Sofyalı Bâlî Efendi’nin Tasavvuf Anlayışı

Halvetiyye Tarîkatının büyüklerinden olan Sofyalı Bâlî Efendi, Osmanlı Devleti’nin “Yükseliş Dönemi” olarak bildiğimiz XVI. yüzyılda Balkanlar’da yaşamış, önemli bir Türk mutasavvıfıdır. Sofyalı Bâlî Efendi bugünkü Makedonya’nın sınırları içerisinde kalan Usturumca’da (Strumitsa) doğdu. Zahirî ilimleri tahsile Sofya’da başlayan Sofyalı Bâlî Efendi, tahsilini İstanbul’da tamamladı ve tekrar Sofya’ya geri döndü. Bâlî Efendi, Sofya’nın Salâhiye (Salihiye-Kniajevo) semtinde hicrî 960 (1553)’da Safer ayının son Cuma günü öğle vakti Allah’ın rahmetine kavuştu ve oraya defnedildi.

Sofyalı Bali Efendi’s Understanding of Mysticism

The prominent leather of the Khalwetiyya sect’s Sofyalı Bali Efendi was born in Strumitsa (Macedonia) who lived XVI. Century in ottoman Emperior’s time. He started the to education in Sofya and continued İstanbul. Also he started to learn relagin scine from his child age and continued during his all the young period. When he graduated his school returned to sofya. He exectly strugled to his in self. And he learned all tendencies. Also he was defender İbn Arabi’s thoughts. He deead in provices Sofya in hijri date 960 and burried that area.

PDF

___

ABDÜLBÂKÎ, M.F. 2000: Mu’cemu’l-müfehres, Dâre’l-fikr (Yayınevi) Beyrut.

AŞKAR, M. 2005: Çankırılı Astarlızâde Mehmet Hilmi Efendi, Kişisel Yayınlar, İstanbul.

AŞKAR, M. 1998: Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

ATEŞ, S. 1966: “Zikir”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. XIV, Ankara.

AZAMAT, N. 1992: “Bâlî Efendi, Sarhoş”, DİA, c. V, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.

CEBECİOĞLU, E. 2004: Tasavvuf Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Anka Yayınlar, İstanbul.

DEMİRLİ, E. 2005: Sadreddin Konevî’de Bilgi ve Varlık, İz Yayıncılık, İstanbul.

DOĞAN, D. M. 1996: Büyük Türkçe Sözlük, İz Yayıncılık, Yeni Şafak, İstanbul.

EFENDİ, Mehmet Mecdî, 968/1561: Hadâiku’ş-Şekâik, Dârü’t-Tıbaati’l-Amire, İstanbul.

EFENDİ, Seyyid Mustafa Rasim, 2008: Tasavvuf Sözlüğü Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil, İnsan Yayınları, İstanbul.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Duanın Kabûlü Hakkında Risâle/Mektup, Süleymaniye Ktp., M. Ârif-M. Murad, No. 213/1.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Etvâr-ı Seb’a, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, No. 2927, 3119/4; Hekimoğlu No. 438/4.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Manzume-i Vâridât, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, No 2338.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Mecmûatü’n-Nesâyih Risâlesi, Süleymaniye Ktp., İzmir, No 350.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Padişah’a Arzuhâl Mektubu, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi, No. 818.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Risâletü’l-Kazâ ve’l-Kader, Süleymaniye Ktp., Dârülmesnevi, No 55/2; Es’ad Ef. No 3457/12.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Risâle fî Halli Müşkilâti’l-Fusûs, Süleymaniye Ktp., Pertev Paşa, No. 621.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Şerhu Fusûsu’l-Hikem, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1309/1892.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Şerhu Hadîsi Küntü Kenzen Mahfiyyen, Süleymaniye Ktp., Fatih, No. 5381; çev. Mustafa Tahralı, (yayımlanmamış) Sofyalı Bâlî Efendi Sempozyumu Bildirileri, Sofya 2006.

EFENDİ, Sofyalı Bâlî, Tahkîkâtü Bâlî (Tefsîr-i Âyât-ı Muhtelife), Süleymaniye Ktp., Darülmesnevi, No. 55/1.

