BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA “GÖÇ”ÜN ACILARINA TANIKLIK EDEN ŞEHİR: GİRESUN

20. yüzyılın ilk çeyreği, insanlık tarihinin o güne kadar görmüş olduğu en büyük savaşa tanıklık etmiştir. Savaşın yıkıcılığı ya da görece büyüklüğü sadece cephelerin geniş- liği, katılan ülkelerin çokluğu, savaşırken ölen ve yaralananların sayısı ile ilgili değildir. Adı geçen savaş, cephe gerisindeki sıradan insanların yaşamlarını da önceki savaşlarla kıyas kabul etmez derecede siyasi, sosyal, iktisadi vb. şekillerde etkilemiştir. Diğer taraftan süreçte en önemli sıkıntılardan birisi de insanların yaşanan işgaller dolayısıyla göç etmek zorunda kalmalarıdır. Biz bu doğrultuda savaşın Anadolu insanı için meydana getirdiği göçün bir kesiti olan ve Doğu Karadeniz’deki Rus işgalinden kaynaklanan göçlerin Giresun ve çevresinde ortaya çıkardığı siyasi, sosyal, iktisadi ve sağlık gibi alanlardaki meseleleri incelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Savaşı, Giresun, Göç, Muhacir.

PDF

___

A. Arşiv Kaynakları
I. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Toprak İskân Genel Müdürlüğü Kataloğu
II. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO)
Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye (DH.İUM)
Dâhiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Kalemi (DH.HMŞ)
Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH.KMS)
Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR)
Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Evrak Odası (DH.EUM.VRK)
B. Kaynak ve Tetkik Eserler
Akbulut, Ömer (1955), Cumhuriyetten Evvel Tarih ve Valiler, Trabzon.
Aksoy, Volkan (2014), II. Meşrutiyet Dönemi’nde Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon.
Bal, Mehmet Akif (2016), “Trabzon’un Rus Donanmasınca Bombardımanı ve Bombardımanın Trabzon’a Etkileri”, Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik,(Ed. Veysel Usta), Trabzon: Serander Yayınları, s. 55-82.
Bayur, Y. Hikmet (1991), Türk İnkılabı Tarihi, III/IV, Ankara.
Beyoğlu, Süleyman (1998), “Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon (1914-1919)”, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Trabzon, s. 483-488.
Bir Ömür Bir Şehir Trabzonlu Gazeteci Cevdet Alap’ın Anıları, (Haz. Hikmet Aksoy), Trabzon: Trabzon Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 2008.
Çapa, Mesut (1999), “Trabzon’da Rus İşgali ve Sonuçları”, Türk Kültürü, 433, s. 267-274.
______ (2002), “Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Amerikan Yardım Cemiyeti”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, 3-5 Mayıs 2001, C. 1, (Haz. Mithat Kerim Aslan-Hikmet Öksüz), Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, s. 705-726.
Dizman, İbrahim, Kentimizin Yakın Tarihinden Kesitler 20. Yüzyılda Ordu (1900-1999),Ordu Belediyesi Yayınları.
Doğanay, Rahmi (2001), Millî Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik, (Ed. Veysel Usta), Trabzon: Serander Yayınları, 2016.
Duman, Önder (2007), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Karadeniz’de Osmanlı Kayık Taşımacılığı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 1 (2), s. 137-147.
Goloğlu, Mahmut (1975), Trabzon Tarihi, Ankara.
Hacıfettahoğlu, İsmail (2002), “Birinci Dünya Harbi Döneminin Az Tanınan Bir Siması: Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey”, Türk İdare Dergisi, 74 (435), s. 247-268.
İpek, Nedim (1994), “Birinci Dünya Savaşı Esnasında Karadeniz ve Doğu Anadolu’da Cereyan Eden Göçler”, 19 Mayıs ve Milli Mücadelede Samsun Sempozyumu, 20 Mayıs 1994, Samsun, s. 54-111.
Karagöz, Rıza (2006), “II. Meşrutiyet Döneminde Canik Sancağında İdari Yapılanma”, Geçmişten Geleceğe Samsun 1. Kitap, (Yayına Haz. Cevdet Yılmaz), Samsun, s. 65-81.
Karaman, Oktay (2008), “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XX. Yüzyılın Başlarında Giresun Kazası’nda Ulaşım”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2 (4), s. 45-60.
Kayra, Mediha (2013), Hoşça kal Trabzon Merhaba İstanbul, (Hzl. Cahit Kayra), İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Köse, Osman (1999), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Canik’in İaşe Durumu (1914-1918)”, Belleten, 238, s. 775-812.
Lermioğlu, Muzaffer (1949), Akçaabat-Akçaabat Tarihi ve Birinci Genel Savaş-Hicret Hatıraları, İstanbul.
McCarthy, Justin (1998(a), Ölüm ve Sürgün, (Çev. Bilge Umar), İstanbul: İnkılâp Yayınları.
______ (1998(b), Müslümanlar ve Azınlıklar, (Çev. Bilge Umar), İstanbul: İnkılâp Yayınları.
Öksüz, Hikmet ve Usta, Veysel (2016), “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanması’nın Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik, (Ed. Veysel Usta), Trabzon: Serander Yayınları, s. 33-53.
Özdemir, Hikmet (2010), Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914-1918), Ankara: TTK Yayınları.
Özel, Sabahattin (1991), Milli Mücadelede Trabzon, Ankara: TTK Yayınları.
Selçuk, Sadi (1955), Esaretin Acı Hatıraları ve 37. Kafkas Tümeninin Trabzon’u Düşmandan İstirdadı, Konya.
Şahin, Enis (2011), “İngiliz The Times Gazetesine Göre Trabzon’un Ruslar Tarafından İşgali (1916)”, Uluslararası Trabzon ve Çevresi Kültür ve Tarih Sempozyumu, (16-18 Mayıs 2006), C. 1, Trabzon: Türk Ocakları Şubesi Yayınları, s. 399-419.
Tarakçıoğlu, Mustafa R. (1986), Trabzon’un Yakın Tarihi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi.
Ural, Selçuk (2002), “Kurtuluştan Mütarekeye Kadar Trabzon Vilâyetinin Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Durumunu Düzeltmeye Yönelik Hükümetin Aldığı Tedbirler”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, Trabzon, 3-5 Mayıs 2001, C. 1, (Hzl. Mithat Kerim Aslan-Hikmet Öksüz), Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, s. 567-577.
Yüksel, Ayhan (2014), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Giresun”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 9 (17), s. 55-70.