AZERBAYCAN’DA TİYATRO SANATININ GELİŞMESİNDE ÖNCÜ BİR İSİM: ABDURRAHİM BEY HAKVERDİYEV

Abdurrahim Bey Hakverdiyev, Çağdaş Azerbaycan tiyatrosunun kurucusu sayılan Mirza Fethali Ahundzâde’nin etkisinde kalmış ve XX. Yüzyıl Azerbaycan tiyatrosunun gelişmesinde oldukça etkili olmuş bir yazardır. Yazdığı piyesler yanında hikâyeleriyle de tanınan yazar, edebî çalışmalarına XIX. Yüzyılın sonunda başlamıştır. “Yiyersen Kaz Etini Görersen Lezzetini” isimli eseri, onun ilk piyesi olarak bilinmektedir. Kırk yıllık sanat hayatı boyunca yirmi beş tiyatro eseri kaleme alan Hakverdiyev, yazdığı piyeslerle bu sahada kendisinden sonraki kuşaklara öncülük etmiştir. Eğitimini Rusya’da tamamlayan Hakverdiyev, XX. Yüzyılın başlarında Bakü’ye gelmiş ve buradaki tiyatro oyuncularını bir araya getirerek “Müslüman Tiyatro Kumpanyası”nı oluşturmuştur. Ahundzâde’nin ve yabancı tiyatro yazarlarının ilk oyunları, Azerbaycan’da ilk defa onun yönetmenliğinde sahnelenmiştir. Hakverdiyev, bu süreçte birçok tiyatro oyuncusunun yetişmesinde de önemli rol oynamıştır. Azerbaycan’da Sovyet hâkimiyeti kurulduktan sonra, kendisine tiyatro sahasında önemli görevler de verilmiştir. Bu dönemin başlarında Halk Maarif Komissarlığı Kültür Şubesinin müdürlüğüne getirilen Hakverdiyev, devlet tiyatrolarında müfettişlik görevini de üstlenmiştir. Bu nedenle Azerbaycan tiyatrosunun canlanmasına bürokratik kimliğiyle de katkıda bulunmuştur. Hakverdiyev edebî eserleri dışında, “Müselmanlarda Teatr”, “Peri Cadu Hakkında Geydeler”, “Artistik Seneti Hakkında” ve “Azerbaycan Teatr” gibi bilimsel çalışmalar yapmıştır.

Anahtar Kelimeler:

tiyatro sanatı, Azerbaycan Tiyatrosu, Azerbaycan Tiyatrosunun İnkişafı, Abdurrahim Bey Hakverdiyev

A LEADING NAME ON THE DEVELOPMENT OF DRAMATURGY IN AZERBAIJAN: ABDURRAHIM BEY HAKVERDIYEV

Abdurrahim Bey Hakverdiyev who was mentored by Mirza Fethali Ahundzâde, the founder of the Modern Azerbaijan theatre of 20th century, had a very important role on development of Azerbaijan Theatre. Hakverdiyev who rote many stories in addition to hi a dramas, started his literary creation at the end of 19th century. The worked named “Yeyersen Kaz Etini Görersen Lezzetini” is known his first drama. Hakverdiyev who wrote 25 dramas during his art life about 40 year-old has been taken as a model by next generations in the art of theater. After completing his education in Russia he came to Baku in the early part of 20th century and he created “The Theatre Company of Muslims” by gathering disorganized actors there. The first plays of Ahundzâde and other foreign dramatists were, for the first time, staged by his directing. Within that particular period, he played a crucial role on training of new actors. Established Soviet Union in Azerbaijan, he was given important missions in the field of theatre. Hakverdiyev, who was appointed as the management to the department of culture in the Commissariat of Public Enlightenment, also worked as an inspector in state theatres. Therefore he made some bureaucratic contributions to reviving of Azerbaijan theatre. In addition to his literary works, he wrote many articles entitled “Müselmanlarda Teatr”, “Peri Cadu Haqqında Qeydler”, “Artistilik Seneti Hakkında” and “Azerbaycanda Teatr”. Key Words: Dramaturgy, Azerbaijan Theatre, Mirza Fethali Ahundzade, The development of Dramaturgy in Azerbaijan, Abdurrahim Bey Hakverdiyev

Keywords:

Dramaturgy Azerbaijan Theatre, Mirza Fethali Ahundzade, The development of Dramaturgy in Azerbaijan, Abdurrahim Bey Hakverdiyev,

PDF

___

Ahmadov, Huseyn (2016), Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayatı-Sanatı ve Tiyatro Eseleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İzmir. Bağırov, Elifağa (1960), “E. Haqverdiyev ve Teatr”, Edebiyat ve İncesenet gazetesi, 17 Dekabr. Çıkla, Selçuk (2002, Mayıs/Haziran/ Temmuz), “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik”, Hece, Aylık Edebiyat Dergisi Yıl: 6 Sayı: 65/66/67. Dağıstanlı, İsmayıl (1960), Böyük Senetkar, Bakı: Azerbaycan Dövlet Neşriyyatı. Haqverdiyev, Ebdürrehimbey (1936), Seçilmiş Eserleri, (haz: Mir Celal), Bakı: Azerneşr Haqverdiyev, Ebdürrehimbey (1945), “Tercümeyi-Halım”, Komünist gazatesi, 18 Mayıs. Haqverdiyev, Ebdürrehimbey (1956), Seçilmiş Eserleri, Birinci Cild (haz: Abbas Zamanov), Bakı: Azerbaycan Dövlet Neşriyyatı. Haqverdiyev, Ebdürrehimbey (1971), Seçilmiş Eserleri, C 1-2, (Bedii nesr ve meqaleler), Tercümeyi-Halım, Bakı: Azerbaycan Dövlet Neşriyyatı. Haqverdiyev, Ebdürrehimbey (2005), Seçilmiş Eserleri, C1-2, Bakı: Lider Neşriyyatı. Kərimov, İnqilab (1975), Ə. Haqverdiyev ve Teatr, Bakı: Elm Neşr. Məmmədov, Kamran (1979), Azerbaycan Yazıçılarının Heyatından Deqiqeler, Bakı: Genclik. Rehimli, İlham (2003), Üç Esrin Yüz Otuz İli (Akademik Milli Dram Teatrı Bu Gün), Bakı: Qapp-Poliqraf. Rehimli, İlham (2018), Sehne Fedaileri, Bakı: Şerq Qerb. Rəhimli, İlham (2005), Azerbaycan Teatr Tarixi, Bakı: Çaşıoğlu. Sultanlı Eli, Mır Ehmedov Eziz, Talıbzade Kamal (Red.), (1960), Azerbaycan Edebiyatı Tarixi, c.II, Bakı: Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Neşr. Şerifov, A. Q (1930), Azerbaycan Türk Teatrı Tarixi Materialları, Bakı: Azerneşr. Uygur, Erdoğan (2003), “Moliére ve Ahundof Tiyatrosunda ‘Cimri’ Karakterleri Harpagon ve Hacı Kara”, Türkoloji Dergisi, c. XVI, S.2, Ankara. Uygur, Erdoğan (2005, 14-17 Haziran), “Toplumların Yeniden Yapılmasında Edebiyat Adamlarının Rolü ve Sovyetler Döneminde Azerbaycan Örneği”, III. Kültür ve Kimlik Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul. Zamanov, Abbas (1953), “Realist Senetkar”, Azerbaycan jurnalı, S. 12