Bir öyküdeki kültüre özgü terimlerin çevirisinde kullanılan çeviri yöntemlerinin saptanması

Bu çalışmanın amacı, Ömer Seyfettin’in Falaka başlıklı öyküsündeki kültürel terimleri Newmark’ın (2010) gözden geçirilmiş kültürel terimler sınıflandırmasına dayanarak çözümlemek ve Newmark’ın (2010) temel kültürel çeviri yöntemleri ışığında bu kültürel terimlerin çevirisinde kullanılan çeviri yöntemlerini bulmaktır. Kaynak metnin çözümlenmesi sonucunda, 31 söylemde kültüre özgü terimler saptanmıştır. Bu 31 söylemin onunda “sosyal yaşam”, dokuzunda “kişisel yaşam”, beşinde “gelenekler ve uğraşlar”, dördünde “özel tutkular”, ikisinde “çevrebilim”, birinde “toplumsal yaşam” sınıflarına ait kültürel terimler bulunmuştur. Kültüre özgü terimler içeren 31 söylemin çevirilerinin çözümlenmesi sonucunda, 22 söylemde “hedef dil kültürel eşdeğerliği”, dört söylemde “aktarma”, üç söylemde “anlam çözümlemesi”, iki söylemde “betimsel eşdeğerlik” çeviri yöntemleri saptanmıştır. Bu bulgulara göre, bir kültüre özgü olan terimlerin başka bir kültüre çevirisinde, bu iki kültür arasındaki farklılığın yarattığı bir gerilim doğabilir. Ancak, yazın çevirmenleri bu kültürel farklılıklar karşısında çaresiz hissetmemelidir. Çeviri yöntemleri, yazın çevirmenlerine çeviri edimi esnasında mantıklı tercihlerde bulunmada ve zorlukları aşmada yardımcı olabilirler.

Identification of translation procedures for culture specific items in a short story

The aim of this study is to analyze cultural items in the short story Falaka by Ömer Seyfettin based on Newmark’s(2010) revised categorization of culture specific items and find out the translation procedures used to translatethose culture specific items based on Newmark’s (2010) basic cultural translation procedures. In the analysis ofthe source text, 31 contexts were found to include culture specific items. Of those culture specific items, ten werecategorized as “social life”; nine were categorized as “personal life”; five were categorized as “customs andpursuits”; four were categorized as “private passions”; two were categorized as ecology; one was categorized as“public life”. The analysis of the translation of those 31 contexts showed that “target language cultural equivalent”procedure was used in 22 contexts; “transference” was used in four contexts; “componential analysis” was used inthree contexts; “descriptive equivalent” was used in two contexts. It was concluded that translation of culturespecific items into a new culture is sure to bring some sort of tension created by the gap between those two cultures.However, translation procedures could help translators in making informed decisions in translation of culturespecific items during the translation process.

PDF

___

Aixelá, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez & C. A. Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 52-78). Clevedon: Multilingual Matters
Bachmann-Medick, D. (2009). The translational turn. (K. Sturge, Trans.). Translation Studies, 2(1), 2- 16.
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In I. Szeman & T. Kaposy (Eds.), Cultural theory: An anthology (pp. 81-93). Sussex: Wiley-Blackwell.
Can Rençberler, A. (2019). Çeviri göstergebilimi ekseninde özgün metin okuma ve çözümleme modeli ile anlam arayışı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9(18), 125-141.
Demirtaş Z. (2007). Osmanlı’da sıbyan mektepleri ve ilköğretimin örgütlenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 173-183.
Derrida, J. (1976). Of grammatology. (G. C. Spivak, Trans.). Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Derrida, J. (1978). Writing and difference. (A. Bass, Trans.). Chicago: University of Chicago Press.
Even-Zohar, I. (2005). Polysystem theory (Revised). In I. Even-Zohar (Ed.), Papers in culture research (pp. 38-49).Tel Aviv: Porter Chair of Semiotics (Temporary electronic book).
Hatipoğlu Sümer, Z. & Aydın, G. (1999). Incidence of violence in Turkish schools: A review. International Journal for the Advancement of Counselling, 21(4), 335-347.
Huang, Y. (2002). Transpacific displacement: Ethnography, translation, and intertextual travel in twentieth-century American Literature. London: University of California Press.
Kaiser-Cooke, M. (1994). Translatorial expertise- a cross-cultural phenomenon from an interdisciplinary perspective. In M. Snell-Hornby, F. Pöchhacker & K. Kaindl (Eds.), Translation studies and interdiscipline (pp. 135-140). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Karaalioğlu, S. K. (1974). Resimli Türk edebiyatçılar sözlüğü. İstanbul: İnkılap ve Aka Basımevi.
Kramsch, C. (1998). Language and culture. New York: Oxford University Press.
Maasoum, S. M. H. & Davtalab, H. (2011). An analysis of culture-specific items in the Persian translation of “Dubliners” based on Newmark’s Model. Theory and Practice in Language Studies, 1(12), 1767-1779.
Mailhac, J. P. (1996). The formulation of translation strategies for cultural references. In C. Hoffmann (Ed.), Language, culture and communication in contemporary Europe (pp. 132-151). Philadelphia: Multilingual Matters.
Mıhçı, A. İ. & Yörük, Y. (1980). Yardımcı edebiyat kitabı. Ankara: Eğitim Yayınları.
Neubert, A. (2003). Some of Peter Newmark’s translation categories revisited. In G. Anderman & M. Rogers (Eds.), Translation today: Trends and perspectives (pp. 68-75). Toronto, Sydney: Multilingual Matters.
Newmark, P. (1988). A textbook of translation. New York, London: Prentice Hall.
Newmark, P. (2010). Translation and culture. In B. Lewandowska-Tomaszczyk & M. Thelen (Eds.), Łódź studies in language (pp. 171-182). Frankfurt am Main: Peter Lang GmbH.
Nord, C. (2010) Functionalist approaches. In Y. Gambier & L.V. Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies (pp. 120-128). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Oxford Online Dictionary. https://www.lexico.com/en/definition/bastinado. Retrieved: 13.06.2019.
Öztürk Kasar, S. & Can, A. (2017). Semiotics of Umberto Eco in a literary translation class: The model reader as the competent translator. IJLET-International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(2), 280-289.
Peterson, R. A. (1985). Six constraints on the production of literary works. Poetics, 14(1-2), 45-67.
Schudson, M. (1989). How culture works. Theory and Society, 18(2), 153-180.
Seyfettin, Ö. (2012). Selected stories of Ömer Seyfeddin – Seçme hikayeler. (M. Miyasoğlu, Trans.). İstanbul: Konak Yayınları.
Snell-Hornby, M. (2006). The turns of translation studies: New paradigms or shifting viewpoints? Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlük. http://sozluk.gov.tr/. Retrieved: 13.06.2019.
Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlük. http://sozluk.gov.tr/. Retrieved: 17.06.2019.
Vermeer, H. J. (2004). Skopos and commission in translational action. (A. Chesterman, Trans.). In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 221-232). London, New York: Routledge.