İslam Tevhit İnancının Bizans İmparatoru I. Manuel Komnenos Üzerindeki Etkisi

Bizans İmparatoru I.Manuel Komnenos Myriokephalon yenilgisinin ardından Hristiyanlığın temel dini akidesi olan teslisi sorgulamaya başlamış ve İslam tevhid inancına yakınlaştığını gösterecek tarzda bazı kararnameler çıkarmıştır. Ruhban sınıfı İmparatorun aldığı kararları dine aykırı bularak; Onu, Selçuklular karşısındaki ağır yenilgisi sebebiyle delilikle suçlamıştır. Manuel Komnenos bütün suçlamalara ve engelleme çabalarına rağmen ömrünün son yıllarını Hristiyan din kitaplarından Hz.Muhammed ve tevhidi lanetleyen ibarelerin çıkarılması için uğraşarak geçirmiştir. Kısmen başarılı da olmuştur. Bu makalede I.Manuel Komnenos’un İslam tevhit inancına duyduğu ilginin sebepleri tarihi süreç içinde değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Bizans’ta teslisin Ortodoks amentü içine giriş süreci ve bu süreç içinde I.Manuel Komnenos dönemine kadar yaşanan tartışmalar ve çatışmalar sebep ve sonuçlarıyla izah edilmiştir. Niketas Khoniates’in “Historia’sı” başta olmak üzere ilgili kaynaklardan ve araştırma eserlerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bizans, Türkiye Selçukluları, I. Manuel Komnenos, tevhit, teslis

The Influence of Tawhid (Islamic Faith in Oneness of God) on Byzantine Emperor Manuel I Komnenos

Byzantine Emperor Manuel Komnenos I, who began to question the basic Christian doctrine of trinity following the defeat at Myriokephalon, issued decrees in a way to imply that he took an interest in Islamic concept of tawhid. Considering these resolutions to be heresy, the clergy accused Komnenos of insanity because of the overwhelming defeat at Myriokephalon inflicted by the Seljuks. Manuel Komnenos spent the last days of his life striving to delete the statements cursing Prophet Muhammad and tawhid from Christian religious books despite all the accusations and attempts of obstruction. He partly succeeded in doing so.This article evaluates the reasons behind Manuel I Komnenos’ interest in Islamic faith of tawhid within historical process, explaining in this context the process during which the concept of trinity entered Orthodox creed in Byzantine Empire, and the debates and conflicts that emerged within this period until the reign of Manuel I Komnenos along with their causes and effects. This article draws upon related sources and research works; “Historia” by Niketas Choniates in particular.

Keywords:

