İslam Hukuku Açısından Organ Naklinde Tartışmaya Açık Alanlar

Tıp teknolojisi ve cerrahi alandaki gelişmeler kalp, böbrek, karaciğer, akciğer,pankreas, kornea ve kemik iliği gibi pek çok organ ve dokunun naklini mümkünkılmıştır. Ancak bu alandaki faaliyetler İslam hukuku açısından bir takımmahzurları gündeme taşımıştır. Zira organ naklinde insan bedeninindokunulmazlığı ve saygınlığı ile canın korunma ilkesi, kişinin bedeni üzerindetasarruf hakkının sınırı, verici ile alıcı arasındaki mutlak yarar zarar dengesininbelirsizliği, zaruret halinin kesin olmaması, beyin ölümünün gerçek ölüm olarakkabul edilebilirliği üzerinde bir takım şüpheler bulunmaktadır. Çalışmamızdaorgan ve doku nakli konusunda açıklığa kavuşturulma ihtiyacı olan buhususların keyfiyeti İslam hukuku açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Disputable Issues on Organ Transplantation in Terms of Islamic Law

Developments in medical technology and surgery made transplanting many organs and tissues possible such as heart, kidney, liver, lung, pancreas, cornea and bone marrow. However, activities in this area has moved up some problems in terms of Islamic law. Because there are some doubts in organ transplantation about the protection of life and dignity with the principle of inviolability of the human body, limit of the discretion right of the person on his own body, uncertainty of the absolute benefit loss balance between donor and recipient, unclearity of the state of necessity and acceptance of brain death as actual death. In our study, the arbitrariness of these issues about organ and tissue transplantation wh,ch need to be clarified will tried to be evaluated in terms of Islamic law.

