TÜRKİYE’DE KORUYUCU AİLE HİZMETLERİNE YÖNELİK UZMAN GÖRÜŞLERİ

Amaç: Koruyucu aile hizmeti, kurum bakımına alternatif bir sosyal hizmet modeli olarak, korunma ihtiyacıolan çocukların aile ortamında korunması ve bakımına yönelik bir uygulama biçimidir. Türkiye'de koruyucuaile hizmetleri 1960’lardan bu yana uygulamada olmasına rağmen uzun bir süre yaygınlaşma göstermemiştir.Son yıllardaki artışa rağmen koruyucu aile sayısının çocuk koruma sistemi için yeterli düzeyde olduğunusöylemek mümkün değildir. Bu çalışma, koruyucu aile hizmetlerinin sunulması ve yaygınlaşması bağlamındamevcut duruma ilişkin alanda çalışan uzmanların gözüyle bir değerlendirme yapmayı amaçlamıştır.Yöntem: Bu çalışma, nitel araştırma yaklaşımlarına dayalı olarak ve fenomenolojik desene uygun biçimdegerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda, koruyucu aile hizmetlerine yönelik bilgi ve deneyime sahip akademisyenlerve koruyucu aile alanında hizmet veren sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile derinlemesine görüşmelergerçekleştirilmiştir.Bulgular: Katılımcılar, toplum boyutunda koruyucu aile hizmetinin Türkiye’de aileler tarafından halenyeterince tanınmadığını ve anlaşılmadığını, bazı sosyo-kültürel nedenlerin koruyucu aile olmaya karşı olumsuztutumlara neden olduğunu belirtmiştir. Politika ve uygulama boyutunda ise koruyucu aile hizmetini tanıtma,yaygınlaştırma, organize etme, denetleme gibi konularda profesyonel uygulama eksikliğine vurguyapılmaktadır.Özgünlük: Türkiye’de çocuk koruma sisteminin işleyişine ve çocuk koruma politikalarının uygulama ortamınayansımasına ilişkin literatür halen kapsamlı bir altyapı sunmadığından bu alanda yapılan araştırmalar öneminikorumaktadır. Çalışma, koruyucu aile hizmetinin yaygınlaştırılması ve niteliğinin geliştirilmesine yöneliköneriler sunmaktadır.

PROFESSIONALS’ VIEW ON FOSTER CARE SERVICES IN TURKEY

Purpose: Foster care services, as an alternative social service model to residential care, is a practice model for children in need of protection, seeking them to be cared for and protected in a family context. Although foster care services have been practiced since the 1960s, they had not been prevalent for decades. Despite the increasing number of foster families in recent years, it can not be asserted that the number is well enough for the child protection system. This study aims to determine issues related to foster care service delivery and improvement, in the eye of professionals working in this field. Method: This study was carried out based on phenomenological research design under qualitative research methods. In this regard, in-depth interviews were held with academics with knowledge and experience in foster family services and representatives of non-governmental organizations serving in the field of the foster family. Findings: Research findings indicate that foster care services in Turkey are still not well-known in public. It also can be understood that some socio-cultural factors might cause negative attitudes towards being foster family. It can be emphasized that there are significant issues related to foster care services, such as advertising, popularising, organising, and supervising. Originality: In Turkey, the literature that focuses on the functioning of the child protection system and the implementation of child protection policies is still limited. On the other hand, the study offers suggestions for making foster care services more familiar in public , and improving its quality.

