KIRIM'DAN BAĞDAT'A: 1638 BAĞDAT SEFERİNDE YARDIMCI KIRIM KUVVETLERİNİN MENZİL VE İAŞE ORGANİZASYONU

Osmanlı Devleti'nde özellikle XVI. yüzyılın sonlarından itibaren Kırım kuvvetleri Osmanlının düzenlediği seferlerde yardımcı kuvvet olarak etkin bir biçimde yer almaya başlamıştı. Bu kuvvetler Avrupa ve Safevilere karşı yürütülen özellikle Kafkasya'daki seferlerde mutat bir biçimde çağrılırdı. Seferlerde çoğunlukla öncülük vazifesini gören, ileri harekâtlara katılan Kırım kuvvetleri elde ettiği ganimetlerle Osmanlı ordusunun iaşesine de katkıda bulunurdu. Ancak Orta ve Doğu Avrupa ile Kafkasya'daki seferlerden farklı olarak Bağdat seferinde Kırım kuvvetlerinin durumu farklı olduğu görülmektedir. Bağdat coğrafi açıdan Kırım kuvvetlerinin ana vatanına bir hayli uzak ve yabancı bir bölgeydi. Nitekim sefer alanına ulaşmak için Osmanlı eyaletlerinin/topraklarının içinden geçmeleri gerekiyordu. Bu çerçevede makalede ilk olarak XVII. yüzyılda Osmanlı ordusunun en önemli yardımcı kuvvetlerinden olan Kırım birliklerinin Bağdat seferine kadar olan süreçteki durumlarından bahsedilecektir. Devamında katıldıkları diğer seferler göz önüne alındığında, vatanlarına en uzak mesafede olan Bağdat seferindeki fonksiyonlarından kısaca değinilecektir. Bununla beraber makalenin odak noktasını, alışılmışın dışında bir güzergâh izleyen Kırım kuvvetlerinin iaşe ve menzil organizasyonu oluşturacaktır. Bu kapsamda -Kırım kuvvetlerinin katıldığı diğer seferlerden farklı olarak- bilinen iaşe ve menzil organizasyon yöntemleri dışında neye ihtiyaç duyulduğu ve yine -bu kuvvetler için- alışılmış olanın dışında Osmanlı Devleti'nin ne gibi bir menzil ve iaşe organizasyonu yürüttüğü üzerinde durulacaktır. Ayrıca Kırım kuvvetleri için girişilen bu organizasyon dâhilinde, finansmanın hangi kaynaklardan sağlandığı, bu yükümlülüğün ne şekilde ve devletin hangi birimleri arasında paylaşıldığı açıklanacaktır. Böylece Osmanlı Devleti'nin bir sefer esnasında geliştirdiği pratik çözüm yolları ortaya konulacaktır

The Crimean forces began to take part actively in Ottoman campaigns as auxiliary forces especially at the turn of the 16th century. These forces were called for duty regularly in the campaigns against Europe and Safavids, particularly in Caucasia. The Crimean forces, that usually served as vanguards and participated in vanguard operations, also contributed to the subsistence of the Ottoman army by capturing spoils. However, the function of the Crimean forces in Baghdad campaign was different from the function of the same forces in Middle and East Europe and Caucasia campaigns. Baghdad, geographically, was rather far form the homeland of the Crimean forces and it was not familiar to them. Thus, they had to pass through Ottoman provinces/territories to reach the battlefield. In this context, this article firstly deals with the situation of the Crimean forces, one of the most important auxiliary forces of the Ottoman army in the 17th century, until the Baghdad campaign. Next, their function in the Baghdad campaign is briefly evaluated considering that it was the furthest among the campaigns they participated. On the other hand, the focus of this article is the subsistence and range organization of the Crimean forces which took an out of the ordinary route. Within this framework, it will be discussed what was needed apart from the known subsistence and range organizations-different from the campaigns that Crimean forces participated before-and what kind of a range and subsistence organization the Ottoman Empire conducted. In addition, how the organization of the Crimean forces was financed and how this obligation was shared between the units of the state will be explained. Thus, the practical solutions that the Ottoman Empire devised during a campaign will be revealed

PDF

___

1-Arşiv Kaynakları

Başbakanlık Osmanlı Arşivi:

Bâb-ı Defteri, Mevkufat Kalemi Dosya Tasnifi: D.MKF. 23/181.