PDF

___

Acar, H. İbrahim (2007), “Organ Bağışının Dinimizdeki Yeri”, Atatürk Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı:27, Erzurum, ss.17-30.
Âşûr, Tahir b. (1996), İslam Hukuk Felsefesi, (Çev. Vecdi Akyüz-Mehmet Erdoğan), İz Yayıncılık, İstanbul.
Baktır, Mustafa (2012), “İslam Hukukunda Zaruret Hali”, Hükümlere Etkisi Bağlamında İhtiyaç ve Zaruret (İslam Hukuku Anabilim Dalları IX. Koordinasyon Toplantısı), s. 21, Samsun.
Banak, Selim (2014), Etik ve Hukuki Yönleriyle Organ ve Doku Nakilleri, Yüksek Lisans Tezi, Çağ Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarsus/Mersin.
Beki, Abdulaziz (1991), İslam Hukuku Prensipleri Işığında Organ Nakli, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Bugda, Alimcan, Kuş, Fatih (2017), “Maslahat Ve Makasidu‟ş-Şeria Kapsamında Trafik Kuralları”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:14 Sayı:2, Kahramanmaraş, ss.243-260.
Derdir, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Arafe (t.y), Hâşiyetü'd-Desûkî ala Şerhi'l-Kebir, Dârü'l-Fikr, Beyrut.
Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî el-Ezdî (275/888), Süneni Ebî Dâvûd, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
Ekşi, Ahmet (2011), İslam Tıp Hukuku Çağdaş Tıp Problemlerine İslam'ın Getirdiği Hukuki Çözümler, Ensar Yayınları, İstanbul.
Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed [505/1111] (1974), İhyâu Ulûmi‟d-Dîn, (Çev. Ahmed Serdaroğlu), Bedir Yayınevi, İstanbul.
Haider Aasi, Ghulam (2010), “Organ Nakil ve Bağışına İslam‟ın Hukuki ve Ahlaki Yaklaşımı”, (Çev. Mehmet Erdem), İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı, 15, Konya, ss.265-278. https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/9669/organ-nakli (22.10.2018).
İbn Âbidîn, Muhammed Emin [1252/1836] (1984), Hâşiyetü Reddü'lMuhtârale'd-Dürri‟l-Muhtâr, Kahraman Yayınları, İstanbul.
İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said [456/1064] (t.y.), elMuhallâ, Darü'l-Fikr, Beyrut.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Şemsuddin Ebi Abdullah Muhammed b. Ebi Bekir (751/1350) (t.y.), er-Rûh, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed [620/1223] (1985), el-Muğnî, Dârü'l-Fikr Yayınları, Beyrut.
İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvınî (273/886), Süneni
İbn Mâce, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim (970/1562) (1983), el-Eşbâh ve'nNezâir, Dârü’l-Fikr, Dımaşk.
İbn Receb el-Hanbelî, Zeynuddîn Abdurrahman b. Ahmed (795/1392) (1413), Câmiu‟l-Ulûmive‟l-Hikem,Müessesetü’r-Risâle, Beyrut.
İbn Rüşd el-Hafîd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed [595/1198] (1410), Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihayetü'l-Muktesıd, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid [861/1457] (1316), Fethu'l-Kadîr, Dârü's-Sadr Yayınları, Beyrut.
İnce, İrfan (2007), “Organ Nakli”, DİA, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, ss.373-375.
Karâfî, Ebü’l-Abbas Şihâbuddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahman (684/1285) (t.y.), el-Furûk: Envarü‟l-Burûk fî Envâ„i‟l-Furûk, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut.
Kâsânî, Alauddîn Ebû Bekir b. Mes'ûd b. Ahmed [587/1191] (1974). Kitabu Bedâiu's-Sanâî Tertîbü'ş-Şerâî, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî Yayınları, Beyrut.
Koç, Sermet ve Can, Muhammet (2011), “Ölüm Kavramı ve Ölü Muayenesi”, Birinci Basamakta Adli Tıp, İstanbul Tabip Odası, 2.Baskı, İstanbul, ss.18-37
Mecelle (1982), (Trc. Ali Himmet Berki), Hikmet Yayınları, İstanbul.
Merdâvî, Alauddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Süleyman (885/1480) (t.y.), el-İnsâf fî Ma‟rifeti‟r-Râcihi mine‟l-Hilâf, Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Merğinânî, Ali b. Ebu Bekir [593/1197] (1990), el-Hidâye Şerhu Bidâyetü'l-Mübtedî, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut.
Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddin b. Şeref [676/1277] (t.y.), Kitabu‟lMecmu' Şerhu'l-Mühezzeb, Mektebetü'l-İrşad, Cidde.
Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun (1979), T.C. Resmi Gazete, No:2238, 16655, 29 Mayıs 1979.
Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği (2012), T.C. Resmi Gazete, sayı:28191, 01 Şubat 2012.
Özdemir, Merve (2017), İslam Hukukuna Göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli, Doktora Tezi, Sakarya Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Özşaker, Esma (2014), “Organ Nakli ve Yaşam kalitesi”, Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, cilt:3, sayı:3, Balıkesir, ss.166-173
Öztürel, Adnan (1973), “Organ Transplantasyonlarının Adli Tıp Yönleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:30, Sayı:1, Ankara, ss.457-491.
Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensarî [1004/1596] (1976), Nihayetü'l-Muhtâc ilâ Şerhi'l-Minhâc, Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî, Beyrut.
Süren, Özlem Koçak (2007), “Organ ve Doku Naklinin Yasal ve Etik Açıdan İncelenmesi”, TBB Dergisi, Sayı:73, Ankara, ss.174-195.
Şahin, Nurten Zeliha (2013), İslam Hukuku ve Biyoetik, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnatî (190/1388) (t.y.), el-Muvâfakât fî Usûli'ş-Şerîa, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, Mısır.
Şener, Mehmet (1992), “İslam Hukukuna Göre Organ Nakli Üzerine Bir Deneme”, Dokuz Eylül Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi VII, İzmir, ss.137-146.
Türel, Ömer (1985), Organ Transplantasyonları, İstanbul.
Yaman, Ahmet (2014), “İslam Hukuku Açısından Organ Nakli ve Beyin Ölümü”, Tıp, Etik, Din, Sosyoloji ve Hukuk bağlamında Organ Nakli Sorunları ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, 09 Mayıs 2014, Malatya, ss.26-36.
Zambak, Murat (2014), Tıbbi, Sosyal ve Sağlık Çalışanları Açısından Organ Nakli, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Zevkliler, Aydın (1992), Medeni Hukuk-Giriş ve Başlangıç Hükümleri: Kişiler Hukuku-Aile Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara.
Zeydân, Abdulkerim (1974), “İslam Hukukunda Zaruret Hali”, (Çev. Hayreddin Karaman), Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Cilt:XIII, Sayı:3, Mayıs-Haziran, Ankara, 162-175.