OSMANLI DEVLETİ’NDE BOĞAZLARDA KILAVUZ KAPTANLIK

Kaptan geminin kılavuzudur, fakat seyir sırasında bulunulan yer hakkında bir bilgisi olmayabilir. Sorunlu liman ve kanallara girildiğinde kullanılan haritalar yeterli derecede rehberlik edemediği için kılavuz kaptanlardan yardım alınır. Coğrafi keşiﬂerle birlikte yeni yollar bulunmuş olsa da İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Karadeniz, Akdeniz gibi deniz yolları önemini korumaya devam etmiştir. Avrupa’da, boğazlardan gemilerin geçişleri sırasında kaptanların yaptıkları dikkatsizlikler nedeniyle büyük kazalar yaşanabiliyordu. Bu tür sorunlara karşı bir süre sonra gemilerin kılavuz kaptanlardan yardım almaları zorunlu hale getirilmiştir. Osmanlı Devleti de boğazlardan gemilerin geçişlerinde sorun yaşamamak için 1856 yılında boğazlarda kılavuz kaptanlığı uygulamaya başlamıştır. Bu çalışmada, boğazlarda kılavuz kaptanların görevleri, önemi ve kılavuzluk için kurulan şirketler anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kılavuz, Denizcilik, Limanlar, Boğazlar

MARITIME PILOTS IN STRAITS OF THE OTTOMAN EMPIRE

A captain is the navigator of a ship; however, he may not have suﬀicient information on the current position during navigation. Since the maps used when a ship enters problematic harbors and channels may not provide suﬀicient navigation, captains receive assistance from maritime pilots. Although new routes were found with geographical discoveries, Istanbul and Dardanelles Straits, the Black Sea, the Mediterranean Sea and similar maritime lines kept their importance. Major accidents were possible in Europe due to the carelessness of the captains of the ships passing through the straits. It was made compulsory to receive assistance from maritime pilots to solve these problems. The Ottoman Empire also started to apply maritime pilot application in 1856 to prevent problems with the ships passing through the straits. In this study, the duties and the importance of the maritime pilots in the straits, and the companies that were established for the purpose of providing maritime pilots have been examined.

Keywords:

Guide, Maritime, Ports, Straits,

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM), 219/28, 13 Ramazan 1321 [25 Mart 1904].
Babıali Evrak Odası (BEO) 4327/324503-1-1, 4327/324503-1-2, 4216/316176, 23 Şevval 1331 [25 Eylül 1913]
Cevdet Bahriye (C.BH), 2383.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi (DH.EUM.SSM), 315/38, 13 Zilka’de 1331 [14 Ekim 1903].
Dahiliye Nezareti Tesir-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH.TMIK) 99/7, 18 Kanun-i evvel 1318 [31 Aralık 1902].
Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO, HR.İM), 181/53, 18 Şaban 1312 [14 Şubat 1895], 79/24, 17 Ramazan 1328 [22 Eylül 1910].
Şurayı Devlet (ŞD) 8/9, 27 Ramazan 1313 [12 Mart 1896]
Yıldız Mütenevvi Maruzat Kalemi (Y.MTV), 255/160, 19 Zil-kade 1321 [6 Şubat 1904], 165/263, 28 Ramazan 1315 [20 Şubat 1898]
Deniz Müzesi Arşivi (DMA)
Bahriye Dairesi Riyaseti (BD.R), 7/118-01.
Mektubi (MKT), 632/58, 5 Zil-hicce 1307 [23 Temmuz 1890],
Müteferrik (MTFK), 8/275-21.
Deniz Arşivi Kütüphanesi Kütüphane (Ktp) No: 19461, Heybeliada Mekteb-i Bahriye-i Şâhânesi ile Mektep Gemisinde Filoda Göreceği Tahsil.
Esfar-ı Karibe ve Baide Tüccar Sefâini Süvarileriyle İkinci ve Üçüncü Kaptanlarının ve Liman Sefâini ile Yat Kaptanlarının İmtihanlarına Aid Programdır. Matbaa-i Bahriyede Tab’ olunmuştur. 14 Teşrîn-i Sâni 1325. Bahriyede Vezâifi Umumiyeye Talimatnamesi, Bahriye Matbaası 1341.
Dersaadet Liman Dairesinden Kılavuzların Hüsn-i İdaresi İçin Teşkil Olunan Heyet-i İdarenin Vezâif-i Esâmisini Mübeyyin Talimat, 25 Rebiy’ül-evvel 1313.
Koraltürk, M. (2004). Türkiye’de Kılavuz Kaptanlığın Tarihi, İstanbul.
Töz, A.C. (2007). Türkiye’de Kılavuzluk Hizmetleri ve Uygulamaları, Dokuz Eylül Üniversitesi, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Anabilim Dalı, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Geçili, D. (2016). Osmanlı Devleti’nde Kaptanlara Şehâdetnâme Alma Zorunluluğu Getirilmesi. Tarih Okulu Dergisi. Sayı: XXV.
Erol, A. (1988). Kılavuz Kaptan ve Kılavuzluk. Denizatı Dergisi. Sayı: 18
Koç, Y. (2010). Kurtarma Yardım İlişkilerinde Kılavuz Kaptanın Hukuki Rolü, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.