NUMAN ÇELEBİ CİHANIN “ANT ETKENMEN” KIRIM TATAR MİLLİ MARŞ’ININ TARİH VE ANLAM İNCELEMESİ

Kırım tarihi; acının, sürgünün, hüznün, baskının, zulmün; aynı zamanda da Kırım Tatarların milli mücadelesinin tarihidir. Kırım Tatarlarının tarihi beş gelişme evresinden oluşur: 1. Hanlık Dönemi (1441-1783), 2. Rus Hâkimiyeti: Kırım ilhakı (1783-1917), 3. Rus Devrimi ve Erken Bolşevik Yönetimi Sırasında Kırım: Kırım Tatar Cumhuriyeti (1917-1918), 4. 1944 yılı sürgünlük (1944-1987), 5. Vatana Dönüş (1987’den günümüze). İlk üç evre Kırım Tatarlarının Milli Marşı’nda yer almaktadır. Devletlerin tarihinde millî marşlarının ayrı bir önemi vardır. Bu marşlar ait olduğu milletlerin kimliğini yansıtır. Milli marş olarak kabul edildiği tarihten bu güne kadar, değişik zaman ve zeminlerde, milletin büyük çoğunluğu tarafından saygıyla okunan ve dinlenen bu eser, acaba, bizlere neler söylemek istiyor, hangi değerlere sahip çıkmayı öğütlüyor, ne gibi hedefler gösteriyor? Bütün bu soruları, mümkün mertebe tatminkâr bir şekilde cevaplayabilmek için geçmişte yapılan tarih ve dil çalışmalarından da yararlanarak, ‘Ant Etkenmen’ başlıklı milli marşı dörtlükler halinde ele alıp inceleyeceğiz. Kırım Tatar Millî marşının adı “Ant Etkenmen” ve onun şairi ilk Kırım Tatar Muhtar Cumhuriyeti’nin başkanı Numan Çelebi Cihan’dır. Çalışmamızda bugün Kırım Tatarlarının Milli Marşı olan ve Numan Çelebi Cihan tarafından 1917’de kaleme alınan “Ant Etkenmen” (Ant Etmişim) şiiri başta olmak üzere Kırım Tatar tarihinde önemli yeri olan şiirlerdeki ant içme / yemin etme motifi değerlendirilecektir. Çalışmamız, Kırım Tatar milli marşının metninde sesiyle, sözüyle, ahengiyle, his, hayal ve fikir dünyasıyla, lirizmiyle, vezin, kafiye ve nazım şekliyle, dil ve üslubuyla, kısacası estetik yapısıyla mükemmel bir eser olarak incelemesini yapmak ve onun sembolik dilini yorumlamak üzerine temellenmiştir. Metni incelerken tarih disiplininin verilerinden de yararlanılarak yorumlama yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Numan Çelebi Cihan, Kırım, Kurultay, mücadele, marş, şiir, anlam, tarih

PDF

___

Kırımer, C.- S., (1993) “Bazı Hatıralar”, Emel, Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı İstanbul, s. 242.
Çapraz, K., (1997), “Stratejik Açıdan Kırım”, Yeni Türkiye, 1528-1533.
Çetin, N., (2014), “İstiklâl Marşı’mızı Anlamak”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 21, 2 (2014) 25-92
Gaspralı, Ş., (1961), “Çelebi Cihan’ın Şehâdeti”, Emel, s. 3. Grouset, Rene, (1993), Bozkurt İmparatorluğu, Çev:Reşat Uzmen, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
Durmuş, İ.,( 2009) “Türk Kültür Çevresinde Ant”, Millî Folklor, 21, Sayı 84, 100-102.
Allworth, E. (1998), The Tatars of Crimea: Return to the Homeland, 400 p.
Hablemitoğlu, N., (2004), Çarlık Rusyası’nda Türk Kongreleri, İstanbul, Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Işıktaş Sava, I., (2013) , “20. Yüzyıl Kırım Tatar Şiirinde Ant Etme Motifi, / Yıl V, Sayı 2, ACTA TURCICA, 1-12.
Kaplan, M., (1971). “ Türk İstiklal Marşı”, Hisar, Ankara, sy, 88., 4-6
Kaplan, M., (1977), “İstiklâl Marşı”, Millî Kültür, c. I, sy. 9, Ankara, 6-9. Kaplan,
Kaplan, M., (1978), “Türk İstiklâl Marşı”, Türk Kültürü, sy. 194, yıl 17, Ankara, s. 1-5
Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler, Ankara, 296 s.
Otar, İsmail, (1961), “Çelebi Cihan”, Emel, Mart-Nisan / Sayı : 3 . http://www.emelvakfi.org/arsiv.asp
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, C. I., Ankara, 1998, s. 115
Vozgrin V., (1992) İstoriçeskiye sudbı krımskıh tatar, Moskva, Mısl, 447 s.
Değirmenci, K, “Kırım özgürlük Hareketi’nin önemli bir yol başçısı: Numan Çelebi Cihan (1885-1918) http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/DE%C4%9E%C4%B0RMENC%C4%B0-Kevser-KIRIM-%C3%96ZG%C3%9CRL%C3%9CK-HAREKET%C4%B0%E2%80%99N%C4%B0N-%C3%96NEML%C4%B0-B%C4%B0R-YOLBA%C5%9E%C3%87ISI-NUMAN-%C3%87ELEB%C4%B0-C%C4%B0HAN-1885-1918.pdf
Kerim, T., http://kerimofftahir.blogspot.com.tr/2015/03/azat-qrm-gazetasnda-baslgan-qrmtatar.html
Otar, İsmail, (1960), “Cafer Seydamet”, Emel, Kasım-Aralık / Sayı : 1. http://www.emelvakfi.org/arsiv.asp
Sevortyan, E. V., (1974), Etimologiçeskiy slovar türkskih yazıkov, Nauka, Moskova. http://altaica.ru/LIBRARY/edtl.php
Tematik Türkoloji Dergisi Online Thematic Journal of Turkic Studies www.actaturcica.com Yıl V, Sayı 2, “Kültürümüzde Yemin”, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun