Eda DEMİRHAN, Şenol BEŞOLUK, Şule ELMALI

Doğa Eğitimi Programının Üstün Yetenekli Öğrenciler ve Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Tutumlarına ve Bilimin Doğasına İlişkin Anlayışlarına Etkisi

Bu araştırmada disiplinlerarası bir doğa eğitimi programının üstün yetenekli öğrencilerin ve öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarına ve bilimin doğasına ilişkin anlayışlarına etkisini belirlemek öncelikli olarak amaçlanmıştır. İkincil olarak ise bu programın öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özelliklerine ilişkin bilgi düzeylerine etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden ön test-son test kontrol grupsuz yarı deneysel desende düzenlenmiştir ve 16 ilköğretim öğrencisi ile 16 öğretmen adayı katılımcı olarak yer almıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak “İlköğretim Öğrencileri İçin Çevre Tutum Ölçeği”, “Çevresel Tutum Ölçeği”, “Bilimin Doğası Tutum Ölçeği” ve “Üstün Yetenekli Öğrencilerin Davranışsal Özellikleri Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizi dağılmalarına göre İlişkili t Testi ya da Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre doğa eğitimi programının üstün yetenekli öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarını arttırmada etkili olduğu bulunurken bilimin doğasına ilişkin anlayışlarında istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olmadığı bulunmuştur. Öğretmen adayları açısından ise doğa eğitimi programının çevresel tutumları ve bilimin doğasına ilişkin anlayışlarında istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olmadığı bulunmakla birlikte üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özelliklerine ilişkin bilgi düzeylerinin artışında olumlu bir etkisi olduğu bulunmuştur.

The Effect of the Nature Education Program on the Attitudes towards Environment and Perception of Nature of Science of the Gifted Students and Prospective Teachers

In this research, it was initially aimed to determine the effect of an interdisciplinary nature education program on the environmental attitudes of gifted students and prospective teachers and their understanding of the nature of science. Secondarily, it was intended to reveal the effect of this program on the prospective teachers’ knowledge level about behavioral characteristics of the gifted students. This research was designed as a semi-experimental design without pre-test-post-test control group among quantitative research methods and there are 16 primary school students and 16 prospective teachers were enrolled as participants. “Environment Attitude Scale for Primary School Students”, “Environmental Attitude Scale”, “Attitude Towards the Nature of Science Scale” and “The Scale for Rating the Behavioral Characteristics of Gifted and Talented Students” were used as data collection tools in the research. The data were analyzed by using Paired samples t Test or Wilcoxon Signed-Rank Test according to their distribution. According to the results of the research, it was found that the nature education program was effective in increasing the attitudes of the gifted students towards the environment, but it was found that there was no statistically significant effect on the perception of nature of science. In terms of prospective teachers, it was found that the nature education program had neither statistically significant effect on the environmental attitudes nor the perception of nature of science, but it was found to have a positive effect on the increase of the knowledge levels about the behavioral characteristics of the gifted students.

