BALIKESİR YÖRESİNDE EŞLERİN BİRBİRLERİNE HİTAP BİÇİMLERİNİN BİR TÜRÜ ÜZERİNE

Eşler arasındaki rutin hitap biçimleri, geleneksel toplum modelinin kültürel bileşenleriyle takip edilebildiği dönemlerden günümüze kadar devam edegelmiştir. Geleneksel tipteki eşlerin “bey, herif, adam, ağa, efendi, karı, hanım, hatun” biçimlerinde takip edilebilen bu standart hitap biçimleri, sosyo-kültürel ve ekonomik değişimlerle uyumlu şekilde güncellenen yeni aile birliklerinde çeşitlenebilmiştir. “Canım, aşkım, tatlım, güzelim, erim, karım” gibi biçimlerde görülebilen yeni hitap biçimleri bu türdendir. Bireyler arası ilişkilerin çeşitlilik arz edecek şekilde gelişmesi başta olmak üzere, geniş aile tipinin küçük aile tipine dönüşmesi, eşlerin tanışma biçimleri, cinsiyet algısındaki değişimler, sosyal ve ekonomik rollerin eşitlenmesi gibi sebeplerle güncellenen hitap biçimlerine her gün yeni ifadeler eklenebilmektedir. Bu çalışmada, modern eşlerin hitap biçimlerinden ziyade geleneksel aile modelinin temsilcileri olarak görülen eski kuşak eşlerin birbirlerine hitapları sırasında kullandıkları özel bir usul üzerinde durulacaktır. Balıkesir yöresinde yapılan alan araştırmaları sırasında farklı etnik arka planlara, mezheplere ve kültürel muhitlere mensup olmalarına karşın birbirlerine çocuklarının adları ile hitap eden eşlerin oldukça fazla olduğu tespit edilmiştir. Çok çocuklu ailelerde ailenin en büyük çocuğunun adıyla veya ailenin en büyük kız ve erkek çocuklarının adıyla hitap etme, yörede uzun yıllardır devam etmektedir. Çalışmanın öncelikli amacı, bu hitap biçiminin arka planını ve çocukların adları üzerinden yapılan dolaylamanın geleneksel bilinçteki anlamlarını yorumlamak olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Balıkesir, hitap biçimleri, geleneksel aile, aile folkloru, halk kültürü

PDF

___

A. Yazılı Kaynaklar
Bekki, Salahaddin (2013), “Bilmeceler-Tabu ve Gizli Diller Üzerine”, Muzaffer Akkuş Armağanı, (Hzl.: Mücahit Akkuş ve Fatih Dinçer), Konya: Kömen Yayınları, s. 337-347.
Erdentuğ, Nermin (1972), Sosyal Âdet ve Gelenekler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ergun, Metin (2014), “Düğün Kavgalarının Mitolojik Kökenleri”, Millî Folklor, S. 101, s. 60-72.
Eröz, Mehmet - Ali Güler (1998), Türk Ailesi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Eserpek, Altan (1979), Sosyal Kontrol Sapma ve Değişme: Erzurum’un İki Köyünde Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Güler, Ali (1992), “Cumhuriyet Öncesinde Aşiret Aileleri”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
Kavak, Fadime (2013), “Arap Kültüründe Künyeleme Geleneği ve Çöl Faunasına Yansımaları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 2, s. 111-149.
Küçük, Abonoz (2016), “Türk Ailesinde Kadının Statüsündeki Değişime Üç Kuşağın Eşlerine ve Sevgililerine Hitap Biçimleri Bağlamında Bir Yaklaşım”, Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 5, s. 36-47.
Lvova, E. L. - Oktyabrskaya, İ. V. - Sagalayev, A. M. - Usmanova, M. S. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri: Simge ve Ritüel, (Çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
Queen, A. Stuart. (1961), The Family in Various Cultures, Chicago: J. B. Lippincott Company.
Taylan, Hasan Hüseyin (2003), Köy Ailesinde Aile İçi İlişkiler: Selçikli Köyü Örneği, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Timur, Sevim (1972), Türkiye’de Aile Yapısı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Vahidoğlu, Vahid - Bekki, Selahaddin (2002), “A. N. Samoyloviç (1880-1938) ve ‘Altay Türklerinde Kadınlara Özgü Kelimeler’ Adlı Makalesi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 13, s. 155-166.
Yavuzer, Haluk (2011), Evlilik Okulu, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yolcu, Mehmet Ali (2014), Türk Kültüründe Evliliğe Bağlı Tabu ve Kaçınmalar, Konya: Kömen Yayınları.
B. Sözlü Kaynaklar
Mustafa Acar, Balıkesir/İvrindi-Mallıca Köyü 1962, İlkokul, Esnaf.
Fadime Tosun, Balıkesir/Kepsut-Piyade Köyü 1973, İlkokul, Mevsimlik İşçi.
Emine Oğuz, Balıkesir/Kepsut-Gökköy, İlkokul, Mevsimlik İşçi.
C. Dijital Kaynaklar
http://osakaninmuhtari.blogspot.com.tr/2016/09/japon-eslerin-birbirine-seslenis-tarz.html