Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Yoluyla Sosyal ve Ekonomik Hakların Dolaylı Olarak Korunması Üzerine Değerlendirmeler

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) esas olarak temel hakları güvence altına almıştır. Bununla birlikte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kayda değer sayıda davada, sosyal ve ekonomik haklara ilişkin uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmuştur. AİHM içtihadı incelendiğinde, sosyal ve ekonomik haklar alanında medeni ve siyasi haklara uygulanan rejimden farklı olarak, başvuruya konu hakka ilişkin değerlendirme yapmaktan kaçınılarak, doğrudan toplum ile bireyin çıkarları arasında olması beklenen adil dengenin kurulup kurulmadığı test edilmektedir. Bununla birlikte AİHM, sosyal ve ekonomik hakları AİHS kapsamında korurken, temel haklara ilişkin perspektifini kullanmayı sürdürmektedir. Bu doğrultuda, kimi zaman adil yargılanma hakkı ve ayrımcılık yasağı gibi AİHS hükümlerine başvurulmakta, ayrıca sosyal ve ekonomik haklar AİHS’te yer alan diğer haklarla ilişkisi üzerinden ele alınmaktadır. Çalışmada, sosyal ve ekonomik hakların, AİHS yoluyla korunma imkânı üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Adil Denge Testi, Kademeli Gerçekleştirme, Pozitif Yükümlülük, Sosyo-Ekonomik Haklar, Usuli Adalet

Evaluations on the Indirect Protection of Social and Economic Rights Through the European Convention on Human Rights

The European Convention on Human Rights (ECHR) guarantees fundemantal rights. The European Court of Human Rights (ECtHR) has arbitrated disputes regarding social and economic rights in a sizable number of instances. When the ECtHR’s case law is considered, it varies from the regime used for civil and political rights, as it comes to social and economic rights, by avoiding making an assessment of the right that is the subject of the application, it is determined if the fair balance that is anticipated to be achieved between the interests of society and the individual is in place. Nonetheless, it should be highlighted that the ECtHR continues to uphold social and economic rights under the ECHR while maintaining its stance on basic rights. In this context, the ECHR’s protections for the right to a fair trial and against discrimination are occasionally used. In this way, the ECHR also discusses social and economic rights in relation to other rights. The study concentrates on whether the ECHR can be used to defend social and economic rights in this context.

Keywords:

Fair Balance Test, Gradual Realization, Positive Obligation, Procedural Justice, Socio-Economic Rights,

