AVUSTURYA'NIN BOSNA-HERSEK'İ İŞGALİNDEN SONRA ANADOLU'YA YAPILAN BOŞNAK GÖÇLERİ: ESKİŞEHİR LÜTFİYE KÖYÜ ÖRNEĞİ

Osmanlı Devleti'nin dinamizmini kaybederek, gerilemenin parçalanmaya dönüştüğü XIX. yüzyılda, yükselme döneminin tam aksine, içe dönük bir iskân politikası takip edilmiştir. Bu doğrultuda Osmanlı Devleti, kaybettiği topraklarda esaret altında kalan ve çeşitli zulüm, işkence ve sıkıntılar karşısında mecburi göçe tâbi tutulan ve kendisine sığınan eski vatandaşlarına duyarsız kalmayarak, onlara kapılarını açmış ve onları iç bölgelere iskân edebilmek için gerekeni yapmaya çalışmıştır. Bosna-Hersek'in idaresinin Avusturya-Macaristan'a bırakılmasının ardından, yüzyıllardır hâkim millet durumunda olan Boşnakların mevcut statülerini kaybetmeleri, Avusturya-Macaristan'ın Boşnaklara karşı izlediği idari, siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel tutumlar gibi faktörler, kargaşa ve güvensizlik ortamı, Bosna-Hersek'ten göçlerin yaşanmasına sebep olmuştur. Yaşanan göçlerle Osmanlı topraklarına gelen Boşnaklar, Osmanlı Devleti tarafından Anadolu'nun çeşitli bölgelerine yerleştirilmişlerdir. Eskişehir bölgesi de Boşnakların ve aynı zamanda diğer göçmenlerin yerleştirildikleri önemli bölgeler arasında yer almaktadır. Coğrafi konumu, iklimi, ulaşım imkânları, sahip olduğu kaynaklar, verimli ve boş arazileri ile göçmenler için önemli yerleşim merkezlerinden biri haline gelen Eskişehir, zamanla bir göçmen kenti haline gelmiştir. Göçmenler sayesinde Eskişehir'de sosyal ve kültürel hayat canlanmış, tarım, hayvancılık ve ticari faaliyetler gelişmiş, bu durum Eskişehir'i cazip ve yaşanabilir bir kent kılmıştır. Eskişehir'de Boşnakların yerleştirildikleri yerlerden birisi de Mihalıççık ilçesine bağlı Lütfiye Köyü'dür. Ortalama 1898-1900 civarındaBoşnak göçmenler tarafından kurulan Lütfiye Köyü, ilk dönemlerde evliliklerin kendi içlerinde yapıldığı, kendi kültürlerinin yaşatılmaya çalışıldığı kapalı bir topluluk olsa da din ve kültür benzerliklerinin etkisiyle, zamanla yerli halkla bütünleşmeler ve dışa açılımların yaşanmasıyla topluma uyum sağlamıştır. Farklı gelenek ve kültürle toplumsal hayata zenginlik katan Lütfiye Köyü Boşnakları, özellikle inşaat ustalığı gibi işlerde yerli halka önemli fayda sağlamışlardır. Bir kısmı kendi işlerini kurarak ticaret ve üretime katkı sağlarken, bir kısmı da katıldıkları tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile üretime katkı sağlamışlardır. Lütfiye Köyü Boşnakları savaş yıllarında da devlete destek vermekten kaçınmayarak, gerektiğinde şehit vermişlerdir. Ekonomik ve kültürel yönden Eskişehir'de ve Türkiye'de önemli bir yere sahip olan Boşnaklar, Türk ve Müslüman kimliği ile kendilerini Türkiye'ye ait görmüşlerdir

