Yeşim Işıl ÜLMAN, Ismail Hakki ULUS, AYSEL ÖZPINAR, SAVAŞ VOLKAN GENÇ

Preliminary notes for ethical conduct of animal Experimentation with special reference to studies in Turkey

Bilimsel araştırmalarda hayvan kullanımı araştırma etiği yönünden tartışmalı bir konudur. Etik açıdan bakıldığında hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yürütülmesinin temel gerekçeleri bilimsel gereklilik ve zorunluluk üzerinde odaklanmaktadır. Deneylerde hayvanlara zarar verilmesi ve ahlak dışı kullanımı sert biçimde eleştirilmekte ve bazen hayvan haklarının, araştırma etiği ilkelerinin çiğnendiği gerekçesiyle yasaklanabilmektedir. Tüm dünyada kabul görmüş bilimsel ve etik kurallara uygun olarak yürütülmesi gereken hayvanlar üzerinde araştırma ve deneylerde, hayvan deneklerin maruz kaldığı risk en az düzeyde tutulacak biçimde tasarlanmalıdır. Hayvanların aydınlatılmış onamları alınamayacağı için hayvan deneklere mutlaka insanca muamele edilmeli, tıp etiği ilkeleri ve iyi laboratuar uygulamaları ölçütlerine uyulmalıdır. Araştırma protokolü bilimsel etik ilkelere ve yasal düzenlemelere uyumlu olarak düzenlenmelidir. Araştırma başlamadan önce deneyde kullanılacak hayvan türü ve sayısı saptanmalı; deney hayvanlarının barınma koşulları güvenli, hijyenik, rahat, hayvan sağlığına ve gönencine uygun olmalıdır. Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneylerin kritik noktalarından biri araştırmalarda insan çıkarlarının hayvan çıkarlarından üstün tutulması meselesidir. Deneklerin acı çekme miktar ve sürelerini azaltabilmek için mümkünse başka sınama türlerine başvurularak hayvan kullanımı en aza indirilmelidir. Cerrahi ve diğer ağrılı deneyler anestezi altında yapılmalıdır. Acı, ağrı ve rahatsızlık verme durumunu en aza indirmek için uygun sakinleştirici, uyuşturucu ve ağrı kesiciler veya diğer yöntemlerle hayvan sağlığı ve gönenci gözetilmelidir. Bu çalışmada amaç, uluslararası kabul görmüş kılavuzlar ve ülkemiz yasal düzenlemeleri ışığında hayvanlar üzerinde araştırma ve deneylerde temel etik kuralları Türkiye’de yapılan araştırmalardan örneklerle ele almaktır. Çalışmada bilimsel araştırmalarda kullanılan hayvanların çıkarları ile o bilimsel araştırmanın insanlara sağlayacağı yararın dengelenmesi gerektiği savunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

hayvan deneyleri, Türkiye, deney hayvanları, hijyen, tavsiyeler, tutum, hayvan refahı

Hayvan deneylerinde etik kurallar: Türkiye’den örneklerle temel kavramlar ve yaklaşımlar

The use of animals in scientific studies is a controversial topic in research ethics. Research involving animal subjects is carried out on the grounds of scientific necessity and legitimacy. The inappropriate harming and immoral use of animals are severely criticized, and, sometimes abolished on the basis of violation of animal rights. Research conducted on animals must conform to generally accepted scientific and ethical principles. Therefore studies should be designed in order to include provisions for avoiding or minimizing risk to animal subjects. Humane handling and treatment to animals must be essential; the principles of ethics and good laboratory practice should be respected. Experimental procedures should be in accordance with scientific, ethical rules and legal statutes and regulations. Selection of species and number of animals used should be taken into consideration before the research starts. Living conditions for experimental animals must be safe, hygienic, comfortable, and contribute to the well-being of animals. This paper discusses the basic ethical conduct for research and experimentation on animals in light of internationally accepted guidelines and national, local, regulations by giving reference to studies on attitudes and values regarding the ethical conduct of animal experimentation. It attracts attention to the ambiguity of the attitudes of the educators and researches in the field, and puts forth that the interests of animals used in scientific experiments should be weighed to the benefits to mankind.

