SALİH SALBACAK, ÖZGÜR HASANÇEBİ DEMİRKAN

Batılılaşma Etkisinde Gelişen Osmanlı Mimarlığının Giresun’daki Temsili: Kapu Camii

Tanzimat Fermanı ve devamı niteliğindeki Islahat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nda batılılaşma yolunda atılan çok önemli adımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemlerde gerçekleştirilen askeri, siyasi, sosyal ve ekonomik değişimler Osmanlı devletinin idari ve kurumsal yapısında da önemli değişiklikler getirmiştir. Başkent İstanbul’da başlayan öncelikle askeri ardından toplumsal ve kültürel bir modernleşme programına dönüşen bir dizi uygulama Osmanlı mimarlığının Anadolu’daki temsillerini de fiziki ve yapısal olarak değiştirmiştir. Söz konusu dönemde Osmanlı’nın Anadolu’daki küçük bir kazası olan Giresun gerek Osmanlı’nın başkentiyle gerekse diğer Avrupa kentleriyle kurduğu liman ticareti sayesinde bu gelişmelerden etkilenmiştir. Osmanlı batılılaşmasının Anadolu’da ki temsilleri olarak kamusal, dini ya da sivil mimarlık örneği pek çok yapı inşa edilmiştir ve ‘Giresun Kapu Camii’ bu temsillerin bir örneğidir. Dönem camilerinin en önemli ortak özelliği olarak dikkati çeken süsleme programlarındaki üslup birliği, Kapu Camii barok süslemelerinde de gözlenmektedir. Bu eksende çalışmanın amacı; Lale devriyle başlayarak Osmanlı modernleşmesi olarak okunan ve Osmanlı Mimarlığını da etkileyen batılılaşma sürecinin Giresun’daki temsilinin ‘Kapu Camii’ üzerinden okunmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Batılılaşması, Anadolu’da Temsili, Giresun, Kapu Camii

The Representation of Ottoman Architecture Developed Under The Influence of Westernization in Giresun: The Kapu Mosque

Tanzimat Edict and its successor Islahat Edict come forward as very important steps taken towards westernization in the Ottoman Empire. Military, political, social and economic transformations that were put into practice in this period, also brought about significant modifications in the administrative and institutional structure of the Ottoman State. A range of practices that at first started in the capital city of Istanbul as military applications and then turned into a social and cultural modernization program, also physically and structurally changed the representations of the Ottoman architecture in Anatolia. In that period, Giresun, which was a small town of the Ottoman Empire in Anatolia, was influenced by these developments thanks to its port trade network established in connection with the capital of the Ottoman State and various other European cities. Several structures that are examples of public, religious or civil architecture were built as representations of the Ottoman Westernization in Anatolia and 'the Giresun Kapu Mosque' is an example of these representations. The stylistic association in the decorative designs of the mosques of that era, which is remarkable as the most important common feature, is also observed in the baroque ornaments of the Kapu Mosque. The aim of the study within this context; is to examine the Ottoman westernization process, also accepted as the Ottoman modernization, which was started with the Tulip Era and affected the Ottoman architecture as well, over the case of the Kapu Mosque.

Keywords:

Ottoman Westernization, Representation in Anatolia, Giresun, Kapu Mosque,

PDF

___

Aktüre, S. (1978). 19. yy. Sonunda Anadolu Kenti, Mekansal Yapı Çözümlemesi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara. Ataman, M. (2013). Giresun İli Merkez Kapu Camii Teknik Raporu, Trabzon. Bilgin, İ. (1996). Anadolu’da Modernleşme Sürecinde Konut ve Yerleşme. Tarih Vakfı Yayınları, Ankara. Bilir, A. (2001). Geçmişten Günümüze Tüm Yönleriyle Görele. Simurg Yayınları, İstanbul. Durmuş, A. (2000). Giresun İl ve İlçelerindeki Türk Dönemi Mimari Eserleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Van. Dündar, A., (2000), Arşivlerdeki Plan ve Çizimler Işığı Altında Osmanlı İmar Sistemi (XVIII. ve XIX. Yüzyıl). Ankara, 7-95. Emecen, F. (1996). Giresun. İslam Ansiklopedisi, (c: 14, s. 78-84), İstanbul. Emecen, F. (2008). Mitler ve Gerçekler Arasında: Giresun’da Seyyid Vakkas Efsanesi ve Giresunlu Seyyid Mehmed Paşa. Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, v. 87. Eyice, S. (1992). Batılılaşma. İslam Ansiklopedisi, (c.5, s. 171-181), İstanbul. Fatsa, M. (2002). XV ve XVI. Yüzyılda Giresun Kırsalının İdari ve Sosyal Tarihi. Giresun Belediyesi Yayınları. Fatsa, M. Sarıtaş, H.İ. (2012). Giresun Merkezde Osmanlı Devri Vakıf Eser Kitabeleri. Vakıflar Dergisi, 8. Karaman, A. (1987). Antik Mimari Öğelerin Geç Devirlerdeki Kullanım Biçimleri ve Beyoğlu-İstiklal Caddesi XIX. Yüzyıl Apartman Cephelerinin İncelenmesi. İ.T.Ü. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Kılıçbay, M.A. (1984). Osmanlı Batılılaşması. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, (c. I, s.147). İstanbul. Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul. Kuban, D. (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme. Pulhan Matbaası. İstanbul. Lewis, B. (1968). The Emergency of Modern Turkey. Oxford University Press, Londra. Sönmez, Z. (1995). Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Tellioğlu, İ. (2007). “Doğu Karadeniz Bölgesinin Türk Yurdu Haline Gelmesi Hakkında Bir Değerlendirme”, Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları, 2, 2. Tuğlacı, P. (1993). Osmanlı Mimarlığında Balyan Ailesinin Rolü, Yeni Çığır Kitapevi, İstanbul.