KUDÜS’E GELEN RUS HACILARIN MÜRÛR TEZKİRESİ MESELESİ

Kudüs Hristiyanlar için yüzyıllardır bir hac mekânıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra Kudüs’e hac amacıyla gelenlerin sayılarında çok büyük artışlar yaşanmıştır. Özellikle Rusya, kutsal topraklarda varlık gösterebilmenin bir unsuru olarak vatandaşlarını Kudüs’e gitmeleri için teşvik etmiştir. Bu teşvikler neticesinde, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, Ruslardan oluşan çok büyük hacı kafileleri Kudüs’e gelmiş ve en kalabalık hac gruplarını Ruslar oluşturmuşlardır. Osmanlı Devleti’nin yolculardan talep ettiği mürûr tezkiresi için istenilen ücret, maddi açıdan oldukça sıkıntılı olan bu hacılara ilave bir külfet oluşturduğu gerekçesiyle Rus makamları tarafından antlaşmalar dayanak gösterilerek şikâyet konusu yapılmıştır. Bu makalede, mürûr tezkiresinin ne olduğu kısaca özetlendikten sonra Kudüs’ün Rus hacılar için ne ifade ettiği, Osmanlı’nın onlara verdiği imtiyazlar, Rusya’nın Kudüs’e gitmeleri hususunda kendi vatandaşlarını teşvik için attığı adımlar kısaca ele alınacak ve Osmanlı arşiv vesikalarına yansıdığı boyutuyla Rusların mürûr tezkiresi harcı ödemeleriyle ile ilgili şikâyetleri ve Osmanlı makamlarının bu husustaki farklı mütalaaları değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Kudüs, Rus hacılar, Osmanlı-Rus ilişkileri, Hristiyan, hacılar, Rus hacılar, mürûr tezkiresi, Osmanlı-Rus ilişkileri

The Issue of Mürûr Tezkiresi (trip permit) for Russian Pilgrims coming to Jerusalem

Jerusalem has been a place of pilgrimage for Christians for centuries. After the second half of the 19th century, the number of people who came to Jerusalem for pilgrimage has increased considerably. Russia, in particular, has encouraged its citizens to go to Jerusalem as an indicator of its presence in the Holy Land. As a result of these incentives, at the end of the 19th century and at the beginning of the 20th century, very large groups of Russian pilgrims came to Jerusalem and formed the most crowded pilgrimage groups. The fees charged for the trip permits –mürûr tezkiresi- demanded by the Ottoman State from the passengers were subject to complaints by the Russian authorities on the grounds that they constitute an extra burden on these materially troubled pilgrims. In this study after summarising what the trip permits or certificate –mürûr tezkiresi- is, the meaning of Jerusalem for the Russian pilgrims, the privileges given to them by the Ottoman Empire and the steps taken by Russia to encourage its citizens to go to Jerusalem will be briefly discussed. This will be followed by the complaints of Russians on the payment of trip permits as reflected in the Ottoman archival documents and the different opinions of the Ottoman authorities on this issue will be evaluated.

Keywords:

Jerusalem, Russian pilgrims, Christian, pilgrims, Russian pilgrims, travel permits,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)- A.}DVN.NMH, 33.15.1.1, 29 Z 1313/ 30 Mayıs 1312 (11 Haziran 1896).
- BEO, 2562.192111.7.1, 14 Mart 1321 (27 Mart 1905)
- BEO, 2562.192111.5.1, 28 Muharrem 1323/ 22 Mart 1321 (4 Nisan 1905)
- BEO, 2551.191279.1, 6 Safer 1323/ 29 Mart 1321 (11 Nisan 1905)
- BEO, 2562.192111.2.1, 15 Safer 1323/ 7 Nisan 1321 (20 Nisan 1905)
- BEO, 2562.192111.4.1, 17 Safer 1323/ 9 Nisan 1321 (22 Nisan 1905).
- BEO, 2562.192111.1, 21 Safer 1323/ 13 Nisan 1321 (26 Nisan 1905).
- BEO, 2770.207709.3.1, Muharrem 1324/ Şubat 1321 (Şubat 1906).
- BEO, 2759.206902.1, 18 Zilhicce 1323/ 29 Kanun-ı sâni 1321 (12 Şubat 1906).
- DH.MKT, 2339.96.1, 2 Muharrem 1318/ 18 Nisan 1316 (1 Mayıs 1900).
- DH.MKT, 2403.9, 20 Cemaziye’l-evvel 1318/ 2 Eylül 1316 (15 Eylül 1900).
- DH.MKT, 997.13.5.1, 4 Zilhicce 1323/ 16 Kanûn-ı sânî 1321 (29 Ocak 1906)
- DH.MKT, 997.13.6.2, 18 Kanun-ı sâni 1321/ 6 Zilhicce 1323 (31 Ocak 1906).
- DH.MKT, 997/13/8/2, 19 Muharrem 1324/ 2 Mart 1322 (15 Mart 1906)
- DH.MKT, 1193/9/2/1, 15 Receb 1325/ 11 Ağustos 1323 (24 Ağustos 1907)
- DH.MKT, 1259/33/3/1, 4 Receb 1326/ 19 Temmuz 1324 /1 Ağustos 1908)
Avcı, Y. (2004). Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Ankara: Phoenix Yay.
Aybay, R. (1985, Ocak). “Son Dönem Osmanlı, TBMM Hükumeti ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Pasaportlar”, Tarih ve Toplum, c. 3/13, (ss. 46-53).
Çadırcı, M. (1993). “Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men‘-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri”, Belgeler, cilt 15, no. 19, (ss. 169-182).
Georgevich, T. S. (1918, Ocak). “Serbia and the Holy Land”, Journal of Theological Studies, no. 74-75, (ss. 97-114)
Gerber, H. (1985). Ottoman Rule in Jerusalem 1840-1914, Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Graham, S. (1913). With the Russian Pilgrims to Jerusalem, Londra: Macmillian and Co.
Hummel, T. (2010) “Russian Pilgrims: A Peasant Army Invades Jerusalem”, Jerusalem Quarterly, v. 44, s. 40, (ss. 39-44). Bancroft, J. M. (1890). Deaconesses in Europe and Their Lessons for Amerika, New York: Hunt & Eaton.
Kane, E. M. (2005). “Holy Places and the Multi-Confessional Empire, Russian Policy Toward the Ottoman Empire under Tsar Nichola 1825-1855”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Princeton Üniversitesi.
Kapitülasyonlar: Tarihi, Menşei, Asılları, Macar İskender ve Ali Reşad (çev.), İstanbul: Dersaadet Kanaat Matbaası, 1330.
Kushner, D. (1999). “From Eyalet to Sancak: The District of Acre in Transition, 1840-1918”, XIII. Türk Tarih Kongresi, 04-08 Ekim 1999, Ankara, Erişim adresi: http://www.ttk.gov.tr/yayinlarimiz/xiii-turk-tarih-kongresi-04-08-ekim-1999-ankara-iii-cilt-iii-kisim/ s. 2024 .
Kütükoğlu, M. (2006). “Mürûr Tezkiresi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 32, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/murur-tezkiresi .
Mazza, R. (2009). Jerusalem From the Ottomans to the British Rule, Londra, New York: Tauris Pub.
Muâhedât Mecmûası, Ankara: TTK, 2008, cilt 1, cilt 2, cilt 3.
Sâlname-i Vilâyet-i Beyrut, 1310 sene-i maliye, Beyrut, 1310.
Sezer, H. (2003). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Seyahat İzinleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt XXI, sayı 33, (ss. 105-124).
Turna, N. (2013). 19. Yy’den 20. Yy’ye Osmanlı Topraklarında Seyahat, Göç ve Asayiş Belgeleri Mürûr Tezkireleri, İstanbul: Kaknüs Yayınları.