In contrast to its growing period, the Ottoman Empire followed an inward settlement policy after losing the dynamism in the 19th century dissolution period. In this direction, the Ottoman Empire opened the doors to its old citizens had remained in captivity and various persecutions and in the face of difficulties torture and forced migration in the former territories and tried to do what is necessary for them to be able to in land settlement. After leaving the administration of Bosnia and Herzegovina to Austria-Hungary, Bosnians lost their dominant nation status, additionally administrative, political, social, economic and cultural policies against Bosnians made by AustriaHungary, and chaos and insecurity led to migrations from Bosnia and Herzegovina. Bosnian immigrants from the former Ottoman territories are placed to the various parts of Anatolia by the Ottoman Empire. Eskişehir is the one of the major regions, Bosnians, as well as other migrants are placed in. With its geographic location, climate, transportation facilities, the resources of the efficient and vacant lands Eskisehir has become one of the most important settlements for migrants, over time, the city has become a city of immigrants. Thanks to immigrants, social and cultural life is revitalized agriculture, animal husbandry and commercial activities are improved. These situations shave made Eskisehir attractive and livable city. One of the places where Bosniaks are placed in is Lütfiye village in Mihalıççık town. Around1898-1900, Lütfiye village is founded by Bosnian immigrants. In the beginning, it was a closed community; marriages are made in themselves to try tokeep their culture alive, but over time though the effect of culture, religion and cultural similarities, they adapted to the local society. Bosniaks, who have enriched the social life with their different traditions and culture, have also provided important benefits especially in the construction works. By setting up their own businesses, they contribute to the production part of the business and also agriculture and animal husbandry. During the war years, Lütfiye Village Bosnians provided additional support to the state, soldiers when necessary. With their economic and cultural aspects, Bosniaks who have an important place in Eskişehir and Turkey have seen themselves as a part of Turkish and Muslim identity

PDF

___

Arşiv Belgeleri

BOA. DH. MKT., nr. 584/47

BOA. İ. HUS., nr. 91/1319-B-47 BOA. MV., nr. 61/57

BOA. HAT, 408- 21252/A

BOA. C. AS., 1220-54745

BOA. HAT, 421-21715/D

BOA. HR. SYS, nr. 256 /2

BOA. İ. HUS., nr. 88/1319-M-30

BOA. MV., nr. 61/57

BOA. Y. PRK. ŞH., nr. 1/45

Kitap ve Makaleler

AĞANOĞLU, H. Yıldırım (2001), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Balkanlar'ın Makûs Talihi Göç, İstanbul: Kum Saati Yay.

ALBEK, S. (1991). Dorylaion'dan Eskişehir'e, Eskişehir: Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı Yay.

ANDRİÇ, İ. (2012). Drina Köprüsü, Çev. H. Ali Ediz-Nuriye Müstakimoğlu, İstanbul: İletişim Yay.

ARMAOĞLU, F. (2003). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara: TTK Yay.

AYDIN, M. (2005) Balkanlar'da İsyan, Osmanlı-İngiliz Rekabeti, Bosna- Hersek ve Bulgaristan'daki Ayaklanmalar (1875-1876), İstanbul: Yedi- tepe Yay.

BABUNA, A. (2012). Bir Ulusun Doğuşu Geçmişten Günümüze Boşnaklar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

BABUŞ, F. (2006). Osmanlı'dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçeve- sinde Göç ve İskân Siyaseti Uygulamaları, İstanbul: Ozan Yay.

Bosna-Hersek İle İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), (1992), Ankara: Başba- kanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkan- lığı Yay.

BİLECEN, T. (2005), "Arşiv Belgelerinden Edebiyata Balkan Göçlerinin Sos- yal Boyutu", Toplumsal Tarih, S.142, s.78-84.

ÇETİN, M. (2009). "Toplumsal Kimliğin Devamlılığına Dilin Etkisi ve Boş- nakların Türkçe Tercihi", 1st International Symposium on Sustainable Development, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina, June 2009-10, s.352.

DARKOT, B. (1979). "Bosna-Hersek", MEB İslam Ansiklopedisi, C.2.

DEDEİC-KIRBAÇ Amra (2012). "Tarih ve Gelenek Bağlamında Türkiye'de Boşnaklar", Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, C.9, S.1, s.696-711.

DEMİREL, M. (2008). "Türkiye'de Bosna Göçmenleri", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.12, S.2, s.285-306.

DJURDJEV, B. (1992). "Bosna-Hersek", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklo- pedisi, C.6, s.297-305.

DOĞRU, H. (1990). Osmanlı İmparatorluğunda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkila- tı (XV. ve XVI. yüzyılda Sultanönü Sancağı), İstanbul.

----, (2013), "Balkanlarda Osmanlı Fetihleri (1453-1683)", Balkanlar El Kitabı, C.1, Ankara: Akçağ Yay., s.297-315.

