İslâm Hukukundaki Hidâne Müessesesinin Günümüz Uygulaması ile Mukayesesi

• Toplumun temel yapı taüını aile oluüturmaktadır. Bu sebeple aslolan ailenin birlik, beraberlik içerisinde ve huzurlu bir ortamda çocuklarını yetiütirebilmesidir. Evlilik birliùi devam ettiùi müddetçe eüler, çocuklarının bakımını ve onlarla ilgili sorumlulukları birlikte yerine getirmektedir. Ancak boüanma ya da baüka sebeplerden dolayı bu her zaman mümkün olamamaktadır. Boüanma halinde çocukların kimin yanında kalacaùı, bakım ve yetiütirilme sorumluluùunun kime ait olacaùı meselesi gündeme gelmektedir. Bu süreç bazı durumlarda özellikle çocukları olumsuz üekilde etkilemektedir. Bu olumsuz etkinin giderilmesi amacıyla gerek şslâm hukukunda gerekse modern hukukta boüanmıü ailelerin çocuklarına yönelik hukukî düzenlemeler yapılmıütır. Biz bu çalıümamızda, şslâm hukukundaki hidâne ve velâyet kavramının tanımı, mahiyeti ve kapsamı üzerinde kısaca durduktan sonra günümüz hukukundaki boüanmaların sonucunda velâyet ile ilgili düzenlemeleri ve her iki hukuk arasındaki farklılıkları ortaya koymaya çalıüacaùız

Anahtar Kelimeler:

şslâm, Boüanma, Çocuk, Hidâne, Velâyet

A Comparison of the Hidanah Tradition in Islamic Law with Current Practice

• Family is the basic unit of society. Bringing up children in a peaceful environment within the family is essential. This, however, does not always happen. In today’s society, we witness the increase in the number of divorced families, which ends with various problems. In cases of divorce, the question “who will hold the right and responsibility of childcare” arises. In order to eliminate the negative effects caused by divorce, we must provide the best possible environment for children, and both parents – for both the parent who the child will/will not stay with and - must fulfill their duties towards the child.Both Islamic and Modern law established regulations which prevent the children of divorced families from being affected by those unfavorable conditions. This study firstly discusses the scope of traditional concepts like “hidanah” and parental custody related to childcare and how these issues were handled by Islamic Law, which is later compared to modern law

Keywords:

