Milletlerarası Tahkimde Hakem Kararlarının Konu Bakımından Yetki Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Milletlerarası tahkimde hakem kararlarının, hakemlerin yetkileri dahilinde verilmiş olup olmadığı iptal ve tenfiz davalarında itiraz konusu olabilir. Yetki aşımı veya yetkinin bulunmadığı şeklinde- ki iptal ve tenfizi ret sebepleri ulusal ve uluslararası mevzuatta düzenlenmiştir. Bu sebeplerin varlığının mahkemeler tarafından kabul edilmesi halinde, hakem kararlarının iptal edilmesi veya tenfiz edilmemesi gibi önemli sonuçlar ortaya çıkabilir. Hakemlerin kararlarının bu sonuçlarla karşılaşmaması için dikkat edilmesi gereken hususlardan biri, hakemlerin konu bakımından yetkisinin söz konusu kararlarda mevcut olması gerekliliğidir. Hakemlerin, yalnızca tarafların iradeleriyle tahkime getirilen uyuşmazlık konuları hakkında karar alabilmesi, konu bakımından yetkinin bir yönünü oluşturmaktadır. Buna göre, bir hukuki ilişki veya sözleşme tarafların tahkim iradesinin kapsamında değilse hakemlerin bu konularda karar alması mümkün olmayacaktır. Tarafların iradesinde tahkime getirilmesi konusunda anlaşma bulunsa dahi devletlerin kanuni düzenlemeleri gereği tahkimde görülmesi mümkün kabul edilmeyen uyuşmazlık türleri bakımından ise tahkime elverişlilik sorunu gündeme gelecektir. Bu kapsamda, tahkime elverişlilik de geçerli bir hakem kararının varlığı için gereklidir. Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda yer aldığı üzere, Türkiye’de bulunan taşınmaz mallar üzerindeki aynî haklara ilişkin uyuşmazlıklar ile iki tarafın iradelerine tâbi olmayan uyuşmazlıklarda tahkim yargılaması gerçekleştirilemeyecek ve hakem kararı alına- mayacaktır. Konu bakımından yetkinin diğer yönü ise, hakemlerin hem ara kararlarının hem nihai kararlarının kendilerine verilen yetki dahilindeki konular hakkında olmasıdır. Dilekçe ve delillerin sunulması ile bunların değerlendirilme usulleri, tahkim masrafları, faiz veya geçici hukuki koru- ma tedbirleri dahil çeşitli hususlarla ilgili olarak hakemlerin karar alabilmesi, bu konularda yetkilendirilmiş olmalarına bağlıdır. Yargıtay uygulamasında ve mukayeseli hukuktaki mahkeme kararlarında da hakemlerin yalnızca yetkilendirildikleri konularda karar alabileceği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Milletlerarası Tahkim, Hakem Kararı, Konu Bakımından Yetki, Uyuşmazlık Konusu, Tahkime Elverişlilik, Taraf İradesi

Evaluation of Arbitral Tribunal’s Decisions with Regard to Subject Matter Jurisdiction

Arbitral awards can be examined from many different aspects including whether the decisions were made within the jurisdiction of the arbitrators or not may be the subject of objection in annulment and enforcement cases. The reasons for annulment and refusal of enforcement in the form of excess of authority or lack of authority are regulated in national and international legislation. In order to prevent these consequences, the subject matter jurisdiction of the arbitrators should be present in the said decisions of arbitral tribunals. The fact that arbitrators can only decide on disputed matters which are brought to arbitration by the will of the parties constitutes one aspect of the subject matter jurisdiction. If a legal relationship or contract is not within the scope of the parties’ will to arbitrate, it will not be possible for the arbitrators to decide on these matters. Arbitrability is also necessary element for the existence of a valid arbitral award. According to the International Arbitration Law of Türkiye, arbitration proceedings cannot be carried out and an arbitral decision cannot be made in disputes which are not arbitrable. Other aspect of the subject matter jurisdiction is that both the interim decisions and the final decisions of the arbitrators are required to fall within the jurisdiction of arbitrators which are granted to them. The arbitrators’ ability to decide on various matters, including the submission of petitions and evidence and the procedures for their evaluation, arbitration costs, interest or interim measures, depends on their jurisdiction in these matters.

