Koyunlarda sublinik mastitis: etiyoloji, epidemiyoloji ve tanı yöntemleri

Koyunlarda mastitis ineklere göre çok daha az görülmektedir. Ancak özellikle akut ve perakut formlardaki yüksek ölüm oranı ve iyi olmayan bakım ve beslenme koşullarında subklinik mastitislerin klinik forma dönüşebilmesi nedeniyle koyun mastitislerine olan ilgi de giderek artmıştır. Koyunlarda mastitis klinik ve subklinik olmak üzere iki formda görülmektedir. Perakut, akut ve kronik formları kapsayan klinik formda memede ve sütte makroskopik değişiklikler saptanmaktadır. Ancak asıl önemli olan form, memede ve sütte makroskopik bir değişiklik oluşturmayan subklinik formdur. Koyunlarda subklinik mastitislerin etiyolojisi, epidemiyolojisi ve tanısına dair birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar göstermektedir ki ineklerle karşılaştırdığında koyunlarda görülen subklinik mastitislerin etiyolojisi, epidemiyolojisi ve tanısında kullanılan yöntemler temelde aynı olsa da önemli farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle sunulan derlemede koyunlarda subklinik mastitisin etiyolojisi, epidemiyolojisi ve tanısında son zamanlarda kullanılan yöntemlere değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

koyun, etiyoloji, tanı teknikleri, epidemiyoloji, meme yangısı, subklinik meme yangısı

Subclinical mastitis in sheeps; etiology, epidemiology and diagnosis methods

The incidence of mastitis is less frequent in sheep compared to dairy cows. However, there has been a growing interest in sheep mastitis due to a high morbidity rate in acute and peracute forms. Furthermore, sheep with sub-clinical mastitis may develop clinical form of mastitis in poor husbandary condition. Mastitis in sheep is seen in two forms: clinical and subclinical. The clinical form, which has peracute, acute and chronic subforms, is characterized by grossly visible pathological changes in mammary gland and milk. However, the subclinical form bears more importance as the case is often missed due to absence of such changes. Numerous studies on etiology, epidemiology and diagnosis of sheep mastitis indicated that the sheep mastitis resembles to cow mastitis. However, there are important differences between sheep and cow mastitis. This review discusses etiology, epidemiology and current diagnostic techniques in subclinical mastitis in sheep with emphasis on recent updates.

Keywords:

sheep, aetiology, diagnostic techniques, epidemiology, mastitis, subclinical mastitis,