Islam, Divorce, Child, Hidanah, Custody,

PDF

___

Abdulhay, Ahmed. (“t.y.”) Ahkâmu’l Hidâne fi’lFıkhi’l şslâmi ve Dirasetü’l Mukârene, “y.y”.
Aksakal, Sultan. (2003). “Boüanmadan Sonra Çocuùun Velâyeti”, KSÜ şla- hiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 1, s. 167-190.
Âmir, Abdülazîz Musa. (“t.y.”) el-Ahvâlü’ü-üahsiyyefi’ü-üeriati’l-şslâmiyye fıkhen ve kazaen: neseb, hadâne, nefakatü’l-ekârib, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi.
Arabacı, Gülistan Piüken. (2008). “Boüanmanın Çocuklar Bakımından So- nuçları”, Yayımlanmamıü Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Baùdâdî, Ebû Muhammed Abdülvehhab b. Ali b. Nasr. (2000). Uyûnü’l- mecâlis, thk. Ambay b. Keybakah, 5 c., Riyad, Mektebetü’r-Rüüd.
Bardakoùlu, Ali. “Vesâyet”, DşA, C: XXXXIII, s. 66.
Ali. “ Hidâne”, DşA, C: XVII, s. 467.
Cevherî, Ebû Nasr şsmail b. Hammâd. (1990). Sıhâhfi’l-lüùa, thk. Ahmed Abdulgafur Attâr, 6 c., 4. bs., Beyrut, Dâru’l-şlmli’l-Melâyîn.
Cürcânî, Seyyid ûerîf. Kitabu’t-Ta’rifât.(1983). Beyrut, Dârü’l-Kütübü’l şlmiyye.
Çelikel, Serdar. (2006). “Boüanmanın Çocuklara şliükin Hukuki Sonuçları”, Yayımlanmamıü Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
Çolak, Abdullah. (2017). şslam Aile Hukuku, 3. bs, Ankara, Öncü Basım Yayın.
Derdîr, Ebu’l-Berekât Sîdî Ahmed b. Muhammed. (1986). eü-ûerhu’s-saùîr alâ Akrabi’l-mesâlik ilâ mezhebi’l-şmâm Mâlik, nür. Mustafa Kemal Vasfî, 4 c., Kahire, Dâru’l Meârif.
Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. (2003). Hâüiyetü’d-Desûkî ale’ü- ûerhi’l kebîr, 6 c., 2 bs. Beyrut, Dâru’l Kütübü’l şlmiyye.
Dural, Mustafa, Öùüz Tufan, Gümüü, Mustafa Alper. (2015). Türk Özel Hu- kuku (Aile Hukuku),10 bs., şstanbul: Filiz Kitabevi.
en-Nesâî, Muhammed Nâsıriddîn el-Elbânî. (1998). Sahîhu Süneni’n-Nesâî, 3 c., Riyad, Mektebetü’l-Mârife li-Neürîve’t-Tevzî‘.
Ensarî, Ebu Yahya Zeynüddin Zekeriyya b. Muhammed. (2001). Esne’l- metâlib üerhu Ravdı’t-tâlib, 9 c., thk. Muhammed Tamer, Beyrut, Dâru’l Kütübü’l şlmiyye.
Erbay, Celal. (1998). şslam Hukukunda Küçüklerin Himayesi, 2. bs, şstan- bul, Raùbet Yay.
Erdoùan, Mehmet. (2010). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüùü, 3. bs., şstan- bul, Ensar Neüriyat.
Ergüney, Hilmi. (1973). Türk Hukukunda Lügat ve Istılahlar, şstanbul, Ye- nilik Basımevi.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eü’as b. şshak el-Ezdi es-Sicistani. (1998). Sünenu Ebû Dâvud, thk. Muhammed Avvame, Cidde, 4 c., Dârü’l-Kıble li’s- Sekâfeti şslâmiyye.
Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezherel-Herevi. “t.y.” Teh zi- bü’l-luga, thk. Abdülkerim el-Garbavi, 15 c., Kahire, ed-Dâ rü’l-Mıs- riy ye li’t-Te’lifve’t-Terceme.
Fagan, Patrick F., Churchill, Aaoran. ( 2012). “The Effect of Divorce On Children”, Marri Research Synthesıs, Washıngton: s. 1-48.
Feyyumî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Hamevi. “t.y.”, el- Misbahü’l-münir, Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve evlâduhû , 2 c., Mısır, Dârü’l-Kütübü’lArabiyyeti’l Kübra.
Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub. (1987). el- Kâmûsü’l-Muhît, 14 c., Dımeük, Müessesetü’n-Nûrî.
şbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer şbn Âbidîn. (2000). Hâüiye Reddü’l- muhtârale’d- Dürri’l-muhtâr, kısmü’l-ahvâli’ü-üahsiyye: talak, thk. Hüsameddin b. Muhammed Salih Ferfur, 10 c., Dımaük, Ma’hedu Cemiyyetü’l-Fethi’l-şslâmî, Dârü’s-Sekâfeve’t-Türâs.
úbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed. (1980). Mu’cemü’l-mekâyîs’il-lüùa, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, 6 c., 3. bs., Kahire.
úbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eü-ûeybânî. (2001). Mevsûatü’l-hadîsiyye (Müsnedü el-úmam Ahmed b. Hanbel), thk., ûuayb el-Arnaût vd., 50 c., Beyrut, Müessesetür-Risâl.
úbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed. (1970). el-Muhallâbi’l-âsâr, thk. Ahmed Muhammed ûakir, 11 c., Kahire, Mektebetü’l Cumhuriyyetü’l Arabiyye.
úbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini. (1996). Sünenü úbn Mâce, thk. Halil Me’mun ûiha, 4 c., Beyrut, Dârü’l-Ma’rife.
úbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. (2008). Lisânü’l-Arab, Beyrut, 16 c, 6. bs., Dâru Sadr.
úbnü’l-Arabî, Ebu Bekir Muhammed b. Abdullah. “t.y.”, Ahkâmu’l-Kur’ân, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ’, 4 c., Beyrut, Dâru’l Kütübü’l úlmiyye.
úsfahânî, Râgb. (2009). Müfredât, thk. Safvan Adnan Dâvûdî, 4. bs., Beyrut, Dâru’ü-ûâmiyye.
úbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed Makdisî. (1997). el-Muùnî, 5 c., 3.bs., Riyad.
úbn Nüceym, Zeynüddin b. úbrâhim el-Msrî. (1997). el-Bahru’r-râik üerhu Kenzi’d-dekâik, 9 c., Beyrut.
úbn Rüüd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubi. “t.y.” Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesd, 4 c., Dâru úbn Hazm.
úbnü’l-Hümâm, Kemalüddîn Muhammed b. Abdulvâhid. (2003). Fethu’lKadîr, 10 c., Beyrut: Dâru’l Kütübü’l úlmiyye.
Karakoç, şrem: “Bir şslam Hukuku Müessesesi Olan Hidâne Hakkının ve Osmanlı Aile Hukukunda Uygulanıüının şzmir ûer’iyye Sicillerinde Yer Alan Bir Karar Örneùi Üzerinden şncelenmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XIX, s. 151-206.
Karaman, Hayrettin. (2005). Ana Hatlarıyla şslam Hukuku,3 c., 11. bs, şs- tanbul, Ensar Neüriyat.
Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes’ûd. (2005). Bedâi’u’s-Sanâi’ fî tertîbi’ü-üerâi’, thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdülmevcut: 10 c., Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-şlmiyye.
Kayrevânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman şbn Ebû Zeyd. (1999). en-Nevâdirve’z-ziyâdat alâ mafî’l-müdevvene ve gayriha mine’l-ümmehât, thk. Muhammed Abdülazîzed-Debbaù, 5 c., Beyrut, Dârü’l-Garbi’l-şslâmî.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. (1994). el-Hâvi’l-Kebîr hüve ûerhu Muhtasaru’l-Müzenî, thk. Ali Muhammed Muavvız ve Adil Ahmed Abdülmevcûd, 19 c., Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-şlmiyye.
Oùuzman , Kemal ve Dural, Mustafa. (1998). Aile Hukuku, 2. bs, şstanbul: Filiz Kitabevi.
Özen, ûükrü. “Velâyet”, DşA, C: XXXXIII, s. 16.
Öztürk, Huriye Reyhan. (2000). Türk Medeni Hukukunda Velâyet ve Bunun Çocuùun ûahsı Bakımından Sonuçları, Yayımlanmamıü Yüksek Li- sans Tezi, Ankara.
Researchand Statics Division. (1997). “The Effect of Divorce On Children, A Selected Literatüre Review”, Working Document Department of Jus- tice Ministre de la Justice,Canada: s. 1-28.
Serahsî, Ebû Bekr ûemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. (h.1324). el-Mebsut, 30 c., Kahire: Matbaatü’s-Saade.
Serdar, şlknur. (2007). “Kiüisel şliüki Kurma Hakkı”, Dokuz Eylül Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 9, Özel Sayı, s. 739-781.
Serdar, şlknur. (2008). “Birlikte Velâyet”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: X, Sayı, I, s. 155-197.
ûa’ban, Zekiyyüddin. (1989). el-Ahkâmü’ü-üer’iyyeli’l-ahvâli’ü-üahsiyye, 5. bs., Bingâzi, Câmiatu Karyûnus.
ûirbînî, ûemsüddîn Muhammed b. Muhammed el-Hatîb. (1997). Muùni’l- muhtâc ilâ ma’rifetimeânîelfâzi’l-Minhâc, nür. Muhammed Halil Aytânî, 5 c., Beyrut, Dâru’l Mârife.
Tantavî, Mahmûd Muhammed. (1979). el-Ahkâmü’ü-üer’iyyefi’ü-üerîati’l islâmiyye, s. 406.
Tirmizi, Ebû şsa Muhammed b. şsa b. Sevre es-Sülemi. (1998). Sünenü’t- Tirmizi, thk. Beüüar Avvad Ma’ruf, 4 c., Beyrut, Dârü’l-Garbi’l-şslâmî.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. (1997). Alfabetik şslam Hukuku ve Fıkıh Istılâhları Kâmusu, şstanbul, Eser Neüriyat.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. (1994).Tâcü’l arûs min cevâhiri’l-Kâmûs, thk. Ali eü-ûirî, 20 c., Bey- rut, Dârü’l-Fikr.
Zekî Süleyman, Neüvân . (2013). “el- Hidânetü ve ûurûtu Mümâresetuha”, Mecelletü’l- Râfidîneli’l Hukukî,, C: XVI, s. 59-99.