PDF

___

Akay, C. (2013). Ortaokul öğrencilerinin yaparak yaşayarak öğrenme temelli TÜBİTAK 4004 bilim okulu projesi sonrası bilim kavramına yönelik görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 326-338.
Alkan, A. (2015). Öğretmenlerin üstün yetenekli öğrencileri belirlemeleri üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 54-65.
Aslan, O., Sağır, Ş. U. ve Cansaran, A. (2008). Çevre tutum ölçeği uyarlanması ve ilköğretim öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 283-295.
Aslan, O., Yalçın, N. ve Taşar, F. (2009). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimin doğası hakkındaki görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 1-8.
Ayaydın, Y., Ün, D., Acar-Şeşen, B., Usta-Gezer, S. ve Camcı-Erdoğan, S. (2018). Environmental awareness and sensitivity of the gifted students: Science and art explorers in the nature. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 507-536. Doi: https://doi.org/10.14686/buefad.379723.
Aydın, F., Coşkun, M., Kaya, H. ve Erdönmez, İ. (2011). Gifted students’ attitudes towards environment: a case study from Turkey. African Journal of Agricultural Research, 6(7), 1876-1883.
Balkan-Kıyıcı, F., Atabek-Yiğit, E. ve Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Çakmak, E. K. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Cappellaro, E., Ünal-Çoban, G., Akpınar, E., Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2011). Yetişkinler için yapılan uygulamalı çevre eğitimine bir örnek: su farkındalığı eğitimi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(2), 157-173.
Christopher, M. M. ve Shewmaker, J. (2010). The relationship of perfectionism to affective variables in gifted and highly able children. Gifted Child Today, 33(3), 20-30.
Cooper, C. R., Baum, S. M. ve Neu, T. W. (2005). Developing scientific talent in students with special needs. S. K. Johnsen ve J. Kendrick, (Ed.), Science education for gifted students içinde (63-78). Texas: Prufrock Press.
Davis, G. A., ve Rimm, S. B. (1994). Education of the gifted and talented (3.baskı). Needham Heights, MA: Simon & Schuster.
Doğan, M. (2007). Ortaöğretimde çevre eğitimi. M. Doğan, (Ed.), Çevre eğitimi içinde (59-68). Ankara: Türkiye Çevre Vakfı.
Doğan-Bora, N. (2005). Türkiye genelinde ortaöğretim fen branşı öğretmen ve öğrencilerinin bilimin doğası üzerine görüşlerinin araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Erdoğan, M. (2011). Ekoloji temelli yaz doğa eğitimi programının ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi, duyuşsal eğilimler ve sorumlu davranışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2223-2237.
Erentay, N. ve Erdoğan, M. (2009). 22 adımda doğa eğitimi. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Esen, T. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin çevreye yönelik bilgi ve tutumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Gould, J. C., Weeks, V. ve Evans, S. (2003). Science starts early. Gifted Child Today, 26(3), 38-42.
Haladyna, T., Olsen, R. ve Shaugnessy, J. (1982). Relations of student, teacher and learning environment variables to attitudes toward science. Science Education, 66, 671-678.
Hırça, N. (2012). Bilim ve sanat merkezi öğretmenlerinin üstün ve özel yetenekli öğrenciler için tasarlanan doğa ve bilim kampı hakkında görüşleri. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 2(1), 60-76.
İnan, H. Z., Bayındır, N. ve Demir, S. (2009). Awareness level of teachers about the charactaristics of gifted children. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(3), 2519-2527.
Kahyaoğlu, M. ve Yetişir, M. İ. (2016). Doğa kavramı ve çocukların doğadan uzaklaşmasına ilişkin fenomenografik bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 40(182), 159-170.
Karataş, A. ve Aslan, G. (2012). İlköğretim öğrencilerine çevre bilincinin kazandırılmasında çevre eğitiminin rolü: Ekoloji temelli yaz kampı projesi örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(2), 259-276.
Karışan, D. ve Cebesoy, Ü. B. (2018). Öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 161-177. Doi: https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.212.
Karnes, F. A. ve Riley, T. L. (2005). Developing an early passion for science through competitions. S. K. Johnsen ve J. Kendrick, (Ed.), Science education for gifted students içinde (25-31). Texas: Prufrock Press.
Keleş, Ö., Uzun, N. ve Varnacı-Uzun, F. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401.
Kıldan, A. O. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 805-818.
Kontaş, H. (2009). Bilsem öğretmenlerinin program geliştirme ihtiyaçlarına ilişkin geliştirilen programın etkililiği. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Köseoğlu, F., Tümay, H. ve Üstün, U. (2010). Bilimin doğası öğretimi mesleki gelişim paketinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarına uygulanması ile ilgili tartışmalar. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(4), 129- 162.
Louv, R. (2010). Doğadaki son çocuk. (C. Temürcü, Çev.). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplığı. (Orijinal çalışma basım tarihi 2010.)
Nisbet, E. K., Zelenski, J. M. ve Murphy, S. A. (2011). Happiness in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being. Journal of Happiness Studies, 13, 303-322.
Okur, E. ve Yalçın-Özdilek, Ş. (2012). Yapısal eşitlik modeli ile geliştirilmiş çevresel tutum ölçeği. İlköğretim Online, 11(1), 85-94.
Önen, F. (2011). Bilimin doğası konusunda derse entegre edilmiş ve edilmemiş doğrudan yansıtıcı yaklaşım etkinliklerinin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel bilginin doğası anlayışına etkisi: Atom ve kimyasal bağlar. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Öz-Aydın, S. ve Ayverdi, L. (2014). BİLSEM’e kayıtlı olan ve olmayan öğrencilerin çevre sorununa çözüm önerilerinin bilimsel yaratıcılık açısından karşılaştırılması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11(1), 25-41.
Renzulli, J. S. ve Reis, S. M. (1994). Research related to the schoolwide enrichment triad Model1. Gifted Child Quarterly, 38(1), 7-20.
Sampson, V. D. ve Clark, B. D. (Nisan, 2006). The development and validation of the nature of science as argument questionnaire (NSAAQ). National Association For Research In Science Teaching kongresinde sunulan bildiri, San Francisco, USA.
Sontay, G., Gökdere, M. ve Usta, E. (2014). Üstün yetenekli öğrencilerle akranlarının çevresel davranışlarının karşılaştırmalı incelenmesi. Türk Üstün Zekâ ve Egitim Dergisi, 4(2), 90-106.
Şahin, F. (2012). Sınıf öğretmenlerine üstün yetenekli öğrenciler ve özellikleri hakkında bilgi düzeylerini artırmaya yönelik verilen bir eğitim programının etkililiği. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Şahin, F. (2013). Üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özellikleri için ölçek: faktör yapısı, güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Eğitim Bilimleri Dergisi, 38, 119- 132. Doi: https://doi.org/10.15285/EBD.2013385570.
Şahin, F. ve Kargın, T. (2013). Sınıf öğretmenlerine üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesi konusunda verilen bir eğitimin öğretmenlerin bilgi düzeyine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14(2), 1-13.
Taber, K. S. (2007). Science education for gifted learners. K. S. Taber, (Ed.), Science education for gifted learners içinde (1-14). New York: Routledge.
Taşar, M. F. (2003). Teaching history and the nature of science in science teacher education programs. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 30-42.
Tortop, H. S. (2007). Üstün yetenekli öğrencilerle yenilebilir enerji kaynakları ile ilgili anlamlı alan gezisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 181-196.
Uğulu, İ., Akkaya, Z. ve Erkol, S. (2013). An investigation on environmental attitudes of gifted students and the assessments in terms of some demographic variables. Education Sciences, 8(4), 400-410. Environmental Performance Index (2018). Yale University, Colombia Uni-versity, World Economic Forum, & Joint Research Centre of the Eu-ropean Commission. Doi: https://epi.yale.edu/epi-country-report/TUR
Walberg, H. J., Fraser, B. J. ve Welch, W. W. (1986). A test of a model of educational productivity among junior high school students. Journal of Education Research, 23, 699-706.
Yener, S. (2013). Biyoloji öğretim programı ile biyoloji öğretmen adaylarının bilim ve bilimin doğasına yönelik bakış açılarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.