Bu makale Çerkez diasporasının oluşumu ve mevcut durumu hakkın- dadır. Türkiye, Suriye ve Ürdün’deki Çerkez (Adige) diasporasının ku- rumsallaşmasının belli başlı aşamaları ve bu süreci belirleyen etmen- ler incelemeye alınmıştır. Yazarlar Rusya Federasyonu ve dış diaspo- radaki Çerkez (Adige) sivil örgütlerinin Çerkez toplumunun dilsel, et- nik ve etno-politik sorunları ile tarihi anayurtlarına dönüş meselele- rinin çözümü yoludaki faaliyetlerini tahlil etmektedirler. Çerkez so- rununun siyasallaşması konusu ve bunun kavramsal temelleri araştı- rılmıştır. Çerkez diasporusanın çağdaş sıkıntılara göğüs gerebileceği, çıkarlarını koruyabileceği ve hükümet dışı bir oyuncu olarak davran- abileceği sonucuna ulaşılmıştır. Yazarlar Çerkezlerin anayurtlarına dönüşünün şu anda ne bunu umanların beklentilerini karşıladığına ne de buna muhalif olanların korkularını haklı çıkardığına dikkat çek- mektedirler.

This article is devoted to history of formation and present state of Cir- cassian diaspora. The main stages of institutionalization of Circassian (Adyghe) diaspora in Turkey, Syria and Jordan are investigated and factors defining this process are brought to light. The authors analyze activity of the Circassian (Adyghe) public organizations of the Russian Federation and of foreign diaspora in solution of problems of the Cir- cassian (Adyghe) nation in linguistic, ethnic and ethno-political spheres and problems of repatriation to the historical homeland. The problem of politicization of the Circassian problem and its conceptual basis are investigated. The conclusion is made that the Circassian di- aspora is capable to resist modern challenges, to promote its interests and to act as the non-governmental actor. The authors note that at the present time repatriation of Circassians neither meets expectations of its supporters, nor justifies the fears of repatriation opponents.