Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisine İlişkin Öğrenci Algılarının İncelenmesi

Bu araştırmada, Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda yer alan “zaman ve kronolojiyi algılama” becerisinin ortaokul 8. sınıf öğrencileri tarafından nasıl algılandığı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, çalışmaya katılan öğrencilerin zaman ve kronolojiyi algılama becerisine yönelik geliştirdikleri metaforlar, metaforlarına yönelik belirttikleri gerekçeler, öğrenciler tarafından çizilen karikatür veya resimler ile ilgili beceriye yönelik katılımcılarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler incelenmiştir. Araştırma nitel araştırma deseninde yapılmış olup araştırmada metot üçgenlemesi şeklinde veri toplamaya uygun olarak belirtilen mecazlar yoluyla veri toplama, yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi gibi nitel araştırma teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma gurubunu; 9 devlet ortaokulundan 590 (297 kadın-293 erkek) 8. sınıf öğrencisi oluşturmakta olup bu öğrenciler Türkiye İstatistik Kurumundan alınan 2016 yılı sosyoekonomik düzey (SED) verilerine göre, 2016-2017 eğitim-öğretim yılı güz döneminde Ankara ili merkez ilçelerden alt, orta ve üst sosyoekonomik düzeye sahip yerleşim alanlarından maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışmada yer alan katılımcılardan elde edilen verilerin çözümlenmesinde ve yorumlanmasında içerik analizi kullanılmıştır. Zaman ve kronolojiyi algılama becerisiyle ilgili alt SED’den 33 katılımcıdan toplam 22, orta SED’den 41 katılımcıdan toplam 27, üst SED’den 42 katılımcıdan toplam 27 adet geçerli metafor elde edilmiştir. Alt, orta ve üst SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun zaman ve kronolojiyi algılama becerisini; “belli bir sırayı yansıtan, farklılıkları ortaya koyan, sürekliliği olan, fayda sağlayan ve zorlukları barındıran” şeklinde algıladıkları görülmektedir. Öğrencilerin özellikle kronoloji algısında görülen yetersizliği gidermek ve Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın önemli bir kısmını teşkil eden tarih konularının öğrencilerde kalıcılığını sağlamak adına zaman ve kronoloji becerisini güçlendirecek etkinliklere ağırlık verilmesi önerilmektedir.

Examining Students’ Perceptions about the Skill of Perceiving Time and Chronology in the Social Studies Curriculum

This study aimed to explore how middle school eighth-grade students perceive the skill of “perceiving time and chronology” included in the social studies curriculum. To this end, the study examined the metaphors that the students used for the ability to perceive time and chronology, their reasons for using these metaphors, the cartoons or pictures that the students drew, and the semi-structured interviews with the students. The study used a qualitative research design and methodological triangulation involving data collection through metaphors, semi-structured interviews, and document analysis. The sample consisted of 590 eighth-grade students (297 female-293 male) from 9 puplic middle schools. The study used maximum variation sampling. Accordingly, in the fall term of the 2016-2017 academic year, residential areas with low, middle, and high socioeconomic status (SES) were selected from among the central districts of Ankara according to the 2016 data of the Turkish Statistical Institute on SES. The data were analysed and interpreted using content analysis. With respect to the skill of perceiving time and chronology, 22 valid metaphors were obtained from 33 participants with a low SES, 27 valid metaphors were obtained from 41 participants with a middle SES, and 27 valid metaphors were obtained from 42 participants with a high SES. Regardless of the difference between the low, middle and high SES backgrounds, the majority of participants perceived the skill of perceiving time and chronology as “what reflects a certain order, reveals differences, has continuity, provides benefits, and poses difficulties”. It is recommended that more weight should be placed on activities that strengthen the skill of perceiving time and chronology to overcome the inadequacy in students’ perception of chronology and to ensure the permanent learning of history subjects, which constitute an important part of the social studies curriculum.

