SÜRGÜN, VATANA DÖNÜŞ VE KÜLTÜREL CANLANMA: KIRIM TATARLARINDA KÜLTÜREL MELEZLİK

Altın Orda devletinin zayıflamasının ardından 15. yüzyılın ortalarında Kırım Hanlığı kurulmuştur. Kırım Hanlığı üzerinde 1475'te başlayan Osmanlı İmparatorluğu'nun himayesi, Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Anlaşmasına dek sürmüştür. Kırım 1783'te Rus istilasına uğramış, aynı tarihte Kırım Hanlığı ortadan kaldırılmıştır. İşgalin ardından Kırım Tatarları Osmanlı İmparatorluğu'na göç etmeye başlamış, bu göçler özellikle Kırım Savaşı'ndan sonra artmıştır. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Orta Asya ve Sibirya'ya sürülen Kırım Tatarları ana vatanlarına dönme hakkını ancak 1989'da elde edebilmişlerdir. Bu çalışma, Kırım Tatarlarının sürgün yıllarında Orta Asya'da ve ana vatana döndükten sonra Kırım'da diğer etnik gruplarla etkileşimi ve bu etkileşimin Kırım Tatar etnik kimliği ve kültürüne etkileri üzerinde durmaktadır. Bu çalışmada, farklı kültürlerle etkileşime ve etnik ve kültürel kimliğin biçimlenmesinde devlet politikalarının oynadığı role özel bir önem veren inşacı yaklaşım benimsenmiştir. Etnik ve millî kimliği kültürel kimlikten ayırmanın gerekliliği vurgulanarak, etnisite ve kültüre ilişkin özcü ve statik yaklaşımları eleştiren yeni kavramlardan biri olan 'melezlik' kavramının, etnik sınırı açıklamaktan ziyade kültürel içeriği açıklamada daha yararlı olduğu görüşü savunulmaktadır

Following the weakening of the Golden Horde state, the Crimean Khanate was founded in the mid-fifteenth century. Starting in 1475, the Crimean Khanate came under the suzerainty of the Ottoman Empire until the Küçük Kaynarca Treaty was signed at the end of the Ottoman Russian War in 1774. Crimea was annexed and the Crimean Khanate was abolished by Russian Empire in 1783. After the annexation, the Crimean Tatars started to migrate to the Ottoman Empire. These migrations especially increased after the Crimean War (18531856). The Crimean Tatars who deported to the Central Asia and Siberia after World War II, however, obtained right to repatriate to their homeland in 1989. This paper focuses on the interaction of the Crimean Tatars with other ethnic groups both in Central Asia during the deportation years and in Crimea following their return to the homeland, and the impact of interaction with other ethnic groups on the Crimean Tatars' ethnic identity and culture is examined. In this paper, a constructionist approach is adopted, with special attention given to the role of interaction with different cultures and state policies in shaping ethnic and cultural identities. Emphasizing the necessity of distinguishing ethnic and national identities from cultural identity, I argue that 'hybridity', as one of the new concepts aiming to challenge static and essentialist approaches to ethnicity and culture, is more useful in explaining cultural content rather than the notion of the ethnic boundary

PDF

___

ANTHIAS, F. (2001). "New Hybridities, Old Concepts: The Limits of 'Culture'". Ethnic and Racial Studies, 24 (4): 619-641.

AYDINGÜN, A. (2004). "Kırım Tatarlarının Ana Vatana Dönüşü ve Kültürel Canlanma Sürecinde Dil ve Eğitim", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi Dergisi, 21 (1): 107-122.

AYDINGÜN A.-AYDINGÜN İ. (2004). Kırım Tatarlarının Vatana Dönüşü: Kimlik ve Kültürel Canlanma, Ankara:Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

----, (2007). "Crimean Tatars Return Home: Identity and Cultural Revival", Journal of Ethnic and Migration Studies, 33 (1): 113-128.

AYDINGÜN İ. (2012). "Ne Doğu Ne Batı, Hem Doğu Hem Batı: Avrasya'nın 'Geçiş' Ülkesi Ukrayna", Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna, Türk Dilli Halklar-Türkiye ile İlişkiler (der. İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlı- ğı Yayınları: 209-307.

AZADE-RORLICH A. (2000). Volga Tatarları, İstanbul: İletişim.

BARTH F. (1969). "Introduction", Ethnic Groups and Boundaries (der. Fredrik Barth), Londra: George Allen & Union: 1-17.

COHEN Anthony P. (1985). The Symbolic Construction of Community, New York: Tavistock.

CONNOR W. (1994). Ethnonationalism: The Quest for Understanding, Prince- ton, New Jersey: Princeton University Press.

D'ENCAUSSE, H. C. (1992). Sovyetlerde Müslümanlar, (tr. Adnan Tekşen), İstanbul: Ağaç Yayıncılık.

FISHER, A. (1978). The Crimean Tatars, Stanford, California: Stanford Uni- versity, Hoover Institution Press.

GANS, H. (1979). "Symbolic Ethnicity: The Future of Ethnic Groups and Cultures in America", Ethnic and Racial Studies, 2 (1): 1-20.

HABLEMİTOĞLU, N. (2002). Kırım'da Türk Soykırımı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

HOBSBAWM E.-TERENCE R. (1983). The Invention of Tradition, Cambridge: Cambridge University Press.

KIRIMLI, H. (1996). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler (1905-1916), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

NAGEL, J. (1986). "The Political Construction of Ethnicity", Competitive Ethnic Relations (der. Susan Olzak ve Joane Nagel), New York: Academic Press: 93-112.

SMITH, Anthony D. (1994) "The Problem of National Identity: Ancient, Medieval and Modern?", Ethnic and Racial Studies, 17 (3): 375-399.

YURTSEVER, M. V. (1973). "Hıdrellez-Tepreş", Emel, 77, Temmuz-Ağustos: 41-42.