Keywords:

animal experiments, Turkey, laboratory animals, hygiene, guidelines, attitudes, animal welfare,

___

1. The Ethics of Research Involving Animals: The Report of Nuffield Council on Bioethics Report Published in May 2005, Extract from Chapter 15 Discussion and recommendations, Paragraphs 15.3-15.20. http://www.nuffieldbioethics.org/animal-research, Accessed: 19.07. 2011.
2. Shamoo AE, Resnik D: The use of animals in research. In, Responsible Conduct of Research. 2nd ed., pp. 215-216, Oxford University Press, 2009.
3. Bynum W: The History of Medicine, A Very Short Introduction. pp. 91-117, Oxford University Press, London, 2008.
4. International Guiding Principles For Biomedical Research Involving Animals (1985), http://www.cioms.ch/publications/guidelines/1985_texts_of_guidelines.html, Accessed: 25.08.2010.
5. Svendsen O: Ethics and animal welfare related to in vivo pharmacology and toxicology in laboratory animals (Letter to Editor). Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology, 97, 197-199, 2005.
6. Vorkman P, Aboagye EO, F Balkwill F, Balmain A, Bruder G, Chaplin DJ, Double JA, Everitt J, Farningham DAH, Glennie MJ, Kelland LR, Robinson V, Stratford IJ, Tozer GM, Watson S, Wedge SR, Eccles SA: Guidelines for the welfare and use of animals in cancer research. Bri J Cancer, 102, 1555-1577, 2010.
7. William Russell and Rex Burch: The Principles of Humane Experimental Technique, Great Britain 1959; cited by Flecknell P: Replacement, reduction and refinement. ALTEX, 19 (2): 73-78, 2002.
8. Özgür A: Bilimsel araştırmalarda hayvan kullanımı ve seçenekler. In, Erdemir AD, Uzel İ, Öncel Ö (Eds): Türkiye Biyoetik Derneği Uluslararası Katılımlı 3. Ulusal Tıp Etiği Kongresi Kitabı, Vol. 1, s. 366-372, Bursa, 2003.
9. Drummond G: Reporting ethical matters in the journal of physiology: Standards and advice. J Physiol, 587 (4): 713-719, 2009.
10. Flecknell P: Replacement, reduction and refinement. ALTEX, 19 (2): 73-78, 2002.
11. Obora S, Kurosawa T: Implementation of the Three Rs in biomedical research - has the turn of the century turned the tide? Altern Lab Anim, 37 (2): 197-207, 2009.
12. Carlsson HE, Hagelin J, Hau J: Implementation of the ‘three Rs’ in biomedical research. Vet Rec, 154 (15): 467-470, 2004.
13. Touitou Y, Smolensky MH, Portaluppi F: Ethics, Standards, and procedures of animal and human chronobiology research. Chronobiology International, 23 (6): 1083-1096, 2006.
14. Rusche B: The 3Rs and animal welfare - conflict or the way forward? ALTEX, 20 (Suppl. 1): 63-76, 2003.
15. Fraser D: Animal ethics and animal welfare science: Bridging the two cultures. Applied Anim Behaviour Science, 65, 171-189, 1999.
16. Gruber FP, Hartung T: Alternatives to animal experimentation in basic research. ALTEX, 21 (Suppl. 1): 3-31, 2004.
17. Universal Declaration of Animal Rights. Adopted in London on 21-23rd September 1977, http://jose.kersten.free.fr/aap/pages/uk/UDAR_uk.html, Accessed: 05.07.2011.
18. International Guiding Principles for Biomedical Research Involving Animals (CIOMS) (1985), http://www.cioms.ch/publications/guidelines/1985_texts_of_guidelines.htm, Accessed: 17.02.2011.
19. The Ethics of Research Involving Animals, Nuffield Council on Bioethics, Report Published in May 2005, http://www.nuffieldbioethics.org/animal-research, Accessed: 19.07.2011.
20. Özen A, Öztürk R, Yaşar A, Armutak A, Başağaç T, Özgür A, Şeker İ, Yerlikaya H: An attitude of Veterinary practitioners towards animal rights in Turkey. Vet Med Czech, 49 (8): 298-304, 2004.