PDF

___

Ablak, S. ve Aksoy, B. (2017). An analysis of students’ perceptions regarding armenian deportation. IJOESS, 8(30), 1468-1490.
Akbaba, B., Keçe, M. ve Erdem, M. (2012). Sosyal bilgiler dersinde çoklu ortam kullanımının öğrencilerin zaman kronoloji ve değişim sürekliliği algılama becerilerine etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 237-257.
Altun, A. ve Kaymakçı, S. (2016). Zaman ve kronolojinin öğretiminde bir materyal: zaman şeritleri. Turkish History Education Journal, 5(1), 157-192.
Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler Dergisi, 10(3), 1313- 1322.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (7. baskı). Ankara: Pegem.
Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir, (Ed.), Nitel çalışma tasarımı içinde (42-68). (A. Budak ve İ. Budak, Çev.). Ankara: Siyasal. (Orijinal çalışma basım tarihi 2007.)
Çepni, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kavramlarına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Çetin, T., Kılcan, B., Güneş, C. ve Çepni, O. (2015). Examining secondary school students’ perceptions of the concept of migration: A Qualitative study. International Journal of Education, 7(3), 97-120.
Demir, Ö. ve Acar, M. (2002). Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Vadi.
Demircioğlu, İ. H. (2005). Sekizinci sınıf öğrencilerinin tarih öğretiminde kullanılan zaman ve kronolojiyle ilgili bazı kavramları anlama düzeyi. Eurasian Journal of Educational Research, 19, 155-163.
Demircioğlu, İ. H. ve Akengin, H. (2012). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk, (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (187-224). Ankara: Pegem.
Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem.
Ersoy, A. (2010). İlköğretimde değer kazanımlarının incelenmesinde karikatür kullanımı: Dayanışma değeri örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 79-104.
Ersoy, A. F. ve Türkkan, B. (2010). İlköğretim öğrencilerinin çizdikleri karikatürlere yansıttıkları sosyal ve çevresel sorunların incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 96-109.
Garvey, B. (1976). Time and history teaching. Teaching History, 4, 290-295.
Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Çev. Ed.). Ankara: Anı. (Orijinal çalışma basım tarihi 2011.)
Guion, L. A. (2002). Triangulation: Establishing the validity of qualitative studies. https://sites.duke.edu/niou/files/2014/07/W13-Guion-2002-Triangulation-Establishing-the-Validity-of-Qualitative-Research.pdf
Güven, B. ve Güven, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde metafor oluşturma becerilerine ilişkin nicel bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 503-512.
Kılcan, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kılcan, B. ve Akbaba, B. (2013). Examining students’ perceptions on sensitivity to cultural heritage value in social sciences teaching program. Zeitschriftfürdie Welt der Türken, 5, 113-138.
Kılcan, B. ve Akbaba, B. (2014). Examining students’ perceptions on esthetic value in social studies teaching program. Journal of Theory and Practice in Education, 10(4), 1047-1076.
Kılcan, B. ve Çepni, O. (2015). A qualitative examination of the perceptions of the eight grade students regarding the concept of environmental pollution. Journal of International Environmental Application & Science, 10(2), 239-250.
Köstüklü, N. (1998). Sosyal bilimler ve tarih öğretimi. Konya: Kuzucular.
Kuş, E. (2012). Nicel-nitel araştırma teknikleri (4. baskı). Ankara: Anı.
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2010). Metaforlar, hayat, anlam ve dil (2. baskı). (G. Y. Demir, Çev.). İstanbul: Paradigma. Orijinal çalışma basım tarihi 1980.)
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2. baskı.). Thousand Oaks, CA: SAGE.
Milli Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (Taslak basım). Ankara: MEB. Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
Özdemir, S. M. (2009). Sosyal bilgiler öğretimi programı ve değerlendirilmesi. M. Safran, (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (17-46). Ankara: Pegem.
Özen, R. (2010). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin zaman, süreklilik ve değişimi algılama becerilerinin araştırılması: nitel bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının ‘coğrafya’ kavramına yönelik metafor durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 55-69.
Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Newbury Park: SAGE.
Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
Saban, A. (2008a). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455. Saban, A. (2008b). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
Safran, M. ve Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. Elementary Education Online, 5(2), 87-109.
Sağlam, H. İ., Tınmaz, E. ve Hayal, M. A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerisini öğretme deneyimlerine fenomonolojik bir bakış. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4(1), 44-66.
Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin.
Şimşek, A. (2007). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin kronolojik algılarının geliştirilmesine yönelik yarı deneysel bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(1), 589-615.
Şimşek, A. (2009). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman ve kronoloji becerileri. M. Safran, (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (91-115). Ankara: Pegem.
Şimşek, S. ve Öztürk, M. (2014). Sosyal bilgiler eğitiminde beceriler. S. İnan, (Ed.), Öğretmenler ve öğretmen adayları için sosyal bilgiler eğitimine giriş kavramlar, yaklaşımlar, etkinlikler içinde (83-97). Ankara: Anı.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. baskı). Ankara: Seçkin.
Yob, I. M. (2003). Thinking constructively with metaphors. Studies in Philosophy and Education, 22, 127-138.