MEHMET EMİN BARS

MAADAY-KARA DESTANI’NDA ŞAMANİST DÜNYA TASARIMI

Altay Türkleri çok zengin sözlü kültür ürünlerine sahiptir. Buna bağlı olarak Altaylıların zengin bir destan külliyatı bulunmaktadır. Çalışmamızda Altay Türk destanlarından Maaday-Kara’da yer alan ve şamanist düşüncenin sonucu meydana gelen dünya tasarımı incelenmiştir. İnceleme sonucunda Maaday-Kara Destanı’nda şamanist dünya görüşünün bir sonucu olarak evrenin gökyüzü, yeryüzü ve yeraltı olarak üç kozmik kuşaktan meydana geldiği görülmüştür. Sadece olağanüstü güce sahip olan destan kahramanları bu kuşaklar arasında geçişi yapabilmektedir. Sıradan kişilerden farklı olağanüstü güçlerle donatılmış destan kahramanları, göğe ve yeraltına çeşitli yolculuklar yaparak yeryüzünü çeşitli tehlikelerden korumakta, yeryüzündeki dengeyi sağlamaya çalışmaktadırlar. Maaday-Kara Destanı’nda mitolojik düşüncenin sonucunda ortaya çıkmış şamanist dünya modeli hâkimdir.

Shamanist World Design in the Maaday-Kara Epic

Altay Turks have very rich verbal cultural products. Accordingly, the Altai have a rich epic collection. In our work, the shamanist world design was examined in Maaday-Kara from Altay Turkish epics. As a result of the examination, it is seen that in the Epic of Maaday-Kara, as a result of the shamanistic worldview, the universe has come to the three cosmic zones as the sky, the earth and the underworld. Only epic heroes with extraordinary powers can make a transition between these zones. The epic heroes try to maintain balance on earth by protecting the earth from various hazards by making various trips to the sky and underground. The Epic of Maaday-Kara has a shamanist world model that emerged as a result of mythological thought.

PDF

___

Alekseyev, N. A. (2013). Türk dilli Sibirya halklarının Şamanizmi. M. Ergun (çev.). Konya: Kömen Yayınları.

Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Bayat, F. (2007a). Türk mitolojik sistemi 1 (ontolojik ve epistemolojik bağlamda Türk mitolojisi). İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Bayat, F. (2007b). Türk mitolojik sistemi 2 (kutsal dişi-mitolojik ana, umay paradigmasında ilkel mitolojik kategoriler- iyeler ve demonoloji). İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Bayraktar, R. (2013). Şaman kültüründeki kostüm anlayışı ve bu bağlamda Murathan Mungan’ın “geyikler lanetler” adlı oyun karakterleri kostüm tasarımı. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Bekki, S. (2001). Altay Türk destanı Maaday-kara (inceleme-metin). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Bekki, S. (2003). Merkez simgeciliği ve at çakı. 15 Kasım 2018 tarihinde http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/salahaddin_bekki_merkez.pdf adresinden erişildi.

Bekki, S. (2015). Dedem Korkut destanı ile Altay destanı Maaday-kara arasındaki tarihi genetik bağ. M. Ekici vd. (ed.). III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi Dede Korkut ve Türk Dünyası Bildiriler Kitabı İçinde (s. 275-281). İzmir: Ege Üniversitesi.

Çoruhlu, Y. (2006). Türk mitolojisinin anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Dalkıran, A. (2010). Çağdaş Türk resminde Şamanist etkiler. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.

Eliade, M. (2006). Şamanizm. İ. Birkan (çev.). Ankara: İmge Kitabevi.

Ercan, E. H. (2006). Balkanlarda gökyüzü ile ilgili inanışlar ve halk takvimi. Millî Folklor, 69, 72-82.

Kafesoğlu, İ. (2012). Türk millî kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Ögel, B. (2006). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) II. C. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Roux, J. P. (2012). Eski Türk mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.

Türkan, K. (2008). Türk dünyası masal geleneğinde Şamanistik unsurlar. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Ünlü, E. (2012). Erken çağ Orta Asya Türk şaman geleneğinde hayvan figürleri ve onların seramik sanatında yorumları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Yörükân, Y. Z. (2016). Müslümanlıktan evvel Türk dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Yuguşeva, N. (2001). Altaylarda kamlık (Şamanizm) inancı ve Anadolu’daki yansımaları. S. K. Tural (akt.). Türk Dili, 590, 201-210.