Trabzonlu Figânî'nin Divançesinde Sosyal Hayatın İzleri

XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti, XV. yüzyılda hız kazanan büyüme ve gelişme hareketini çok güçlü padişahların önderliğinde sürdürerek büyük bir imparatorluğa dönüşmüştür. Genel gelişmenin tabii sonucu olarak ilim, kültür ve edebiyat alanında da büyük bir gelişme meydana gelmiş ve birçok şair yetişmiştir. Bunlardan biri de; Fuzûlî, Hayâlî ve Bakî derecesinde olmasa da, Klâsik Türk edebiyatının sanat anlayışı içinde, zaman zaman orijinal buluşları, hayal inceliği ve üslûp güzelliği İle ilk plândaki çağdaştan arasına girmeyi hak eder gözüken Trabzonlu Figânî'dir. O, Necâtî'den beri gelen atasözleri ve halk deyimlerini kullanma geleneğine bağlılık gösteren sanatçılardan biridir. Muhayyilesinin parlaklığı, duygulanımı İnceliği, yaratılıştan şair oluşu, sürekli coşkunluğu onun şiirlerine bambaşka bir hava vermeğe yetmiştir. Bu çalışmada Divan şiirinin çoğu araştırmacı tarafından ihmal edilen sosyal konulara olan yaklaşımı ve ilgisi üzerinde duruldu. Bu düşünceden harekede Figânînin Divançesindeki sosyal hayat, halk inanışları, sosyal tavır ve davranışlar, toplumdaki bazı insan tipleri tespit edilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler:

Figânî, Divan şiiri, sosyal konu, davranış, insan tipleri, halk inanışı.

Traces of Social Life in the Divançe of Figânî of Trabzon

As a result of the fact that the movement of rapid growth and development particularly in the 15th century was maintained under die leadership of brave and strong rulers, the Ottoman State eventually developed into a huge empire in the 16th century. The eventual outcome of such rapid growth 2nd development was that literature, culture, and science fully enjoyed a number of favourable changes and that there appeared a great number of poets at the time. One of the poets in that period is, of course, Figani from Trabzon, who seems to have deserved, through his original and unusual discoveries, his sensitivity of imagination, and his stylistic beauty, a place among his contemporaries from the artistic view-point of classical Turkish literature even though he was unable to reach the same degree of popularity as Fuzuli, Hayali, and Baki. He is also one of the poets who was faithful to the usage of proverbs and sayings, a tradition which dated back to Necati. Such characteristics as his brightness of imagination, emotional sensitivity, being a poet by birth, and a continual exuberance and excitement make his poets unique. In this study were studied the approach of Divan poetry to social matters as well as its interest in such matters, which have remained to be untouched by most researchers. From this point of view, such elements ns the social life, some characters in the society, social behaviors and attitudes, and folk beliefs depicted in Figani's Divançe were studied.

Keywords:

Figâni. Divan poetry, social subject, behavior, human characters, folk beliefs,

PDF

___

ABDÜLAZİZ BEY; Oman/1 Ade; 111 Mamma Tabir/m' (Haz. Prof. Dr. Kâzım Aı'ısan, Duygu Ansan Günay), Tarih Vakfı Yurt Yay İstanbul, 2002.
ALBAYRAK, Nurettin; Har/k 131100111011 Terimleri 5'0'z 1§g‘17,LM Yay., İstanbul, 2004.
AY] AR, Selçuk, “Divan Şiirinde Sosyal Hayatın İzlerine Dair Birkaç Örnek”, Dagci/) S. 65, İstanbul, 1995.
BORATAV, P. Naili, 100 50111110 Türk Fri/Mam, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1994.
DEVELLIÖĞLU, Ferit; Oman/zra-Tiirkçe Dğgat, Aydın Kit. Yay., Ankara, 2003
ELÇİN, Şükrü; Halk Edebğıatz Ara,;tııwalan, Akçağ Yay., Ankara, 1997.
ERGİN, Muharrem, Dede Kor/km' Kitabıl, TDK Yayınları 169, Ankara, 1997.
GÖLPINARLI, Abdülbaki; Tammy?“ Dilimize Geçen Dgıı'ffz/er 0e Atama/eri, İnkı— lâp Yay., İstanbul, 2004.
GÜNGÖR, Şeyma; "Fuzülî’ nin Türkçe Gazellerinde Çağın sosyal Hayatı ve Ma— nevî Özellikleri”, Tiff/kg'a Mar/1111011 C 20 I.U Türkiyat Araştırmaları Enstitü- sü Y ay. ., İstanbul, 1997.
KALPAKLI, Mehmet, Oman/z D1000 Yiin' Üzerine 11111111111 ,YKY Yay., İstanbul,
KARAHAN, Abdülkâdir; K111111111 511/1011 S 1111311111111 Çağı Ş air/12111111011 Figâaî 00 Dimaye— vi, İstanbul Edebiyat FakültesiBasımevi, Istanbul, 1966.
KESIK, Beyhan; Fuga/a’ 11111 Tıîere D1000: ’nda D111 ya Tap/am Dirik/elleri, Özşerhat
Matbaacılık ve Yayıncılık Yay., Malatya, 2004.
MERMER, Ahmet, KOÇ KESİKİN, Neslihan; Eski Türk Edebg'yati Dizinleri Saz- Eğri, Akçağ Yay. Ankara, 2005.
PAKALİN, Mehmet Zeki, Orman/ı Taya/J Deyim/m' 01 Terim/m Saz/tiği I- II- III, MEB Yay., İstanbul, 1993.
PALA, İskender; Amik/apediıe D1000 j11111 Sağliği, Akçağ Yay. Ankara, ?.
SAKAOĞLU, Saim, DUYMAZ, Ali;I.€/0111}111(9111111'T1111é Destan/an, Ötüken Yay. ., İstanbul, 2002.
ŞENTÜRK, A. Atillâ, Oman/z Şiiri Anta/giri, YKY Yay. İstanbul, 2004. .
TANYERİ, M. Ali; Ömeıe/eıyie D1000 .S'z'ı'riade Daimler, Akçağ Yay. Ankara, 1999.
TARLAN, AliNihad; EdebğatMere/e/m', Ötüken Ya .,İstanbul, 1981.
TÜRK DİL KURUMU; Türkçe Söz/ük C I— II, TDK Yay. Ankara, 1988.
TURK DÜNYASI EL KİTABI (Turkıye), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü ' Yay., C. 3, Ankara, 1998.
Karadeniz Araştırmaları. Sayı 14, (Yaz 2007).