Maliyeden Müdevver Defterleri: MAD 2841, MAD 3443, MAD 6375, MAD 18186.

Mühimme Defterleri, MD 38.

2-Kitabî Kaynaklar ve Tetkik Eserler

ALKAN, M. (2013). "Osmanlı Devleti'nde Akıncı Ocağının Sonu", Gazi Aka- demik Bakış, Cilt 7, Sayı 13: 107-116.

ENVERÎ (2003). Düstûrnâme-i Enverî, Osmanlı Tarihi Kısmı (1299-1466), Haz. Necdet Öztürk, İstanbul.

GELİBOLULU MUSTAFA ALİ (2000). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü'l- Ahbâr'ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri, Haz. Faris Çerçi, C. II-III, Kayseri.

GÜÇER, L. (1964). XVI-XVII Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul.

GÜNDÜZ, T. (1999). "II. Osman'ın Hotin Seferi (1621)" Osmanlı, C. I, Ankara 1999: 465-472.

Hasan Beyzade Ahmed Paşa (2004). Hasan Bey-zâde Târîhi, Haz. Şevki Ne- zihi Aykut, C. III, Ankara.

IVANICS-RESS M. (1999). "Osmanlı-Habsburg Savaşlarında Kırım Tatarları- nın Rolü (1593-1606)" Osmanlı, C.I, Ankara: 456-464.

İNALCIK H. (1944). "Yeni Vesikalara Göre Kırım Hanlığının Osmanlı Tâbili- ğine Girmesi ve Ahidname Meselesi", Belleten, VIII/30: 185-229.

----, (1977), "Kırım Hanlığı", İA, C. VI, ss. 747-749.

İBRÂHÎM PEÇEVÎ (1283). Târîh-i Peçevî, C.II, İstanbul.

JORGA N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. I, İstanbul.

KÂTİP ÇELEBİ (1287). Fezleke, C.I-II, İstanbul.

KÜPELİ, Ö. (2009). Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), Ege Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.

KÜTÜKOĞLU, B. (1993). Osmanlı-İran Siyâsî Münâsebetleri, İstanbul.

MURPHEY, R. (2007). Osmanlı'da Ordu ve Savaş 1500-1700, Çev. M. Tanju Akad, İstanbul.

MÜNECCİMBAŞI (1285). Sahâifü'l-Ahbâr, C. III, İstanbul.

Naima Mustafa Efendi (1281), Tarih-i Naima, C.I-II, İstanbul,

POLAT, S. (2011 a). IV. Murat'ın Revan Seferi Organizasyonu ve Stratejisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.

----, (2011 b). "Osmanlı Sefer Organizasyonunda Pratik Çözümler: 1634- 1635 (H.1044) Tarihlerinde Karahisar-ı Şarki'de "Mükellefiyet Şeklin- de Yürütülen İştira" ile Zahire Temini", Gazi Akademik Bakış, C. 4, Sayı 8, Ankara: 161-174.

SAHİLLİOĞLU, H. (1965). "IV. Murad'ın Bağdad Seferi Menzilnamesi", Belge- ler, II/3-4, Ankara: 1-35.

SELÂNİKÎ MUSTAFA EFENDİ (1999). Tarih-i Selânikî, C. I, Haz. Mehmet İp- şirli, Ankara.

TOPÇULAR KÂTİBİ (2003). Topçular Kâtibi 'Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tari- hi, Haz. Ziya Yılmazer, C. I-II, Ankara.

ÜNAL, T. (2001). IV. Murat ve Bağdat Seferi, Ankara.

YANS Kerim (1977). Murad devrinde Osmanlı-Safevî Münasebetleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Kürsüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.

ZINKEISEN, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. I, İstanbul.