NEBOLU KENT MERKEZİNDEKİ TARİHÎ KAMU YAPILARI (1850-1920)*

İnebolu, Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan en yakın liman olma özelliği sayesinde, Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyıldan itibaren Karadeniz üzerinden artan ticari faaliyetlerinde aktif rol almıştır. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin idari yapısında yaşanan değişim ve dönüşümler paralelinde gelişen İnebolu Liman’ındaki ticari faaliyetler, beraberinde pek çok kamu kurum ve kuruluşunundoğmasını sağlamıştır. Bu çalışmada, İnebolu ilçe merkezinde 1850-1920 yılları arasında inşa edilen kamu yapıları oluşumlarına etki eden faktörler, mimari özellikleri, günümüze kadar geçirdikleri onarımlar ile çağdaş ve işlevsel özellikleri açısından benzer yapılarla karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Arşiv belgeleri, çizim ve fotoğraflarla desteklenerek incelenen tarihîkamu yapıları, günümüze ulaşabilenler ve ulaşamayanlar olarak iki grupta ele alınmıştır. Günümüze ulaşabilenler; askerlik dairesi, banka ve liman başkanlığı binasıdır. Günümüze ulaşamayanlar; iki jandarma karakol binası, hastane, hükümet konağı, hapishane, gümrük müdürlüğü binası ile telgraf ve posta binasıdır. 1850 sonrası yaşanan büyük yangınların ardından, ızgara planlı olarak tasarlanan İnebolu’da kamu yapıların şekillenmesinde; dönem üslupları, yöresel malzeme ve üsluplar ile yeni imar yasaları etkili olmuştur. İnebolu ilçesi, fiziksel dokusu ve bu dokuyu oluşturan mimarlık eserleri ile 19. yüzyıl Osmanlı mimarisive Türk şehirciliğinin karakteristik özelliklerini taşıyan nadir şehirlerden biridir.

HISTORICAL PUBLIC BUILDINGS IN THE CITY CENTER OF İNEBOLU (1850-1920)

In this study, public buildings which were established in the city center of Inebolu between the 1850-1920 years are evaluated by compared with the similar buildings in terms of factors affecting their formation, their architectural features, the repairs they have undergone until today and their contemporary and functional features. Archive documents and historical public buildings which were analyzed with the support of drawings and photographs, were examined into the two groups as reach to present day and couldnt reach to present day. Military branch, bank and port presidency buildings could reach today. Two gendarme police station building, hospital, government Office, prison, customs Office building, telegraph and post Office could not reach today. After the great fires of 1850 year, in the shaping of public buildings in İnebolu, which was designed as a grid plan, period styles, regional materials and styles, new reconstruction laws have been effective. Inebolu is one of the rare cities, having the characteristic features of Ottoman architecture and Turkish urbanism on the 19th century with its physical texture and architectural works that make up this texture

