AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE İHRACATA YÖNELİK DEVLET YARDIMLARI

Piyasa ekonomisi kurallarını benimseyen AB’de devlet yardımları, yatırımları teşvik etme ve ihracatı geliştirme gibi birçok amaca yönelik olarak uygulanmaktadır. Ana teması; “akıllı büyüme”, “sürdürülebilir büyüme” ve “kapsamlı büyüme” biçiminde 2020 Stratejisini belirleyen AB; bölgesel, sektörel ve yatay yardımların yanında işletmelerin ihracat potansiyellerini arttırmaya yönelik proje tabanlı destekler de geliştirmektedir. İhracatın desteklenme amacı, üye ülkelerin dünyadaki ticaret paylarını koruyabilmelerine ve arttırmalarına katkı sağlamaktır. Türkiye’de merkezi bir yapı kapsamında yatırım ve ihracat alanlarına göre sınıﬂandırılan devlet yardımlarının amaçları kalkınma plan ve hedeﬂerini gerçekleştirmek, bölgelerarası dengesizlikleri gidermek, sermayeyi tabana yaymak, istihdam yaratmak, katma değeri yüksek ileri teknolojileri kullanmak, KOBİ’leri desteklemek ve Türk firmalarının uluslararası alanda rekabet gücünü artırmaktır. Bu çalışmada, Avrupa Birliği ve Türkiye’de ihracata yönelik devlet yardımları çeşitleri açıklanmış ve 2023 Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında uygulanan yardımların etkinliği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İhracat Teşvikleri, İhracat Performansı, Devlet Yardımları

EXPORT PROMOTIONS IN EUROPEAN UNION AND TURKEY

State aid in the European Union (EU) which adopted market economy has many objectives such as stimulation of investments and export development. Besides promoting Europe 2020 Strategy of which the main themes are “smart growth”, “sustainable growth” and “inclusive growth”, Europe also develops project-based supports to increase export potentials of enterprises along with regional, sectoral and horizontal aids. With export support, it is aimed to help member countries keep and increase their market share in world trade. Classified under investment and export within the context of a central structure in Turkey, state aid aims to realize development plans and objectives, eliminate regional discrepancies, spread the capital towards the bottom, create employment, use value-added advanced technologies, support Small and Medium-Sized Enterprises (SMEs) and increase the competitiveness of Turkish firms in international arena. In this study, explained the export promotions types in EU and Turkey and argued the eﬀiciency of export promotions within the scope of 2023 Turkey Export Strategy and Action Plan.

Keywords:

Export Promotions, Export Performance, State Aid,

___

Akay, A. (2004). AB ve Türkiye’de Çevre Yardımları, M. Şükrü Erdem (Ed.), Avrupa Birliği Müktesebatında Devlet Yardımları ve Türkiye’nin Uyumu, 1. Baskı içinde (457-464), Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
Atayeter, C. & Erol, A. (2011). Türkiye’de Uygulanmakta olan İhracat Teşvikleri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 1, 1-26.
Aykın Mehter, S. (2004). AB’de Eğitim Amaçlı Devlet Yardımları, M. Şükrü Erdem (Ed.), Avrupa Birliği Müktesebatında Devlet Yardımları ve Türkiye’nin Uyumu, 1. Baskı içinde (409-415), Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
Baykal, M. C. (2000). KOBİ’lere Yönelik Devlet Yardımlarının Avrupa Birliği ve Türkiye Karşılaştırması, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Dergisi, (36), 1433-1478.
Devlet Planlama Teşkilatı (2004). Devlet Yardımlarını Değerlendirme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, No.2681, Ankara: DPT Yayınları.
Dış Ticaret Müsteşarlığı (2002). Avrupa Birliği ve Türkiye, 5. Baskı, Ankara: DTM Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Yayınları.
European Commission (2012). Commission Staﬀ Working Document-Facts and Figures on State Aid in The EU Member States, No.778, Brussels: European Commission.
Eurostat (2016). http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ext_lt_introle&lang=en
Evans, A. (1996). Contextual Problems of EU Law: State Aid Control Under the Europe Agreements, European Law Review, 21(4), 263-279.
Facenna, G. (2004). State Aid and Enviromental Protection, Biondi, Andrea ve diğerleri (Ed.),
The Law of State Aid in The European Union, 1st Ed. içinde (245-265), New York: Oxford University Press.
Hüzmeli Durnagöl, Y. (2006). Adaylık Sürecinde Türkiye ve AB’de Devlet Yardımları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Işık, S. & Doğan, H. (2004). AB’de Bankacılık ve Şirketler Kesiminde Kurtarma ve Yeniden Yapılandırmaya Yönelik Devlet Yardımları: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme, M. Şükrü Erdem (Ed.), Avrupa Birliği Müktesebatında Devlet Yardımları ve Türkiye’nin Uyumu, 1.Baskı içinde (319-342), Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
İlhan, B. (2010). AB Rekabet Politikasında Devlet Yardımları ve Türkiye, Sayıştay Dergisi, No.76, 101-132.
İstihdam Yardımı Hakkında Tebliğ (2000), T.C. Resmi Gazete, 23948, 29 Ocak 2000.
Kutlu, E. & Hacıköylü, C. (2007). Avrupa Birliği’ne Tam Üyelik Sürecinde Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Devlet Yardımları, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2007/1), 367-390.
Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği Hakkında Tebliğ (2011). T.C. Resmi Gazete, 27881, 21 Mart 2011.
Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesine İlişkin Karar (2014). T.C. Resmi Gazete, 29109, 4 Eylül 2014.
Quigley, C. & Collins, A. (2003). EC State Aid Law and Policy, 1st Ed., Oxford: Hart Publishing.
Şanlı, M. (2004). AB Uyum Sürecinde KOBİ’lere Yönelik Devlet Yardımları, M. Şükrü Erdem (Ed.), Avrupa Birliği Müktesebatında Devlet Yardımları ve Türkiye’nin Uyumu, 1. Baskı içinde (285-309), Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
Tasarım Desteği Hakkında Tebliğ (2008). T.C. Resmi Gazete, 26851, 18 Nisan 2008.
Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY®’nin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (2006). T.C. Resmi Gazete, 26177, 24 Mayıs 2006.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (2015). “Ekonomi ve Dış Ticaret Raporu 2015”, TİM Yayınları, 1-144.
Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi (1995). T.C. Resmi Gazete, 27448, 30 Aralık 2009. 2230, 1 Haziran 1995.
Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (2010). T.C. Resmi Gazete, 27708, 23 Eylül 2010.
Varışlı, A. (2003). AB’de Eğitim Yardımları, Avrupa Birliği’nde Devlet Yardımları Kurallarını Belirleyen Çerçeve ve İlke Kararları, Uzmanlık Tezi, TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü.
Yurt Dışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (2010). T.C. Resmi Gazete, 27676, 18 Ağustos 2010.
Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ (2009). T.C. Resmi Gazete, 27448, 30 Aralık 2009.