EREN, B. 1994: Osmanlıca-Türkçe Lûgat, TÜRDAV, İstanbul.

ERGİNLİ, Z. 2006: Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kalem Yayınevi, İstanbul.

ERTUĞRUL, İsmail Fenni 1991: Vahdet-i vücud ve İbn Arabî, haz. Mustafa Kara, İnsan Yayınları, İstanbul.

HAKÎM, Suad el-Hakîm, 2005: İbn Arabî Sözlüğü, Kabalacı Yayınevi, İstanbul.

KANDEHLEVÎ, M. Z. 1997: Fezâil-i A’mâl (Ashâb-ı Kirâmdan Örneklerle Müslüman Şahsiyeti), çev. Yusuf Karaca, Erkam Matbaacılık, İstanbul.

KARA, M. 1992: “Bâlî Efendi”, DİA, c. V, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul. KARTAL, A. 2008/2009: “Bâlî Sofyavî’nin Fusûsu’l-Hikem Şerhinde Vahdet-i Vücûd”, GODİŞNİK NA VİSŞİYA İSLAMSKİ İNSTİTUT, Sofya.

KAZANCI, A. L. 1997: Peygamberler Tarihi, c. II, Nil Yayınları, İstanbul.

KEHHÂLE, Ö. R. 1959: Mu’cemü’l-Müellifîn: Terâcimü Musannifi’l Kütübi’l- Arabiyye, c. III, el-Matbaatü’l-Haşimiyye, Beyrut.

KONUK, A. A. 1992: Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, c. I, IV, hazırlayanlar: Dr. Mustafa Tahralı-Dr. Selçuk Eraydın, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.

KUŞEYRÎ, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim, 1999: Kuşeyrî Risâlesi, hazırlayan: Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul.

MUSLİHUDDİN, Nûreddinzâde Mustafa, Fukaraya Nasihat, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi, No. 818.

MUSLU, R. 2006: “Halvetiyye’de “Etvâr-ı Seb’a” Yazma Geleneği ve Sofyalı Bâlî’nin Etvâr-ı Seb’a Risâlesi” Tasavvuf Dergisi, sayı 18, Ankara.

NEVEVÎ, İmam, 1998: Riyâzü’s Sâlihîn, c. VII, haz. M. Yaşar Kandemir, İsmail Lütfi Çakan, Reşit Küçük, Erkam Yayınları, İstanbul.

ÖNGÖREN, R. 2000: Osmanlılar’da Tasavvuf Anadolu’da Sûfîler Devlet ve Ulema (XVI. Yüzyıl), İz Yayıncılık, İstanbul.

ÖNGÖREN, R. 2008: “Füsus Şârihi Sofyalı Bâlî Efendi’nin Tasavvufî Çizgisi”, Tasavvuf Dergisi, sayı 21, Erkam Matbaa (İstanbul), Ankara.

ŞEYHİ, Köstendilli Süleyman, 2007: 1001 Sûfî (Bahrü’l-Velâye), hazırlayan: Sezai Küçük- Semih Ceyhan, Mavi Yayıncılık, İstanbul.

SÜREYYA, Mehmet, 1315: Sicill-i Osmânî, İstanbul.

TAYŞÎ, M. S. 1993: “Cemâliyye”, DİA, c. VII, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.

ULUDAĞ, S. 1991: Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul.

ULUDAĞ, S. 1997: “Havletiyye”, DİA, c. XV, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.

VASSÂF, Osmânzâde Hüseyin, 2006: Sefîne-i Evliyâ, c. III, Hazırlayanlar: Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, Kitabevi, İstanbul.

YILMAZ, H. K. 2004: Anahtarlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Erkam Yayınları, İstanbul.

Dînî Terimler Sözlüğü, Türkiye Gazetesi, İstanbul, (trz.).

Dünden Bügüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı’nın Ortak Yayınıdır, Ana Basım AŞ, İstanbul 1995.

Hadis Ansiklopedisi (Kütüb-i Sitte), Akçağ Yayınevi (ZAMAN), İstanbul (trz).

Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara 2005.