Ümmü’l- Muharrirât Halide Nusret Zorlutuna’nın Şiirleri Odağında Kadın Meselesine Bakışı

Halide Nusret Zorlutuna roman, şiir, mektup, hatırat türünde kaleme aldığı eserleri ve idealist öğretmen kişiliğiyle Cumhuriyet döneminin öne çıkan isimlerindendir. Halide Nusret’in ideal Türk kadını algısı dönemin siyasi ortamı içinde şekillenmekle birlikte, yazar Cumhuriyet döneminde kadın hak ve özgürlüklerinin genişletilmesi amacıyla hayata geçirilen yenilikleri de desteklemiştir. Cumhuriyetin devraldığı modernleşme programının daha Batılı bir toplum yaratma ülküsü, kadının sosyal hayattaki konumunun güçlendirilmesi yönünde tavır alınmasını ve kadının aile içi ödevlerini yerine getirmek koşuluyla çalışma hayatında daha fazla yer almasının teşvik edilmesini sağlamıştır. Halide Nusret de yapıtlarında kadını eşlik ve annelik kimlikleriyle öne çıkarmış, öncelikli addettiği ev içi sorumlulukların aksatılmaması şartıyla kadınların bir iş/meslek sahibi olmasını desteklemiştir. Bu çalışma dönemin kadın derneklerinde aktif rol alan, kadın dergilerinin en sık rastlanan imzalarından biri olan ve “ümmü’l-muharrirât” yani “kadın yazarların annesi” unvanıyla anılan Halide Nusret’in genel hatlarıyla kadın meselesine bakışına odaklanmakta, özelde de şiirleri üzerinden metin merkezli bir okuma yapmayı amaçlamaktadır. Şairin kitaplaşmamış şiirleri de dahil olmak üzere, tüm şiirleri çalışmanın malzemesini oluşturmaktadır. Şiirlerde yer verdiği kadın tipleri ve öne çıkardığı kadın kimliğinin içeriği tespit edilmeye, şairin yarattığı ideal kadın imgesi Ziya Gökalp’in ruhunu üflediği dönemin atmosferi içinde tanımlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Halide Nusret Zorlutuna, ümmü’l muharrirât, şiir, kadın

Ümmü’l- Muharrirât Halide Nusret Zorlutuna’s ViewS On Women’s Issues With A Focus On Her Works of Poetry

Halide Nusret Zorlutuna is one of the prominent figures of the Republican period with her written works in the genres of novels, poems, letters and memoirs and with her stance as an idealist school teacher. As Halide Nusret’s perception of the ideal Turkish woman is shaped within the socio-political milieu of the period, she welcomes the rights and liberties brought to women by the Republic. The Republican modernizing project of the making of a Westernized nation encourages women to take a more prominent part in social life and in work life provided that the domestic requirements for women are fully met. In this regard, Halide Nusret glorifies women with the qualities of the spouse and mother, and supports women in having a job or profession, only if this is good for the nation and motherland. Focusing on Halide Nusret’s views on women’s issues, this study aims at a text-based reading of her poems, as a woman who played an active role in the women’s associations of the period. As one of the most frequent writers of women’s magazines, she was known as ümmü'l-muharrirât, i.e., “the mother of female writers”. All poems of the poet, including the unpublished ones, are included in this study. The study aims to determine the female types and the contents of the female identity that Nusret creates and espouses within these texts. The ideal image of the woman created by the poet is shown to be defined in the nationalist conservative atmosphere of the period, mainly inspired by Ziya Gökalp as the main ideologue of the Republic.

Keywords:

Halide Nusret Zorlutuna, ümmü’l muharrirât, poetry, women,

PDF

___

Akyüz, K. (2014). Batı tesirinde Türk şiir antolojisi (1860-1923). İnkılâp Yayınevi.
Arslan, S. (2009). Halide Nusret Zorlutuna’nın otobiyografisinde “bir devri gömmek” [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Berktay, F. (2010). Tarihin cinsiyeti. Metis Yayınları.
Coşkun, B. (2008). Halide Nusret Zorlutuna: Bütün şiirleri. Timaş Yayınları.
Coşkun, B. (2010). Halide Nusret Zorlutuna: Hayatı-eserleri-fikirleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Çakır, S. (2016). Osmanlı kadın hareketi. Metis Yayınları.
Enginün, İ. (2012). Yeni Türk edebiyatı araştırmaları I. İçinde Halide Nusret Zorlutuna (ss. 196–200). Dergâh Yayınları.
Enginün, İ. (2013). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. Dergâh Yayınları.
Ercilasun, B. (1984). Halide Nusret Zorlutuna’nın şiir dünyası. Töre, 158, 12–16.
Gökalp, Z. (1976). Yeni hayat/Doğru yol. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gürel, Z. (1988). Halide Nusret Zorlutuna. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar: Kimlikler ve toplumsal dönüşümler. Metis Yayınları.
Metinsoy, E.M. (2020). Türk Kadını dergisi ve Mütareke döneminde kadın yazarlar. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 64(1), 271–292.
Özbayrak, M. (2020). Halide Nusret Zorlutuna ve şiirlerinde otobiyografi. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, 5(3), 28–50.
Öztürk, S. (2010), Birinci Dünya Savaşı sonunda Türk kadını ve Türk kadını dergisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sancar, S. (2014). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İletişim Yayınları.
Tural, Sadık K. (1984), Halide Nusret Zorlutuna, Töre, 158, 4–9.
Türk, H. (2018). Türkçü bir kadın hareketi: Ayşe Dergisi. Hars Akademi, 1, 39–56.
Zorlutuna, A. B. (1976). 75. yılını dolduran Halide Nusret Zorlutuna ile bir mülâkat. Töre Dergisi, 65(8), 7–12.
Zorlutuna, H. N. (1978). Bir devrin romanı. Yenigün Matbaası.