PDF

___

AKTÜRE, S. (1985). “Osmanlı Devleti’nde Taşra Kentlerindeki Değişimler”. Tanzimat’tanCumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. C. IV. İstanbul: İletişim Yayınları: 891-904.
ARSLAN, A. N. (2019). Kentsel Alanların Korunması Bağlamında İnebolu Geleneksel Konut Mimarisi Değerlendirmesi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
BİLİCİ, Z. K. (2011). “Samsun Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi (Canik Hamidiye Hastanesi)”. Rölöve ve Restitüsyonu Üzerine. Ankara.
BÜYÜKKASAP, E. –Z.KARS. (2005). “1922 İtibariyle Kastamonu’nun Eğitim, Sosyal, Ekonomik ve Sağlık Durumu”. İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildiriler 18-20 Eylül 2003. Ankara: 89-102.
ÇİFTÇİ, A. (2004). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Askeri Mimari ve İstanbul’da İnşa Edilen Askeri Yapılar. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ÇOBAN, F. (2006). H.1288 (M.1871) ve H.1317 (M.1899) Tarihli Kastamonu Vilayet Salnamesi’nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. Kayseri:Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
DEMİRCİOĞLU, Z. (1973). Kastamonu Valileri 1881-1908. Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
ESKİ, M. (2000). Kastamonu Valileri. Ankara: Kastamonu Valiliği.
GÖKOĞLU, A. (1952). Paphlagonia, Gayrimenkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi. I. Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
İNAN, U. (2005). H.1311 (M.1893) Tarihli Kastamonu Vilayet Salnamesi’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
KARAKÖK, T. (2010). “H. 1288 (M.1871) Tarihli Kastamonu Vilayet Salnamesine Göre Kastamonu Vilayeti”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. VI/11: 267-276.
KAYA, Ş. (2010). “Bazı Liman Kentlerindeki Örnekler Işığında Tanzimat Dönemi ve Sonrasında İnşa Edilen Gümrük Binalarının Mimari Özellikleri”. Sosyal Bilimler Dergisi. IV: 73-92.
KOMİSYON (2001). Yaşayan Tarihi ve Kültürel Askeri Yapılar. Ankara: Millî Savunma Bakanlığı Yayınları.
ÖZDENİZ, G. (2012). İnebolu Tarihi Ticari Merkez ile Geleneksel Konut Dokusunun Bütünleştirilmesine Yönelik Bir Öneri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ÖZDEMİR, S. (2019). XIX. Yüzyılda Kastamonu Vilayetinde Salgın Hastalıklar.Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
PEHLİVANOĞLU, M. (2007). “İnebolu Liman Başkanlığı Binası”. Mimarlıkta Malzeme. 3: 55-63.
ŞAHİN, K. (2005). “XIX. Yüzyıl Sonlarında Kastamonu’da Hastaneler”.İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildiriler (18-20 Eylül 2003). Ankara: Kastamonu Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü Yayınları: 119-125.
TEKELİ, İ. (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kentsel Dönüşüm”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. IV. İstanbul: İletişim Yayınları: 878-890.
TEKELİ, İ –S. İLKİN (2004). Cumhuriyetin Harcı-Modernitenin Altyapısı Oluştururken. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
TUNOĞLU, K. (2003). Bol Ünvanlı-İstiklal Madalyalı Yatırım Yoksunu Bir Şehrin Hikayesi İNEBOLU. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
TOPÇUBAŞI, M. (2009). 19. Yüzyıl Kastamonu Eyaleti’nde Kamu Yapıları ve Yeniden Kullanım Sorunları. İstanbul: İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
UÇAR, A. (2013) Süsleme Tasarımı Açısından İzmir Konutlarında Döşeme Karoları.İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
YAZICI, N. (1985). “Tanzimat Döneminde Osmanlı Posta Örgütü”. Tanzimat’tan Cumhuriyete TürkiyeAnsiklopedisi. VI. İstanbul: İletişim Yayınları: 1636-1652.
YAZICI,M. N. (2019). “Son Dönem Osmanlı Mimarlığının Başat Yapıları: Hükümet Konakları”. Osmanlı Sanatında Değişim ve Dönüşüm(ed. Ayşe Budak-Muzaffer Yılmaz). İstanbul: Literatür Akademi: 273-315.
Ankara 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi Kastamonu Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi. IRCICA Fotoğraf Arşivi
İnebolulu diş hekimi, yerel tarih araştırmacısı Mustafa Fakazlı ile 17.09.2011 tarihinde muayenehanesinde yapılan mülakatlar,
Salt Araştırma. Erişim Tarihi: 10.12.2020.
https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/3243
BOA. MKT.MHM. Dosya No: 434, Gömlek No: 18, H. 1285. L. 25.
BOA. DH. MUİ. Dosya No: 73-1, Gömlek No: 46, H. 1328 Re. 5.
BOA. DH.MB.HPS. Dosya No: 10, Gömlek No: 27, H. 1332.Re.16.
BOA. MKT. Dosya No: 1353, Gömlek No: 74, H. 1304.Za.2.
BOA. MKT. Dosya No: 71, Gömlek No: 122, H. 1298.Re.26.
BOA. MKT.MHM. Dosya No: 434, Gömlek No: 18, H. 1285. L. 25.