Byzantine, Turkey Seljuks, Manuel I Komnenos, tawhid, trinity,

PDF

___

Abû’l-Farac Tarihi. (1999), C. I- II, Çev.: Ömer Rıza Doğrul, TTK Yayını, Ankara . ADAM, B. (1998), “Yahudiliğin Hıristiyanlığa ve İslâma Bakışı”, Dinler Tarihi Araştırmaları Sempozyumu I (8-9.09.1996-Ankara), Ankara, ss.164-165. AHMETBEYOĞLU, A. (2001), Avrupa Hun İmparatorluğu, TTK Yayını, Ankara. Aksarayî, (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, Çev: Mürsel Öztürk, TTK Yayını, Ankara . Anonim Selçuknâme- Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III, (1952),Çev.: Feridun Nafiz Uzluk, Ankara. AVCI, C. (2003), İslâm-Bizans İlişkileri, Klasik Yayınları, İstanbul. AYDIN, M. (1982),“Hrıstiyanlıkta Teslis Doktrini ve Hrıstiyan İ’tizalleri”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, S. V, Ankara, s.141-156. -------------- (1986) “Doğu ve Batı Hıristiyanlığına Tarihi Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 27, S.1, Ankara, s.123-148. -------------- (2002). “Bizans Kilisesinde İkonoklast ( Tasvir Kırıcı ) Hareketin Kökenleri”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/13, s. 5-14. BAILLY, A. (Tarihsiz), Bizans Tarihi, C. I, II, Çev: Haluk Şaman, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul. BARNARD, L. (1977), “The Theology of Images”, Iconoclasm: Papers Given at he Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies-March 1975, A.Bryer-J.Herrin (eds.) Center for Byzantine Studies, Birmingham, ss.7-13. CANİKLİ, İ. (2004), “İslam Kültüründe Resim Sanatına Reddiyeci Yaklaşımı Temellendirmede Kullanılan Rivayetin Kritiği”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, C.17, S.4, Ankara, ss. 379-389. ÇAY, M. A. (1984), Anadolunun Türkleşmesinde Dönüm Noktası, Orkun Yayınevi, İstanbul. ÇOBAN, B. Z. (2008), “Bizans İkonaklazmının Nedenleri ve İslâm Etkisi Tartışması”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C.8, S. 4, Samsun, ss.117-145. ÇOG, M. (2008), “İslâm-Bizans İlişkileri Bağlamında Pavlikanlar Üzerine Bir Değerlendirme”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.13/2, Elazığ, ss. 73-87. DİEHL, C. (2006), Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev: A.Göke Bozkurt, İlgi yayınları, İstanbul. DVORNIK, F. (1990), Konsiller Tarihi İznik’ten II. Vatikan’a, Fransızcaya Çev: Soeur Jean-Marie O.D., Fransızcadan Türkçeye Çev: Mehmet Aydın, TTK Yayını, Ankara. GÖREGEN, M. (2014), “İkonoklastik Konsil ve Yahya Dımeşki”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.14, Kars, ss. 59-74. GÜRKAN, S. L. (2011), “Teslis- İslâm Anlayışında”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.40, Ankara, ss. 549-552. EROĞLU, H. (2000), “Hristiyanların Bölünme Sürecine Genel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C,41, S.1, Ankara, ss. 309-325. Ioannes Kınnamos’un Hıstorıa’sı (1118-1176), (2001), Yayına Hazırlayan: Işın Demirkent, TTK Yayını, Ankara. KATAR, M. (2007), “Tevhidden Teslise Geçiş Sürecinde Hıristiyanlık Bir Yahudi İhya Hareketi Olarak Başlayan Hıristiyanlığın Evrensel Bir Din Haline Geliş Öyküsü), İslâmi Araştırmalar Dergisi, C. 20, S. 3, Ankara, ss. 330-339. KESKİNOĞLU, O. (1961), “İslâmda Tasvîr ve Minyatürler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 9, S.1, Ankara, ss. 11-23. MEYENDORF, J. (2002), “Bizans’ın İslâm Anlayışı”, Çev: Fuat Aydın, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 6, Sakarya, ss. 21-46. Niketas Khoniates, (1995), Historia ( Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), Çev: Fikret Işıltan, TTK Yayını, Ankara. OSTROGORSKY, G. (1999), Bizans Devleti Tarihi, Çev.: Fikret Işıltan, TTK Yayını, 5. Baskı, Ankara ÖZLER, M. (2012), “Tevhid”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.41, Ankara, ss. 18-20. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, (1987), Çev: Hrant D. Andreasyan, TTK Yayını, 2. Baskı, Ankara. SARIKÇIOĞLU, E. (2012), “Tevhid-Diğer Dinlerde”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.41, Ankara, ss. 22-24. SİNANOĞLU, M. (2001), “Hrıstiyan ve İslâm Kaynakların da Tartışmalı Bir Dinî Toplantı: İznik Konsili”, İslâm Araşırmaları Dergisi, S,6, İSAM Yayını, İstanbul, ss.1-16. Süryani Patrik MihailinVekayinamesi-İkinci Kısım(1042-1195), (1944), Çev.: Hrant D.Andreasyan, Ankara. TAŞCAN, A. (2003), “ Tarihi Süreç İçerisinde İstanbul-Roma Kiliseleri Arasındaki Çekişmeler ve 1054 Krizi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, S.1, Manisa, ss. 91-100. VASILIEV, A. A. (1943), Bizans İmparatorluğu Tarihi, C.,I, Çev.: Arif Müfid Mansel, Maarif Matbaası, Ankara. ---------------------- (2016), Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev.: Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları, İstanbul. WAARDENBURG, J. (2011), “Teslis”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.40, Ankara, ss. 548-549. William of Tyre.(1025), Historia, XXI, 12; Recueil des historiens, I, Çev: Babcock ve Krey, II.