EMGİLİ, F. (2012). Yeniden Kurulan Hayatlar-Boşnakların Türkiye'ye Göçleri (1878-1934), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.

ERKAN, S. (1999). "XIX. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı Devleti'nin Göçmenleri İskân Politikasına Yabancı Devletlerin Müdahaleleri", Osmanlı, C.IV, s.612-631.

GÖLEN, Z.(2009). Tanzimat Dönemi Bosna İsyanları (1839-1878), Ankara: Alter Yay.,

----, (2013), "Osmanlı İdaresinde Bosna - Hersek", Balkanlar El Kitabı, C.1, Ankara: Akçağ Yay., s.365-378.

GÜNDÜZ, T, (2012), Allahimanet Bosna-Boşnakların Osmanlı Topraklarına Göçü, İstanbul: Yeditepe Yay.

GÜNEŞ İhsan-Kemal Yakut (2007). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Eskişehir (1840-1923), Eskişehir: Anadolu Üni. Yay.

HALAÇOĞLU, A. (1995). Balkan Harbi Sırasında Türk Göçleri (1912-1913), Ankara: TTK Yay.

İPEK, N. (1999). Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri, Ankara: TTK Yay.

JELAVICH, B. (2009). Balkan Tarihi (18. ve 19. Yüzyıllar), Çev. İhsan Durdu, C.1, İstanbul: Küre Yay.

KARATAY, O. (2013). "Ortaçağ Bosna Devleti", Balkanlar El Kitabı, C.1, An- kara: Akçağ Yay., s.155-167.

----, (2013), "Habsburg İdaresinde Bosna ve Boşnaklar", Balkanlar El Kitabı, C.1, Ankara: Akçağ Yay., s.527-537.

KARPAT, K. (2003) Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Demografik ve Sosyal Özel- likleri, Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

----, (2010), Osmanlı'dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, İstanbul: Timaş Yay.

KOÇKAR, M. Tekin (1999). Eskişehir Halkbilim Ürünleri, Eskişehir: Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı Yay.

KONDO, S. (2003). Bosna-Hersek Coğrafyası, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

MAHMUD CELÂLEDDİN PAŞA (1983), Mir'ât-ı Hakîkat (Tarihi Hakîkatların Aynası), İstanbul: Berekât Yay.

Muâhedât Mecmuası, C. V, Ankara: TTK Yay., 2008.

OĞUZOĞLU Yusuf- Feridun Emecen (1995), "Eskişehir", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.11, s.398.

ORTAYLI İlber (1983), Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu, İstanbul: Kaynak Yay.

ÖNDER Selahattin - Engin Kırlı (2005), Osmanlı Döneminde Eskişehir'e Göç- ler, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S.1, s.130-143.

POYRAZ TACOĞLU Tuğça - Gülay Arıkan-Adem Sağır (2012), "Boşnak Göç- menlerde Göç ve Kültürel Kimlik İlişkisi: Fevziye Köyü Örneği", Turkish Studies, Volume 7/1, s.1941-1965.

SLOAN William M. (2008). Bir Tarih Laboratuvarı Balkanlar, Çev. Sibel Öz- budun, İstanbul: Nesnel Yay.

ŞAHİN, C. (2011). XIII. Yüzyıldan Günümüze Eskişehir Yöresinde Tatarlar, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Yayımlanma- mış Doktora Tezi).

TANOĞLU, A. (1954). "İskân Coğrafyası-Esas Fikirler, Problemler ve Metod", Türkiyat Mecmuası, C.XI, s.1-32.

TUNÇDİLEK, N. (1954). "Eskişehir Bölgesinde Yerleşme Tarihine Toplu Bir Bakış", İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.15, No:1-4, 1954, s.193.

UZUNÇARŞILI, İ. (1982). Osmanlı Tarihi, C.1, Ankara.

VEREN, E. (2012). Eskişehir'i Görsem-Eskişehir Üzerine Folklorik İnceleme ve Araştırmalar, Ankara.

YILMAZ, M. (1999). "XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Muhaciri İskân Poli- tikası", Osmanlı, C.IV, s.587-601.

Yurt Ansiklopedisi (1982), "Eskişehir", C.4, s.2824.