ve Hollanda Hastalığı: Seçilmiş Ülkeler İçin Bir Panel Veri Analizi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi,2017(2), 50-53.
Akçacı, T.ve Karaata, A. (2014). Türkiye’de Uluslararası Fonların Paradoksal Etkisi: Hollanda Hastalığı. International Conference on Eurasian Economies, Session,1-10, http://www.eecon.info/papers/906.pdf (14.02.2023).
Arı, A.ve Özcan, B. (2012). Hollanda Hastalığı: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Uygulama. Sosyoekonomi, 2, 153-172.
Bacak, Ç. (2014). Hollanda Hastalığı’ nın (Dutch Disease) Alternatif Sorumu, Sanayisizleşme ve Çıkış Yolları. Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, 302.
Demirtepe, M.T. (2008). Orta Asya ve Kafkasya'da Güç Politikası, Ankara: Usak Yayınları.
Egert, B. (2005). Equilibrium Exchange Rates in South Eastern Europe, Russia, Ukraine and Turkey: Healthy or (Dutch) Diseased? Economic Systems,29(2), 205–241.
Elbadawi, I.A. (1999) “External Aid: Help or Hindrance to Export Orientation in Africa”, Journal of African Economies, 8(4), 578-616.
EroL, H. (2007). Bankalarda Net Faiz Marjının Belirleyicileri, Risk Duyarlılığı ve Politika Önerileri. (Uzmanlık Yeterlilik Tezi).
Dücan, E.ve Bakan, S. (2015). Özel sektör Kısa Vadeli Borçlanmasının Reel Sektöre Etkisi: Hollanda Hastalığı Örneği. Akademik Bakış Dergisi, 52, 165-167.
Güriş, S. (2015). Ekonometri Temel Kavramlar. İstanbul: Der yayınevi.
Gurbanov, S. (2012). Hollanda Hastalığı Teori ve Ülke Örnekleri. İstanbul: Akis Kitabevi.
Hsıao, C. (2003). Analysis of Panel Data, Cambridge Unıversıty Press.3.
Kara, M. (2001). Ekonominin Etkileri Açısından Türkiye’deki Sıcak Para Akımının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,6,29-45.
Kutan, A.M.ve ML. Wyzan. (2005). Explaining the Real Exchange Rate in Kazakhstan, 1996–2003, Is Kazakhstan Vulnerable to the Dutch Disease? Economic Systems, 29(2), 242–255.
Lama, R.ve Madina. P. (2010). Is Exchange Rate Stabilization an Appropriate Cure for the Dutch Disease?”. IMF Working Paper, No. 182.
Larsen, E. R. (2006). Escaping the Resource Curse and the Dutch Disease? American Journal of Economics and Sociology,605-640
Mercan, M. ve Göçer, İ. (2014). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Hollanda Hastalığı Riski: Ampirik Bir Analiz. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,32,251-274.
Oğul, B. (2022) Tarım Sektöründe Hollanda Hastalığı geçerli mi? Türk Cumhuriyetlerinden Yeni Kanıtlar, cilt 24, sayı 2, 378- 390, (22.2.2023).
Özdemir, D., Riyazi, İ., Buzdağlı, Ö. ve Emsem, Ö. (2018) Doğal Kaynak Keşfine Dayalı Ekonomik Büyüme Literatüründe Hollanda Hastalığı Çelişkisi: Suudi Arabistan ve İran Üzerine İncelemeler (1980-2014). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, cilt: 32, sayı: 1 19.
Sachs, JD ve Warner, AM (1995) Doğal Kaynak Bolluğu ve Ekonomik Büyüme. NBER Çalışma Belgesi.No.5398.http://www.nber.org/papers/w5398(17.01.2023).
Şahin, L., ve Kutluay Şahin, D. (2015). The effects of Dutch Disease: Case of Russia. Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 8(2), 599-610.
Şanlısoy, S. ve Yıldız, S.N. (2023) Hollanda Hastalığı: Endonezya Palm Yağı Örneği. Manisa Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, cilt 30, sayı 1.
Yardımcıoğlu, F.ve Gülmez, A. (2013). OPEC ülkelerinde Hollanda hastalığı: petrol fiyatları ve ekonomik büyüme ilişkisinin ekonometrik bir analizi. Sosyoekonomi,19(19), 118-140.
Yıldırım, M, N. (1999). Hollanda Hastalığı: Makroekonomik Etkileri, Ülke Örnekleri ve Türkiye. İktisat, İşletme ve Finans Dergisi,54.
Yürük, M.S. ve Uzunoğlu, S. (2008). Kaynakların Laneti Olgusu: Rusya Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
WORLD BANK, World Development Indicators, 2020.