Muhammet Ali SAĞLAM, Muhammet Ali SAĞLAM

TÜRKİYE İKTİSADİ DÜŞÜNCESİNDE MİLLİ İKTİSAT VE KIRSALA BAKIŞLARI

Osmanlı düşün insanında çevresindeki dünyayı sorgulayan ve bu bağlamda iktisadi düşünüşü de içine alan perspektifi 19. yy’ın ilk yarısından itibaren bir yeni çerçeveye oturmaya başlamıştır. Düşünüş şekli önce yerelin izlerini (kanuni kadime dönme) daha belirgin içinde barındırır iken zaman içinde modern dünyanın kavram setlerinin etkisi altına girerek dönüşümün etki-tepki karşıtlığında aydınlanmacı bir hatta ilerlemiştir. Bu evrimde Tanzimat ve Tanzimat’a tepki olarak doğan milli iktisat okulunun gözardı edilemez katkıları olmuştur. Bu bağlamda iktisat ilmi içinde/dışında yazan fakat iktisadi hayata dair söz söyleyen çokça düşünür Osmanlı iktisadi düşüncenin evirilmesinde etkili olmuşlardır. Bu çalışmada terakki/kalkınma bağlamında düşün insanlarının iktisadi meselelere dair konuları ele alışlarındaki süreklilik/kopuşlar, ideolojik perspektifleri ile de ilişkilendirilerek kırsala bakışları etrafında açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Yöntem olarak Karl Polany’nin ekonomiye dair biçimselci özselci ikilemine dair tanımlaması içinde özselcilikten yana tavır alınarak ilerlenilmiştir. Bu bağlamda düşün insanlarının kırsal iktisadi ve toplumsal yapısına dair düşünceleri sorunsallaştırılmıştır. Sonuç itibariyle çalışmada Osmanlı düşün insanlarının kırsal iktisadi yaşamına dair tartışmalarında; kırsaldaki toplumsal eşitsizlikler, tarımda teknolojik gelişim, verimlilik, dış ticaretin tarım kesimindeki olumsuz etkileri, tarım mı sanayi ülkesi mi olacağı gibi temaları ağırlıklı olarak ele aldıkları gözlenmiştir. Bu kavram setleri ve tartışma temaları özellikle milli iktisat okulundan etkilenen düşünürler tarafından sıklıkla kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Milli İktisat, Kırsal, Toplumsal Eşitsizlik

PDF

___

Arıkan V. Sema(1996). Nizam-I Cedit’ in Kaynaklarından Ebubekir Ratib Efendi’nin Büyük Layihası, Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. Çakmak Diren(2011). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Evrimi Societas ve Universitas Gerilimi, İstanbul: Libra Kitap.
Efendi Sakızlı Ohannes(2015). Osmanlı’da Modern İktisadın İzinde 1 Mebadi-İ İlm-İ Servet-İ Milel, Haz: Dığırlıoğlu Filiz, Genç Hamdi, Özgür M. Erdem, İstanbul: Dergah Yayınları.
Genç Mehmet (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Gökalp Ziya(1970). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Devlet Kitapları.
Karaömerlioğlu Asım(2006). Orada Bir Köy Var Uzakta: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaömerlioğlu Asım(Mayıs-Haziran-Temmuz-2006)“Rusya, Almanya ve Türkiye'de Büyük Bir Kozmopolit Entelektüel Ve Eylemci: Helphand-Parvus”, Doğu-Batı Dergisi, Entellektüeller III, Yıl 9 S. 37, ankara, doğu batı yayınları, 158-179 (içinde).
Koraltürk Murat, Çetin Cem(2005). “Türkiye’de Liberal İktisadi Düşünce”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Liberalizm C.7, İstanbul, İletişim Yayınları, 316-355(içinde).
Köymen Oya(2008). Kapitalizm ve Köylülük: Ağalar, Üretenler, Patronlar, İstanbul: Yordam Kitap.
Küçük Yalçın(1984). Aydın Üzerine Tezler I: 1830-1980, İstanbul: Tekin Yayınevi.
Mehmed Cavid Bey(2001). İktisat İlmi = (İlm-İ İktisad): (Mekteb-İ İdadiye Mahsus), Sema Alpun Çakmak (Çeviren), İstanbul: Liberte Yayınları.
Özgür M. Erdem, Duman Alper, Kaya Alp Yüce (2017). Türkiye’de İktisadi Düşünce, İstanbul: İletişim Yayınları.
Pamuk Şevket(2005), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi: 1500-1914, İstanbul: İletişim Yayınları.
Parvus(1914). “İktisadiyat: Türkiye’de Ziraatin İstikbali”, Akçuraoğlu Yusuf (Müdürü), Türk Yurdu, Yıl 3, C.5 Sayı: 49, İstanbul: Tanin Matbaası, Şefkatli Murat(Editör)(1999). Türk Yurdu C 3, Ankara: Tubitay Yayınları, 20-24(içinde).
Parvus(1914). “İktisat: Köylü ve Devlet”, Akçuraoğlu Yusuf (Müdürü), Türk Yurdu, Yıl 3, C.5 Sayı: 57 , İstanbul: Tanin Matbaası, Şefkatli Murat(Editör), (1999). Türk Yurdu, C 3, Ankara: Tubitay Yayınları, 154-156(İçinde).
Parvus(1914). “İktisat: Köylü ve Devlet”, Akçuraoğlu Yusuf (Müdürü), Türk Yurdu, Yıl 3, C.5 Sayı: 58, İstanbul: Tanin Matbaası, Şefkatli Murat(Editör)(1999). Türk Yurdu, C 3, Ankara: Tubitay Yayınları, 171-173(İçinde).
Sarfati, Metin(2017). “Lıst’in İktisadi Düşüncesinin “Türkleştirme Süreci” Üzerindeki Yansımaları”, Özgür M. Erdem, Duman Alper, Kaya Alp Yüce (Derleyenler), Türkiye’de İktisadi Düşünce, İstanbul, İletişim Yayınları, 131-168(içinde).
Sayar Ahmed Güner(2000). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması (Klasik Dönem’den II. Abdülhamid’e), 2. bs., İstanbul: Ötüken.
Sönmez Ahmet(2017). “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu İçin Bir İhtimalin Tartışılması: Mehmet Sadık Rıfat Paşa ve Kameralizm İlişkisi”, Özgür M. Erdem, Duman Alper, Kaya Alp Yüce Kaya(Derleyenler), Türkiye’de İktisadi Düşünce, İstanbul: İletişim Yayınları, 93-130(içinde).
Tolga Osman(1949). Ziya Gökalp ve İktisadi Fikirleri, İstanbul Üniversitesi İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Neşriyat No: 14, İstanbul: Doğan Kardeşler Yayınları A Ş. Basımevi.
Toprak Zafer(1984). “Osmanlı Narodnikleri: “Halka Doğru” Gidenler”, Toplum ve Bilim, S. 24, İstanbul: iletişim yayınları, 69-81(içinde).
Turkay Mehmet(2009) Sermaye Birikimi, Kalkınma, Azgelişmişlik, Türkiye ve Dünya Üzerine Notlar, İstanbul: Sav.