PDF

___

KAYNAKLAR 1- Albenzio M, Taibi L, Muscio A, Sevi A: Prevalence and etiology of subclinical mastitis in intensively managed floes and related changes in the yield and quality of ewe milk. Small Rum Res, 43, 219-226, 2002. 2. Schalm OW, Carroll EJ, Jain NC: Bovine Mastitis. Philadelphia, Lea-Febiger, 1971. • 3. Baştan A: İneklerde Meme Hastalıkları. Şahin Matbaası, Ankara, 2002. 4. Mutluer D, Hatipoğlu FŞ, Türütoğlu H, Özmen Ö, Oğuz N, Ata A, AJçi S, Köker A, Karakurum Ç: Mastitis oluşumu, tanısı ve sağaltımı. Süt İnekçiliğinde Mastitis Sempozyum Kitabı. 27-38. 04-05 Mayıs 2001. AkdenizÜniversitesi Çendik Sosyal Tesisleri, Burdur, 2001. 5. Ateş M, Erganiş O, Kaya O, Çorlu M: Koyun mastitisleri üzerine mikrobiyolojik incelemeler. Selçuk Üniv Vet Fak Derg, 6(1): 3-6, 1991. 6. Pir Yağcı İ, Kaymaz M: Koyunlarda klinik, mikrobiyolojik ve biyokimyasal metotlar ile subklinik mastitislerin saptanması. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 53 (1): 31-35, 2006. 7. Batu A, Fırat G: Trakya ve Marmara Bölgesinde koyunlarda klinik ve subklinik mastitis ve etkenleri üzerine araştırma. Pendik Vet Mikrob Araş Enst Derg, 13, 11- 21,1981. 8. Watkins GH, Burriel AR, Jöne JET: A field investigation of subclinical mastitis in sheep in Southern England. British Vet J, 147, 413-431, 1991. 9. Bergonier D, Bertholet X: New advances in epizootiology and control of ewe mastitis. Livestock Prod Sci, 79, 1-16, 2003. 10. Tripathi BN: Diseases of the mammary glands of goats and sheep. Vet Bui, 70(11): 1117-1142, 2000. 11. Watson DJ, Buswell JF: Beecham mastitis series. Modern aspects of sheep mastitis. British Vet J, 140, 529-534, 1984. 12. Alaçam E: Mastitis. In, Aytuğ CN, Yalçın BC, Alaçam E, Türker H, Özkoç Ü, Gökçen H(Ed): Koyun-Keçi Hastalıkları ve Yetiştiriciliği. 375-377', Teknografik Matbaası, İstanbul, 1990. 13. Larsgard AG, Vaabenoe A: Genetic and environmental causes of variation in mastitis in sheep, 1993. [http: //www.elsevier.nl/gej-ng/abstract.html]. Erişim Tarihi: 24.04.2001. 14. Al-Samarrae SAG, Sharma VK, Yousif AA: Mastitis in sheep in Iraq. VetRec, 116, 323, 1985. 15. Leitner G, Chaffer M, Zamir S, Mor T, Glickman A, Winkler M, Weisblit L, Saran A: Udder disease etiology, milk somatic cell counts and NA-Gase activity in Israeli Assaf sheep throughout lactation, 2001. [http://www. elsevier.nl/gej-ng/abstract.html]. Erişim Tarihi:20.04.2001. 16.Fthenakis GC: Prevalence and etiology of subclinical mastitis in ewes of Southern Greece. 1994. [http://www. elsevier.nl/gej-ng/abstract.html]. Erişim Tarihi': 24.04.2001. 17. Watson DL, Franklin NA, Davies HI, Kettlewell P, Frost A}: Survey of intramammary infections in ewes on the New England Tableland of New South Wales. Aust Vet J, 67,6-8,1990. 18. Bor A, Winkler M, Gootwine E: Non-clinical intramammary infection in lactating ewes and its association with clinical mastitis. British Vet), 145, 178-184, 1989. 19. Bergonier D, De Cremoux R, Rupp R, Lagriffoul G, Berthelot X: Mastitis of dairy small ruminants. Vet Res, 34,689-716,2003. 20. Menzies PI: Mastitis on sheep, Overview of Recent Literature, [http://www.ansci.wisc.edu/Extension New%20copy/ sheep/Publications_and_Proceedings/Pdf/Dairy/ Health%20and%20Nutrition/ Mastitis%20of%20sheep .pdf]. Erişim Tarihi:25.03.2004. 21. International Dairy Federation (IDF): Laboratory methods for use in mastitis work, Document: 132, Brussels, 1981. 22. Maisi P, Junttialla J,.Seppanen J: Detection of subclinical mastitis in ewes. British Vet J, 143> 402-409, 1987. 23. Ceen TJ: Use of somatic cell counts for detection öf subclinical mastitis in ewes. VetRec, 114, 43-49, 1984. 24. Fthenakis GC, El-Massanat ETS, Booth JM, Jones JET: Somatic cell counts of ewes milk. British Vet J, 147, 575- 581,1991. 25. Fthenakis GC: California mastitis test and Whiteside test in diagnosis of subclinical mastitis of dairy ewes,1995. [http://www.elsevier.nl/gej-ng/abstract.html]. Erişim Tarihi: 24.04.2001. 26. Gonzalez-Rodriguez MC, Gonzalo C, San Primitivo F,Carmenes P: Relationship between somatic cell count and intramammary infection of the half udder in dairy ewes. J Dairy Sci, 78, 2753-2759, 1995. 27. Baştan A, Kaymaz M, Fındık M, Duru Ö: İnek sütlerinde somatik hücre sayısı, serum proteinleri, laktoz ve elektriksel geçirgenlik arasındaki ilişkinin araştırılması. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 44 (1): 63-67, 1997. 28. Baştan A, Kaymaz M, Fındık M, Erünal N: İneklerde subklinik mastitislerin elektriksel iletkenlik, somatik hücre sayısı ve California Mastitis Test ile saptanması. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 44 (1): 1 -5, 1997. • • • • • . 29. Morin DE, Hurley WL: Mastitis Lesson B, 2003. [http:// www.classes.aces.uiuc. edu/AnSci308/ mastitisb.html]. Erişim Tarihi: 20.04.2003. 30. Aydın N, Akay Ö: Mastitisin mikrobiyolojik tanı yöntemleri. /. Mastitis Semineri. 76-84. 15-16 Kasım 1984, Ankara, 1984. 31. Kılıçoğlu Ç: Mastitiste klinik tanı. /. Mastitis Semineri. 69- 75. 15-16 Kasım 1984, Ankara, 1984. 32. Alaçam E: Meme Hastalıkları, in, Alaçam E, Şahal M (Eds): Sığır Hastalıkları. Medisan, Ankara. 389-425, 1997. 33. Nizamlıoğlu M, Tekeli T, Erganiş O, Başpınar N: İneklerde subklinik mastitislerin biyokimyasal ve mikrobiyolojik yönden incelenmesi. Selçuk Üniv Vet Fak Derg, 5 (1): 135-143, 1989. 34. Nizamlıoğlu M, Tekeli T, Erganiş O, Başpınar N: Koyunlarda subklinik mastitislerin erken tanısı amacıyla süt ve kanda bazı biyokimyasal değerler ile mikrobiyolojik yönden araştırmalar. Etlik Vet Mikrob Derg, 6 (5): 115- 125, 1989. 35. Nizamlıoğlu M, Dinç DA, Erganiş O, Özeren F, Uçan S: Subklinik mastitisli koyunlarda N-asetil P-D glukozaminidaz enzimi ve bazı biyokimyasal değerlerin araştırılması. Veterinarium, 3 (2): 12-16, 1992. 36. Losnedahl KJ, Wang H, Aslam M, Zou S, Hurley WL: Antimicrobial factors in milk, 1996. [www.aces.uiuc.edu/ ~ansystem/dairyrep96/Losnedahl.html]. Erişim Tarihi: 21.01.2004. Güncelleme Tarihi: 20.05.1996. 37.Turgut K: Veteriner Klinik Laboratuar Teşhis. 2. Baskı. Bahçıvanlar, Konya, 2000. 38. Bogin E, Ziv G: Enzymes and minerales in normal and mastitic milk. Cornell Vet, 63:666-676, 1973. 39. Nizamlıoğlu M, Erganiş O: Suitability of laktate dehydrogenase activity and somatic cell counts of milk for detection of subclinical mastitis in Merino ewes. Acta Vet M//7& 39 (1-2): 21-23, 1991. 40. Persson-Waller K, Colditz IG, Seow HF: Accumulation of leucocytes and cytokines in the lactating ovine udder during mastitis due to Staphylococcus aureus and Escherichia coli. Res VetScien, 62, 63-66, 1997.