XVII. Yüzyılın Sonları İle XVIII. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Rus İlişkileri ve Karadeniz'in Güvenliği Meselesi

XVII. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti'nin hayatına yön veren en önemli olay II. Viyana kuşatmışıdır. Osmanlı Devleti bu dönemde 16 yıl boyunca Rusya'nın da içinde yer aldığı Avrupalı devletler ile savaşmak zorunda kalmıştır. Rusya, bu savaş dönemi ve sonrasında Karadeniz, Kırım ve Kafkasları ele geçirmek için Osmanlı ile mücadeleye girişmiştir. Bunun ilk hamlesi olarak 1696 yılında Azak'a saldırarak kaleyi ele geçirdi. Rusya, Azak Kalesini almakla yetinmeyip, Kerç Boğazını da ele geçirip Karadeniz'e inmek için çaba harcamıştır. Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile Azak Kalesi'nin Ruslara bırakılması Karadeniz'in Osmanlı denizi olmasını tehlikeye sokmuştur. Osmanlı Devleti, XVIII. Yüzyılın başlarında Rusları Azak Denizinden dışarı çıkartmamak için bir takım tedbirlere başvurmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Rusya, Karadeniz, Azak, Karlofça Antlaşması, İstanbul Antlaşması, Kırım, Kafkasya

Turko-Russian Relations and the Question of Security in the Black Sea at the End of the XVII. Century and Beginning of the XVIII. Century

The most important incident which had plaved a vital role in Ottoman's life was the Viana Siege.in that term, at the ends of seventeenth century. The Ottoman Empire had to fight with European states Included Russia during sixteen years. Russia had attempted to struggle with Ottoman to obtain the Black Sea, the Crimea and the Caucasus in that term of war and afterwards. Of that attack Russia had captured the castle by attacking Azak in 1696. Russia not only had been content with having it (the castle of Azak) but also captured the Bosporus and tried to go down the Black Sea. The fact that the castle of Azak had been left to Russia with die accora of Karlofca and Istanbul had endanger the fact of having the Black Sea of the Ottoman Empire. The Ottoman Stare had have recourse co same measures the send away Russia from Azak castle at the beginning of eighteenth century.

Keywords:

The Ottoman, Russia, The Black Sea, Azak, The Accord of Karlofca, The Accord of Istanbul, The Crimea,