PDF

___

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). (2019). Türkiye aile yapısı araştırması, 2016. Ankara: Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). (2020). Kurumsal istatistiklerimiz: Yılsonu kurumsal istatistikler. https://www.ailevecalisma.gov.tr/chgm/istatistikler/kurumsalistatistiklerimiz/ adresinden alındı.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB). (2014). Türkiye Aile Yapısı Araştırması 2006. https://ailevecalisma.gov.tr/uploads/athgm/uploads/pages/ indirilebilir-yayinlar/60-aileyapisi-arastirmasi-2006.pdf adresinden alındı.
Akçay, S. & Alpoğlu, İ. E. (2020). Sosyal hizmet uzmanlarının işsizlik deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 47-69.
Akyüz, E. (1991). Çocuğun güvenliği ilkesi ışığında korunmaya muhtaç çocuklar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 709-734.
Arlı, E. (2012). Müşterilerin kulaktan kulağa iletişime bağlı satın alma kararları üzerinde referans gruplarının etkisi: Deniz turizm işletmeciliği üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(17), 155-170.
Austerberry, H., Stanley, N. Larkins, C., Ridley J., Farrelly, N., & Manthorpe, J. (2013). Foster carers and family contact: Foster carers’ views of social work support. Adoption & Fostering, 37(2) 116–129.
Bektaş, M. (2015). İslam hukukunda çocuk hakları bağlamında koruyucu aile. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
Certel, N. (2016). Koruyucu aile derneklerine üye olan koruyucu ailelerin bu modele ilişkin deneyim ve değerlendirmeleri. (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Sosyal Hizmet Bilim Dalı, Kocaeli.
Certel, N. (2019). Koruyucu aile derneklerine üye olan koruyucu ailelerin bu modele ilişkin deneyim ve değerlendirmeleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 147-165.
Children’s Bureau. (2019). Foster care statistics 2017. https://www.childwelfare.gov/pubPDFs/foster.pdf adresinden alındı
Child Family Community Australia – CFCA (2018). Children in care. https://aifs.gov.au/cfca/publications/children-care adresinden alındı.
Dal, V. (2018). Koruyucu aile hizmetinin geliştirilmesinde koruyucu aile derneklerinin rolü. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Politika Anabilim Dalı, Ankara.
Dal, V., & Akbaş, E. (2020). Koruyucu aile hizmetinde sivil toplum örgütlerinin rolü. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(3), 523-546.
Delgado, P., Carvalho, J. M. S., Montserrat, C., & Llosada-Gistau, J. (2020). The subjective wellbeing of Portuguese children in foster care, residential care and children living with their families: Challenges and implications for a child care system still focused on ınstitutionalization. Child Indicators Research, 13, 67–84. Doi: /10.1007/s12187-019-09652- 4
Doğan, R. (2013). Bir koruma tedbiri olarak koruyucu aile kurumu ve koruyucu aile yönetmeliği. Ankara Barosu Dergisi, 2, 147-170.
Li, D., Chng, G. S., & Chu, C. M. (2019). Comparing long-term placement outcomes of residential and family foster care: a meta-analysis. Trauma, Violence, & Abuse, 20(5), 653-664. Doi: 10.1177/1524838017726427
Erdal, L. (2014). Türkiye'de sosyal politika ve koruyucu aile hizmet modeli. Sosyoekonomi, 22(22). 171-192.
Ertürk, A. (2020). Koruyucu ailelerin gözünden koruyucu aile uygulamaları: Gebze örneği. (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, İstanbul.
Esen, H. (2020). İslam hukukunda aile. İlahiyat Akademi, 11(July 2020), 19-56.
Gökdoğan Şahin, E. (2019). Koruyucu Ailelerin Koruyucu Aile Hizmetine İlişkin Değerlendirmeleri: Zonguldak İli Örneği. (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
Gökkaya, V. (2014). Ailelerin koruyucu aile olma nedenleri. International Journal of Human Sciences, 11(1), 603-620.
Görgülü, Ü. (2014). Koruyucu aile uygulamasının İslam hukuku açısından değerlendirilmesi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 23, 45-58.
Humphreys, K. L., Miron, D., McLaughlin, K. A., Sheridan, M. A., Nelson, C. A., Fox, N. A., & Zeanah, C. H. (2018). Foster care promotes adaptive functioning in earlyadolescence among children who experienced severe, early deprivation. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(7), 811–821. doi:10.1111/jcpp.12865
