Berna EFE, Sabahaddin ÜNAL

Farklı Gama Işını Dozlarının Macar Fiği Çeşitlerindeki Bazı Kantitatif Özelliklere Etkisi

Mutasyon ıslahı bir ıslah programında genetik tabanı genişletmek ve özel amaçlı ıslah çalışmaları için kullanılmaktadır. Bu ıslah metoduyla günümüze kadar pek çok başarılı sonuç alınmış ve mutant çeşitler geliştirilmiştir. Bunların bir kısmı doğrudan mutant yeni çeşitler; diğer bir kısmı da mutant bireylerin melezlemelerde kullanılması sonucunda elde edilen çeşitlerdir. Bu araştırmada, üç Macar fiği çeşidinin (Anadolu Pembesi-2002, Oğuz-2002 ve Tarm Beyazı-98) tohumlarına uygulanan dört farklı gama ışını dozlarının M4 ve M5 bitkilerinde bazı morfolojik özellikler ve tarımsal özellik üzerine etkileri, araştırılmıştır. Doğal bitki boyu M5 bitkilerinde, ana sap uzunluğu M4 ve M5 bitkilerinde Tarm Beyazı-98’de dozlar arasındaki farklılık önemli (P<0.05 ve P<0.01) bulunurken, Oğuz-2002 ve Anadolu Pembesi-2002 çeşitlerinde dozlar arasında önemli bir farklılık saptanmamıştır. Ana sap kalınlığı ve sayısında uygulanan dozlar her üç çeşitte önemli bir değişime neden olmamıştır. Özellikle bitkideki bakla sayısı (Tarm Beyazı-98, Oğuz-2002 ve Anadolu Pembesi-2002’de kontrol ve hat ortalamaları sırayla 14.9 ve 19.4 adet; 36.5 ve 31.3 adet; 44.5 ve 28.2 adet) çeşitlere göre önemli bir değişim göstermiştir. Bir diğer önemli etki olarak Oğuz-2002 çeşidinde koltuk altında üçerli (OG602, OG605 OG801 ve OG805 hatları), Tarm Beyazı-98 çeşidinde ise üçerli ve dörderli bakla oluşumu (TB603, TB604 ve TB1006 hatları) görülmüştür. Bu iki çeşitte, gama dozları bakla sayısında (en yüksek hat ortalamaları; TB604:30.7 adet ve OG805: 60.8 adet) artış sağlarken, Anadolu Pembesi-2002 çeşidinde (en yüksek hat ortalaması; AP605: 37.8 adet) azalmalara yol açmıştır. Gama ışını uygulamalarının M4 ve M5 generasyonlarında hem incelenen bitkisel karakterler ve hem de çeşitler üzerinde farklı etkilerinin olduğu, bulunmuştur. Genel olarak M5 generasyonunda incelenen özelliklerin çoğunda farklılıkların Oğuz-2002 çeşidinde 60 ve 80 Gy, Anadolu Pembesi-2002 ile Tarm Beyazı-98 çeşitlerinde 60 ve 100 Gy dozlarda ortaya çıktığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Vicia pannonica Crantz., mutasyon ıslahı, gama ışını, M4 ve M5 bitkileri, boğumlardaki bakla sayısının artması

PDF

___

Akbay, G., 1988. Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının uygulandığı Tokak 157/57 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidi tohumlarının farklı ortam ve farklı sürelerle bekletilmesinin M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerindeki etkileri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları:1070, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 573
Aleksieva, A., Naidevova, G., 2012. A new mutant spring forage vetch line (Vicia sativa ssp. sativa L.) with increased pod number per fertile node. Banat’s Journal of Biotechnology, DOI:10.7904/2068-4738-III(6)-5
Anonim, 2016a. Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
Anonim, 2016b. Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
Artık, C., Pekşen, E., 2006. Gama ışınlamasının M2 generasyonunda bakla (Vicia faba L.)’nın tane verimi ve bazı bitkisel özellikleri üzerine etkileri. J. Of Fac. Of Agric., OMU, 21(1):95-104
Khan, I.A., 1982. Variation in quantitative characters of mung bean (Phaseolus aureus Roxb.) after seed irradiation. Bot. Bull. Academia Sinica 23: 105-118.
Khan, S., Goyal, S., 2009. Improvement of mungbean varieties through induced mutations. African Journal of Plant Science Vol. 3 (8), pp. 174-180, Indıa.
Majeed, A., Ahmad, H., Khan, A.U.R., Muhammad, Z., 2010. Gamma irradiation effects on some growth parameters of Lepidium sativum L. ARPN Journal of Agricultural and Biological Science. Vol. 5, No:1.
Maluszynski, M.,Nichterlein, L., Zanten, V., Ahloowalia, B.S., 2000. Officially released mutant varieties-The FAO/IAEA DATABASE, No:12
Nasare, P.N., 2011. Characterisation of induced morphological mutants in Ocimum sanctum Linn. Online International Interdisciplinary Research Journal,{Bi-Monthly}, ISSN2249-9598, Volume-I, Issue-II.
Olgun, M.,Ayter, N.G., Kutlu, İ., Başçiftçi, Z.B., 2012. Farklı gamma ışını dozlarının ekmeklik buğdayda fide gelişimi üzerine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 7(2): 73-80.
Ramados, B.R., Ganesamurthy, K., Angappan, K. Gunasekaran, M., 2014. Evaluation of effect of gamma rays on sesame genotype TTVS 51 and TTVS 19 in M1 generation. International Journal of Development Research Vol. 4, Issue, 2, pp. 273-277.
Reddy, V.R.K., Suganthi, C.P., 1993. Effect of different ploidy levels on chlorophyll mutations frequency in some cereals. Advances in Plant Sciences, 6:1, 178-191.
Şehirali, S., Özgen, M., 2007. Bitki Islahı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay. No:1553, Ankara
Tosun, F., 1974. Baklagil ve Buğdaygil Yem Bitkileri Kültürü. Atatürk Üniversitesi Yayın No:242, Ziraat Fakültesi Yayın No:123, Ders Kitapları Serisi No:8, Erzurum
Wani, M.R., Khan, S., 2006. Estimates of genetic variability in mutated populations and the scope of selection for yield attributes in Vigna radiata (L.) Wilczek. Egyptian Journal of Biology. Vol. 8, pp 1-6.
Wehr W.R., 1987. Principles of Cultivar Development Theory and Technique. Macmillian Pub. Co., 525, New York