21. Yerlikaya H, Özen A, Yaşar A, Armutak, A, Öztürk R, Bayrak S, Gezman A, Şeker İ: A survey of attitudes of Turkish veterinary students, and educators about animal use in research, Vet Med Czech, 49 (11): 413-420, 2004.
22. Özen A, Öztürk R, Yaşar A, Armutak A, Bayrak S, Gezman A, Şeker İ: Attitudes of Turkish veterinary students and educators towards the moral status of animals and species rating. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 15 (1): 111-118, 2009.
23. Özen R, Özen A: Attitudes of Erciyes University students to the use of animals in research. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 16 (3): 477-481, 2010.
24. İzmirli S, Yaşar A: A Survey on animal welfare attitudes of veterinary surgeries, veterinary students, animal owners and society in Turkey. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 16 (6): 981-985, 2010.
25. Resmi Gazete: Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun, No. 4934, Date: 15.07.2003: http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4934.html, Accessed: 16.02.2011.
26. Resmi Gazete: Hayvanları Koruma Kanunu, No. 5199, Date: 24.06.2004, http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5199.html, Accessed: 16.02.2011.
27. Yaşar A, Yerlikaya H: Dünyada ve Türkiye’de hayvan haklarınn tarihsel gelişimi. Vet Bil Derg, 20 (4): 39-46, 2004.
28. Başağaç Gül T: Bilimsel Araştırmalar ve hayvan deneyleri. In, Arda B, Kahya E, Başağaç Gül T (Eds): Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. s. 141-160, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2004.
29. Sabuncuoglu N, Coban O: Attitudes of Turkish veterinarians towards animal welfare. Anim Wel, 17 (1): 27-33, 2008.
30. Resmi Gazete: Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri İle Deney Yapacak Olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, No.25464, 16.05.2004, http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/21848.html, Accessed: 16.02.2011.
31. Başağaç Gül T: Hayvan gönenci ve bilimsel araştırmalarda hayvan kullanımı. Türkiye’de Birinci Hayvan Refahı ve Veteriner Hekimliği Eğitimi Konferansı Bildiriler, s. 93-98, Ankara 9-10 Haziran 2005.
32. Genç SV: Bir yönetmelikle deney hayvanları konusuna bakış. Mevzuat, 79 (3): 58-62, 2008.
33. Resmi Gazete: Hayvan deneyleri etik kurullarının çalışma usul ve esaslarına dair yönetmelik, No. 26220, 06.07.2006. http://www.resmi-gazete.org/sayi/9146/hayvan-deneyleri-etik-kurullarinin-calisma-usul-ve-esaslarina-dair-yonetmelik.html, Accessed: 16.02.2011.
34. İzmirli S, Aldavood SJ, Yasar A, Phillips CJC: Introducing ethical evaluation of the use of animals in experiments in the Near East. ATLA - Alternatives to Laboratory Animals, 38 (4): 331-336, 2010.
35. Singer P: All animals are equal. In, Wartburton N (Ed): Philosophy, Basic Readings. 2nd ed., pp. 277-286, Routledge, New York, 2005.
36. Singer P: Animal Liberation. Çeviren (Translation): Doğan H: Hayvan Özgürleşmesi. s. 37-63, Ayrıntı Yay. Istanbul, 2005.
37. Singer P: The fable of the fox and the unliberated animals. Ethics, 88 (2): 119-125, 1978.
38. Orlans B: Ethical decision making about animal experiments. Ethics and Behavior, 7 (2): 163-171, 1997.
39. Baruch BA: The use of animals in research. In, The Ethics of Biomedical Research, an International Perspective. pp. 11-30, Oxford University Press, New York, 1998.