Kahraman, F. (2007). Türkiye’de çocuk refahı alanında koruyucu aile hizmeti (Sakarya ve Kocaeli örneği). (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Karaca, Y. (2016). Referans grupları ile iletişimin satın alma kararları üzerine etkisi: Genç yetişkinlere yönelik bir araştırma. İletişim, 25, 209-231.
Karataş, K. (2007). Türkiye’de çocuk koruma sistemi ve koruyucu aile uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(2), 7-19.
Karataş, Z. (2020). Çocuklar. M. Serdar (Ed.), Dezavantajlı gruplar ve sosyal hizmet (ss. 71- 112). Ankara: Grafiker Yayınları.
Karatay, A. (2017). Türkiye’de koruyucu aile: Kökenleri, gelişimi ve bugünü. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(5), 389-427.
Koç, T. (2016). Türkiye’de koruyucu aile hizmetinin etkinliğinin arttırılmasına yönelik çözüm önerileri: Türkiye ve Hollanda karşılaştırması. (Yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Manisa.
Koçtürk, M. (2019). Koruyucu aile uygulamasının sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi: Kırıkkale örneği. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Sakarya.
Krysik, J. L., & Finn, J. (2015). Etkili uygulama için sosyal hizmet araştırması. E. Erbay (Çev. Ed.). Ankara: Nika Yayınevi.
Kuş, S. (2014). Koruyucu aile hizmeti ve toplumsal farkındalık: Çanakkale örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Narey, M., & Owers, M. (2018). Foster Care in England. 10.08.2020 tarihinde https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_da ta/file/679320/Foster_Care_in_England_Review.pdf adresinden alındı.
Nikula, J., & Ivashinenko, N. (2017). Foster care reform and social partnership in Nizhny Novgorod Region. The Journal of Social Policy Studies, 15(3), 383-394.
Özel Aytekin, N. (2019). Yetiştirme yurtlarında ve ailesi yanında büyüyen yetişkinlerin psikolojik iyilik halinin demografik özellikler ve öğrenilmiş güçlülük açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı, Ankara.
Özer, L., & Anteplioğlu, P. (2005). Hizmet satın alma sürecinde kulaktan kulağa iletişimin etkisi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 203-224.
Özdemir, N., Sefer, N., & Türkdoğan, D. (2008). Bir sosyal sorumluluk projesi örneği: “Korunmaya muhtaç çocuklar”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 283-305.
Saçan, S., & Şimşek, Z. (2014). Kurum bakımından aile yanına döndürülen 6-18 yaş çocukların duygusal ve davranışsal sorunları. Qualitative Studies, 9(2), 1-18.
Sart, G. (2015). Fenomenoloji ve yorumlayıcı fenomenolojik analiz. F. N. Seggie, & Y. Bayyurt (Ed.). Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları (ss.70-81). Ankara: Anı Yayıncılık.
Şimşek, Z., Erol, N., Öztop, D., & Özer Özcan, Ö. (2008). Kurum bakımındaki çocuk ve ergenlerde davranış ve duygusal sorunların epidemiyolojisi: Ulusal örneklemde karşılaştırmalı bir araştırma. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(3). 235-246.
T.C. Resmi Gazete. (2012). Koruyucu Aile Yönetmeliği. Resmi Gazete tarihi ve sayısı: 14.12.2012, 28497.
Topuz, S., & Öz, M. (2014). Türkiye’de sosyal hizmet uzmanlarının istihdam durumu. Toplum ve Sosyal Hizmet, 25(1), 149-158.
Ünal, V. (2015). Dünden bugüne kültürümüzde koruyucu aile hizmetleri üzerine bazı değerlendirmeler. Turkish Studies, 10(6), 875-900.
Üstüner, S., Erol, N., & Şimşek, Z. (2005). Koruyucu aile bakımı altındaki çocukların davranışı ve duygusal sorunları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(3), 130-140.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırımalp, S, & Hız, Ö. (2018). Türkiye’de çocuk refahı bağlamında korunmaya muhtaç çocuklara sunulan bir hizmet: Koruyucu aile hizmeti. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 95-114.
Yurteri Tiryaki, A., & Baran, G. (2015). Kurum bakımı deneyimi olan kadınların çocukluk dönemi kurum yaşantıları: Nitel bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet. 26(1), 23-44.
Yüksel, Z., & Öncü, B. (2016). Geçmişte kurum bakımında kalmış bireylerin kurum bakımı deneyimlerine ilişkin özellikleri ve bağlanma biçimlerinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 27(2), 63-77.