Keywords:

International Arbitration, Arbitral Decision, Subject Matter Jurisdiction, Dispute Subject, Arbitrability, Party Consent,

PDF

___

AKINCI, Ziya, Milletlerarası Tahkim, 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2021.
ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, “Devletlerarası Sözleşmelerde Yer Alan Tahkim Klozlarının Yatırımcılara Yapılmış Tahkim Anlaşması Akdetme Önerisi Olarak Kabulünün Ev Sahibi Devletler Bakımından Doğurduğu Olumsuz Sonuçlar”, Tahkim Anlaşması, Ed. Hatice Özdemir Kocasakal, Süheyla Balkar, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2020.
BJORKLUND, Andrea K. / BROSSEAU, Jonathan, “Sources of Inherent Powers”, Inherent Powers of Arbitrators, Ed. by. Franco Ferrari, Friedrich Rosenfeld, New York, JurisNet, 2019, 1-58.
BLACK, Henry Campbell, Black’s Law Dictionary, 4. bs., West Publishing, 1968. BORN, Gary, International Arbitration: Law and Practice, Wolters Kluwer International, 2012.
BORN, Gary, International Commercial Arbitration, Cilt: 3, Alphen aan den Rijn, Wolters Kluwer International, 2014.
BROWN, Chester, “Inherent Powers in International Adjudication”, The Oxford Handbook of International Adjudication, Ed. Cesare P. R. Romano, Karen J. Al- ter, Yuval Shany, Oxford, Oxford University Press, 2013, 829-848.
ÇALIŞKAN, Yusuf, “Dispute Settlement in International Investment Law”, Implementing International Economic Law: Through Dispute Settlement Mechanisms, ed. Yusuf Aksar, Nijhoff International Trade Law Series, Vol. 6, 2011.
ÇELİKEL, Aysel / ERDEM, Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Baskı, Beta, İstanbul, 2021.
DEMİRKOL, Berk, “Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili”, Tahkim Anlaşması, Ed. Mustafa Erkan, Candan Yasan Tepetaş, On İki Levha, 2020.
EKŞİ, Nuray, “Yargıtay Kararları Işığında ICC Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Barosu Dergisi, C. 67, S. 1, 2009, s. 54-74.
ERKAN, Mustafa, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Ankara, Yetkin Yayınları, 2013.
ESEN, Emre, Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili, İstanbul, Beta, 2008.
EYUBOĞLU, Ceren, “Türk Hukukunda Tahkim Anlaşmasının Geçerliliği”, Ankara Barosu Dergisi, 2017, S. 3, 229-241.
GAILLARD, Emmanuel / SAVAGE, John, Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, Hague, Kluwer Law International, 1999.
GİRAY, Faruk Kerem, Milletlerarası Yatırım Tahkiminde Kamulaştırmadan Doğan Tazminat ve Tazminatın Hesaplanmasında Kullanılan Yöntemler, İstanbul, Beta, 2. Bası, 2013.
HACIBEKİROĞLU, Ekin, Milletlerarası Tahkim Hukukunda Deliller ve Delillerin Değerlendirilmesi, İstanbul, On İki Levha, 2012.
HUYSAL, Burak, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, Vedat Ki- tap, 2010, İstanbul.
KAFALI, Ömer Faruk, Tahkim Yargılamasında Ara ve Nihai Hakem Kararları, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2022.
KALPSÜZ, Turgut, Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, 2. Bs., Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
KJOS, Hege Elisabeth, Applicable Law in Investor-State Arbitration: The Interplay Between National and International Law, Oxford University Press, 2013.
KURU, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul, 2001, C. VI.
LEW, Julian D. M. / MİSTELİS, Loukas A. / KRÖLL, Stefan M., Comparative Inter- national Commercial Arbitration, Hague / New York, Kluwer Law International, 2003.