PDF

___

AKAD, Mehmet / VURAL DİNÇKOL, Bihterin / BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku, Gözden Geçirilmiş 18. Basım, Der Yayınları, İstanbul, 2022.
AKANDJI-KOMBE, Jean-François, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, İnsan Hakları El Kitapları, No. 7.
AKILLIOĞLU, Tekin, İnsan Hakları - I, A.Ü.S.B.F. İnsan Hakları Merkezi Yayınları No: 17, Ankara, 1995.
ARSLAN ÖNCÜ, Gülay, Özel Yaşamın Korunması Hakkı, Beta, 2011, Ankara. ARSLAN ÖNCÜ, Gülay, Sosyal Devlet ve Küreselleşme Ekseninde Haksız İşten Çıkarılmama Hakkı, Onikilevha, İstanbul, 2022.
BAYRA, Ersin, “Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında Yaşam Hakkı ve Deprem”, Ulusal ve Uluslararası Yargı Kararları Işığında Deprem Hukuku Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 24-25 Mayıs 2021, s. 67-88.
BEIJER, Malu, The Limits of Fundamental Rights Protection by the EU - the Scope for the Development of Positive Obligations, Intersentia, Cambridge, 2017, s. 50.
BINDER, Christina / SCHOBESBERGER, Thomas, “The European Court of Human Rights and Social Rights - Emerging Trends in Jurisprudence”, Hungarian Year- book of International Law and European Law, 2015, ss. 51-70.
BREMS, Eva, “Indirect Protection of Social Rights by the European Court of Human Rights”, Exploring Social Rights Between Theory and Practice, Ed. Daphne Ba- rak-Erez ve Aeyal M. Gross, Hart Publishing, Oregon, 2007, ss. 135-171.
BULUT, Nihat, Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, XII Levha, İstanbul, 2009.
ÇINAR, İbrahim, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yargı Yetkisi ve Mağdurluk Statüsü”, Bireysel Başvuru, Ed. Musa Sağlam, Ankara, 2. Baskı, Anayasa Mahke- mesi Yayınları, 2013, ss. 165-224.
DAHLBERG, Maija. “Should Social Rights be Included in Interpretations of the Con- vention by the European Court of Human Rights?” European Journal of Social Se- curity, Y. 2014, C. 16, S. 3, ss. 252-276.
DOĞAN, İlyas, İnsan Hakları Hukuku Ders Kitabı, 1. Baskı, Astana, Ankara, 2012. DONNELLY, Jack, Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Çev. Mustafa Erdoğan ve Levent Korkut, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
EREN, Abdurrahman, Ulusal İnsan Hakları Kurumları, Onikilevha, İstanbul, 2012.
ERGÜL, Ergin, Anayasa Mahkemesine ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Uygulaması, Yargı Yayınevi, Ankara, 2012.
ERTAN, İzzet Mert, Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal Şartı Sistemi, Beta, İstanbul, 2015, s. 11.
GEMALMAZ, H. Burak, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Mülkiyet Hak- kının Sınırlanmasında “Adil Denge” İlkesi”, İÜHFM, C. LXIX, Y. 2011, S. 1-2, s. 649-674.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teori- sine Giriş, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Bası, Beta, İstanbul, 2003.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teori- sine Giriş, 7. Baskı, Legal, İstanbul, 2010.
GERARDS, Janneke, “The Prism of Fundamental Rights”, European Constitutional Law Review, Y. 2012, C. 8, S. 2, ss. 173-202.
GÖLCÜKLÜ, A. Feyyaz / GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Genişletilmiş 5. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2004.
GÖZLER, Kemal, İnsan Hakları Hukuku, 4. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, Şubat 2022.
KABOĞLU, İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuk, 6. Baskı, İmge, 2002. KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, 5. Baskı, Seçkin, Ankara, 2017. KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin, Ankara, 2013.
KOCH, Ida Elisabeth, “Economic, Social and Cultural Rights as Components in Civil and Political Rights: A Hermeneutic Perspective”, The International Journal of Human Rights, Y. 2006, C. 10, S. 4, ss. 405-430.
KOCH, Ida Elisabeth. “Social Rights as Components in the Civil Right to Personal Liberty: Another Step Forward in the Integrated Human Rights Approach”, Nether- lands Quarterly of Human Rights, Y. 2002, C. 20, S. 1, s. 38, ss. 29-52.
KOCH, Ida Elisabeth, “The Justifiability of Indivisible Rights”, Nordic Journal of International Law, Y. 2003, C. 72, S. 1, ss. 3-40.
KOCH, Ida Elisabeth. “Social Rights as Components in the Civil Right to Personal Liberty: Another Step Forward in the Integrated Human Rights Approach”, Nether- lands Quarterly of Human Rights, Y. 2002, C. 20, S. 1, s. 29-52.
LAVRYSEN, Laurens, Human Rights in a Positive State, Rethinking the Relations- hip Between Positive and Negative Obligations Under the European Convention on Human Rights, Intersentia, Cambridge, 2017, s. 316.
LEIJTEN, Ingrid, Core Socio-Economic Rights and the European Court of Human Rights, Cambridge University Press, Cambridge, 2018.
LEIJTEN, Ingrid, “Defining the Scope of Economic and Social Guarantees in the Case Law of the ECtHR”, Shaping Rights in the ECHR, The Role of the European Court of Human Rights in Determining the
Scope of Human Rights, Ed. Eva Brems ve Janneke Gerards, Cambridge University Press, Cambridge, 2014, ss. 109- 136.
MÖLLER, Kai, The Global Model of Constitutional Rights, Oxford University Press, Oxford, 2012.
PALMER, Ellie, “Protecting Socio-Economic Rights through the European Convention on Human Rights: Trends and Developments in the European Court of Human Rights”, Erasmus Law Review, Y. 2009, C. 2, S. 4, 2009, ss. 397-426.
TANÖR, Bülent, Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, İstanbul, 1978.
TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / SANCAKDAR, Oğuz / ÖNOK, Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, Beşinci Baskı, Seçkin, Ankara, 2014.
UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights (CESCR), General Comment No. 11: Plans of Action for Primary Education (Art.14 of the Covenant), 10 May 1999, E/1992/23, (Çevrimiçi) https://www.refworld.org/docid/4538838c0.html E.T. 10.01.2023.
UYGUN, Oktay, “İnsan Hakları Kuramı”, İnsan Hakları, YKY Yayınları, İstanbul, 2000, ss. 13-44.
Vienna Declaration and Programme of Action, Section 1, para. 5, 1993, (Çevrimiçi) https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/vienna-declaration-and-programme-action, E.T. 10.01.2023.