Hayriye Melek Hunç’un Yazılarında Çerkes Milliyetçiliği, Feminizm ve Kölelik [Circassian Nationalism, Feminism and Slavery in the Writings of Hayriye Melek Hunç]

1908’de II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle, özgürlükler dönemi başlamış, imparatorlukta yaşayan hemen her etnik grup, yükselişte olan milliyetçiğin de etkisiyle mobilize olarak, cemiyetler kurmuş, kendi milli kimliklerini yansıtan gazeteler, dergiler ve kitaplar çıkarmaya başlamıştır. Çerkesler de o dönemde etkinlik gösteren etnik gruplardan biridir. Hayriye Melek Hunç ise, II. Meşrutiyet döneminin Çerkes aydını ve aktivistidir. Bu çalışma onun yazılarındaki Çerkes milliyetçiliğini irdelemeyi amaçlamaktadır. Bunu görmek için, yazarın yazılarında anadili, anavatan ve ulusal tarih konularını nasıl kavramsallaştırdığı mercek altına alınacaktır. Bu konularla birlikte, dönemin diğer önemli konularından olan köleliğin kaldırılması ve kadın meselesi hakkında da yazarın neler yazdığı işlenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Çerkesler, aktivizm, milliyetçilik, Osmanlı İmparatorluğu, feminizm

Circassian Nationalism, Feminism and Slavery in the Writings of Hayriye Melek Hunç

With the declaration of Constitution in 1908, an era of freedom begun and almost every ethnic group in the empire which was under the impact of rising nationalism mobilized, established organizations and began to publish newspapers, magazines and books that reflected their own national identities. Circassian community was one of the ethnic groups who mobilized in this era. Hayriye Melek Hunç was a Circassian intellectual and activist of the Second Constitutional Era. This work aims to analyze the Circassian nationalism in her writings. To understand this, how did the writer conceptualize the importance of homeland, mother tongue and national history in her writings will be examined. Moreover, what she wrote about the other important issues of the day, the abolition of slavery and the women’s issue will also be analyzed.

Keywords:

Circassians, activism, nationalism, feminism, Ottoman Empire,

PDF

___

Aksoy-Arslan, Zeynep. Circassian Organizations in the Ottoman Empire (1908-1923), Boğaziçi Üniversitesi, yüksek lisans tezi. 2008.
Atamaz, Serpil. The Hands That Rock the Cradle Will Rise: Women Gender and Revolution in the Ottoman Turkey (1908-1918) Arizona Üniversitesi, doktora tezi. 2010.
Berktay, Fatmagül. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm”. Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. İletişim Yayınevi. 2009. 348-361.
Besleney, Zeynel Abidin. Türkiye’de Çerkes Diasporasının Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, 1994.
Çare, Meral. Bir Çerkes-Ubıh Yazar Portresi: Hayriye Melek Hunç, Jineps. 2018 Kasım, Aralık, Ocak, Şubat sayıları.
Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2019.
Guaze’de Hayriye Melek Hunç. Guşıps. 2014. http://www.gusips.net/analysis/article/5544-guazeden-hayriye-melek-hunc.html 1 Mayıs 2021 Hunç, Hayriye Melek. “Dertlerimizden: Beylik-Kölelik”. Guaze 10 (1911).
-------------------------- “Dertlerimizden: Dil ve Eğitim”. Guaze 8 (1911).
--------------------------- “İslam Kadını”. Türk Yurdu. Ed. Murat Şefkatli. Tubitay Yayınları. 257-260.
Kaplan, Leyla. Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1998.
Kaya, Ayhan. Türkiye’de Çerkesler: Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
Mutlu, Betül. Asi ve Duygulu Bir Ses : Hayrye Melek Hunç, Ürün Yayınları, 2012.
Neyyal, Naciye. Ressam Naciye Neyyal’in Mutlakiyet, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Anıları, Pınar Yayınları, 2000.
Ramazan, Musa. Bir Kafkas Göçmenin Anıları, Kafkas Derneği Yayınları, 2001.
Toumarkine, Alexandre. “Hayriye Melek (Hunç), A Circassian Ottoman Writer Between Feminism and Nationalism”. A Social History of Late Ottoman Women: New Perspectives. Ed. Duygu Köksal ve Anastasia Falierou. Brill Publications. 317-339.
Türkiye Diasporasının Sürdürülemeyen Başarısı, Çerkes Kadınlarının Yüzakı: Diyane Gazetesi. Jineps, 2006.
Türkmen, Zekeriya. Millî Mücadele Yıllarında İstanbul Mitingleri, Berikan Yayınevi, 2016.
Yuval-Davis, Nira. Gender & Nation, Sage Publications, 1997.