MCCLENDON, Stewart, “Subject-Matter Arbitrability in International Cases: Mitsubishi Motors Closes the Circle”, North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation, C. 11, S. 1, 1986, 81-100.
MILLS, Alex, “Arbitral Jurisdiction”, Oxford Handbook on International Arbitration, Ed: Thomas Schultz, Federico Ortino, Oxford Handbooks, 2020.
MITCHELL, Andrew D. / HEATON, David, “The Inherent Jurisdiction of WTO Tribunals: The Select Application of Public International Law Required by the Judicial Function”, Michigan Journal of International Law, C. 31, S. 3, 2010.
MOSES, Margaret L., “Inherent and Implied Powers of Arbitrators”, Loyola University Chicago School of Law, Public Law & Legal Theory Research Paper No. 2014-015.
NOMER, Ergin / EKŞİ, Nuray / ÖZTEKİN GELGEL, Günseli, Milletlerarası Tahkim Hukuku, Cilt 1, 5. Basım, Beta Yayınları, 2016.
NOMER, Ergin, Devletler Hususî Hukuku, 22. Bası, Beta, İstanbul, 2017.
ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, “Tahkim Anlaşmasının Dürüstlük Kuralı Çerçeve- sinde Üçüncü Kişilere Teşmili”, Tahkim Anlaşması, Ed. Hatice Özdemir Kocasa- kal, Süheyla Balkar, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2020.
ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, “Tahkim Şartı ile İlgili İptal Sebepleri,” ICC XI. Milletlerarası Tahkim Semineri, Ankara, 14.04.2014, 37-84.
ÖZEL, Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2008.
PAPARELLA, Chris / ENGELS, Andrea / JERNUDD, Sigrid, “USA”, Ed. Joe Tirado, International Arbitration, 2. Bs., Global Legal Group, 2016, 303-315.
POSTACIOĞLU, İlhan, Medeni Usul Hukuku Dersleri, İstanbul, 2015.
REDFERN, Alan ve diğerleri, Redfern and Hunter on International Arbitration, 6. bs., Oxford University Press, 2015.
SARIALİOĞLU, Simel, “Tahkim Sözleşmesi Hazırlanırken Dikkate Alınması Gereken- ler”, Tahkim Anlaşması Tahkim Okulu Paneller Serisi, Ed. Mustafa Erkan, Can- dan Yasan Tepetaş, Cilt: 1, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2020.
SARISÖZEN, M. Serhat, Medeni Usul Hukukunda Hakem Yargılaması, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 2005.
ŞANLI, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayınları, 7. Bası, İstanbul, 2019.
ŞANLI, Cemal, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1986.
ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre / ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, Beta, İstanbul, 2021.
TİRYAKİOĞLU, Bilgin, “Milletlerarası Tahkim Kanununa Göre Hakem Kararlarının İptali”, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, ed. Bilgin Tiryakioğlu ve diğerleri., Yetkin Yayınları, 2016, 301-321.
WAINCYMER, Jeffrey, Procedure and Evidence in International Arbitration, Wolters Kluwer Law International, 2012.
WILIŃSKI, Piotr, Excess of Powers in International Commercial Arbitration: Compliance with the Arbitral Tribunal’s Mandate in a Comparative Perspective, Eleven International Publishing, Hague, 2020.
YEŞİLIRMAK, Ali, Türkiye’de Ticari Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştirilme- si İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2011.
YEŞİLIRMAK, Ali, ICC Tahkim Kuralları ve Uygulaması, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2018.
YILDIRIM DEVELİOĞLU, Burçin, “Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmilinde Uygulanacak Hukuk ve Bu Kapsamda İradenin Tespiti”, Tahkim Anlaşması, Ed. Mustafa Erkan, Candan Yasan Tepetaş, On İki Levha, 2020.