PDF

___

ARŞİV BELGELERİ Bâbı Asâfî Defteri, A. {DVN 250/ 33; 253/72; 275/ 94. ' Bâb-ı Asafi Divan-i_Hümâyün Düvel—i Ecnebiye Kalemi Defterleri, A. (DVN. DV E. d 83/1(Rusya-Ahidnâme) Babı Asâfi Runs Kalemi A. {RSK 1551.
Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi, D. BŞM 936. Bab—ı Defteri Evamir-i Maliye Kalemi, D. EVM. 756/ 100. C. BH 4997. , . C. HR 2785, 4311, 4765, 7220. İE. AS 4093, 4595. E.BH 548, 571.
Kamil Kepeçi TasniŞ, K.K.d 53. _ Divan—ı Hümâyun Sicilleri Mühimme Defterleri, A. {DVNSMHMA 110 (Ordu), ,114,115. _ Divan—ı Hümâyun Sicilleri Name-i Hümâyun Defterleri A. [DVNS NHM.d 1, /1, 5/2, 5/3. Yıldız Esas Evrakı, Y.EE 3 1 / 29. KİTAP VE MAKALE ' 60 _ Karadeniz Araştırmaları. Sayı 14, (Yaz 2007).
'Metznm-i Magi/Jada}; C. III, Ceride-i Askeriye Matbaası, İstanbul 1297.
ABÖU EAL—HA], Rifa'at- Ali, Tbe Raim/küfür ? And Ottoman Dj)/amaç: At Kar/anata, Ahmet Cavid Bey, Ormanlı-Rm Makam' Tari/n, (Haz. Adnan Baycar), Yeditepe Yayınlan, İstanbul 2004.
Ahmet Refik, Fela/eet Sene/m, İstanbul 1332.
Anonim, Orman/ı Tani/Bi (7099—7776/7688-1704), (Y ay. Haz. Abdülkadir Özcan),
BİLGE, Mustafa L., “Azak”, Dr,—41, c. IV, DVY, İstanbul 1991, s. 300,301.
BOSTAN, İdris, “Rusya’nın Karadeniz’de Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmpa- BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Orman/z Denir; Hm]? Tari/n' ne Cumann/)n; Donanmayı, Is— ÇİÇEK, Kemal, “II. Viyana Kuşatması ve Avrupa’dan Dönüş 1683—1703”, Tür/%- tanbul 1982.
/cr—Orn1an/ı, C. IX, Ankara 2001, s. 747—763.
Defterdar Sarı Mehmet Paşa, Ziibde-i Velégliét, (Haz. Abdülkadir Özcan), Ankara GALI BERT,IM. Leon, Hislon? De La Repnbkqne De Vanita, Paris, 1855.
HALAÇOĞLU, Yusuf, XIV-XVII Kiwi/larda Ormanlı/arda Dev/ef Tar/ezka ve Sar- ya Yqbz, Ankara 1995.
Halim Giray, Gif/bnn Ham?” (Kımn Tari/52) Dersaadet 1327.
İLGÜREL, Mücteba, “II. Mustafa”, DGBİT, c. XI, Istanbul 1993, s. 98, 114.
_lÖRGA, Nicholae, Orman/z Tari/n', C. IV, İstanbul 2005. '
KANTEMIR, Dimitri, Orman/z İmparatorluğu’na) Where/:;; ne Çaka; Tarihi, C. III, KÖPRÜLÜ, Orhan Fuad, “Amcazade Hüseyin Paşa”, iA, C. V/ I, İstanbul , s. 646, 650. - KÖSE, Osman, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı—Rus Münasebetleri”, C, I, Türk/er — Ormana, Ankara 2001, s. 536, 540. - ' .
KUNT, Metin, Orman/ı Dey/ett, C. III, (Eder. Sina Aksin), Ankara 1988.
KURAT, Akdes Nimet, Ruya Tnn/n', Ankara 1993.
MIHAJLOVICH, Rogozbın Nıkolaj, “Rus Diplomatların Raporlarında Osmanlı Devleti (XVI-XIX yüzyıllar), Oman/z, C. I, Ankara 2001, s. 527, 553.
PANAITE, Viorel, “Haraçgüzarların Statüleıi: XV ve XVII Yüzyıllarda Eflak, Boğdan ve Transilvanyalılar Üzerine Bir Çalışma”, Ormanlı, C. I, Ankara 1999, s. 373, 384.
PURGSTALL, Baron joseph Von Hammer, Bana Orman/1 Tari/51, C, V, VI, VIII, İstanbul 2000. .
QUATAERT, Donald, Orman/z bamm/aga 1700-1922, İstanbul 2002. _
Râmi Mehmet Paşa Veequiîz'Mwâ/ebm Millet Kütüphânesi, Reşid Efendi Ks. Nr. (Topkapı Sarayı Müzesi KütüphaneSİ, Revan Kısmı 1311’de kayıdı “Tari/n
Sal/)nâıneiAınm-aşâde Hıürgıin Puyn” ismi ile ikinci nüshası vardir.) Raşid Mehmet Efendi Tari/bi Râgıb: C. II, İstanbul 1282(1865).
SAVAŞ, Ali Ibrahim, “Genel Hatlarıyla Osmanli Diplomasisi”, Ormanlı, C. I, İstanbu12001, s. 643, 660.
Karadeniz Araştırmaları. Sayı 14. (Yaz 2007). 61
SETTON, Kenneth M., Venice, Amma, and the Türk: in the Emete-ent ) Cento), The American Philosophhlcal Socıety, Philadelphia, 1991. '
Silahdar Fındıklı Mehmet Ağa, Nusretnâme—H (Sad. İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul SUMNER, B. H., Bayii/e Petra ve Osmanlı İmparatorluğı, (Çevr. Eşref Bengi Özbilen), İstanbul 1995.
ŞUTOY, V. E.., “Oşmanh Devleti’nin 1700-1709 Kuzey Savaşı Yıllarındaki Tu— tumu”, (Çevr. Ö. Cenap Eren), Belleten, S. 207, 208, Ankara1989, s. 903, 966.
TURAN, MuStafa, “II. Viyana Muhâsarası, Osmanlı Devleti’nde Siyasî, İdarî ve Askerî Çözülme”, OTAM, S. 9, Ankara 1998, s. 405, 430.
UÇAROL, Rifat, 591an Tarih, İstanbul 1995. '
Uşşâkîzâde esa—Seyyid İbrâhîm Hasib Efendi, Uşşâkfzâde Tân'bi, C. I—II, (Haz. Raşit Gündeğdiı), İstanbul 2005.
UZUNÇARŞİLI, İsmail Hakkı, Orman/eDerg/eti’fein Merkez ee Ber/mjraa Teşkilâtı, An- kara 1948.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osman/r Tari/Ji, C. III / I-II, IV / LII, Ankara ' 1995. ,
ÜNAL, Mehmet Ali, Orman/z Müemse/eri Tari/Ji, Isparta 2005.
YİĞİTBAŞI, Dündar, Tarihte Türk Rm Warm; Ankara 1975.
' Karadeniz Araştırmaları. Sayı 14, (Yaz 2007).