ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK UNSURUNUN BİLİMSEL VE ETİK GEREKLİLİĞİ; 12.YY-15.YY TÜRK SANATI ARAŞTIRMALARI DEĞERLENDİRMESİ

Türk Sanatının 12.yy ile 15.yy arasındaki estetik ve üslup özelliklerinin bilimsel kıstaslarla tespit edilebilmesi, çok kültürlülük unsurunun yarattığı vaziyet nedeni ile bire bir karşılaştırmalı sanat tarihi analizlerine bağlıdır. Bu tarih aralığında yer aldığı tespit edilmiş tarihi eserlerin içerisinde, çok kültürlülük unsurları barındıran ünik parçalar yer almaktadır. Çoğu zaman bu parçaların hangi kültüre ait olduğunun tespiti, yorumlamalar ve tahminler üzerinden sürdürülmektedir. Bilimsel tarafsızlığın, uluslararası sanat tarihi araştırmalarında ulusal politik baskılar ve sosyolojik etkenlerden doğan nedenler ve küresel çaptaki devlet politikalarının etkileri ile korunamadığı bilinen bir gerçekliktir. Bilhassa ünik parçaların sanat değerlerinin anlaşılabilmesi, karşılaştırma metodu ile sağlanmış olan verilerin doğru analiz edilebilmesi ile mümkündür. Bu araştırma, salt bir Ortaçağ Türk Sanatı varlığının ortaya çıkarılabilmesi için önem taşırken, başka bir açıdan da diğer kültürlere ait olan unsurların da tespitini sağlaması bakımından örnek oluşturabilecek bir çalışmadır. Ortaçağ Türk Sanatı kimliğinin çözümlenmesi pek çok dünya müzelerinde yer alan eserlerin din sanatı kategorilerinden çıkartılarak devlet ve beylik sanatları bağlamında kategorize edilmelerinin gereğini ortaya koyması bakımından kültür yönetimine katkı sağlanması hedeflenmiştir. Çalışma, sanat tarihi araştırmalarındaki politik unsurları yansızlaştırmak, sanat eserlerine salt bilimsel verilerle yaklaşmanın gereği ve karşılaştırma unsurlarının daima göz önün de bulundurulması noktalarına öncelikli olarak değinir. Araştırmada bu bağlamda, 12. yy ile 15. yy aralığındaki halı, tekstil, mimari taş süsleme, seramik, ahşap süsleme sanatı gibi Türk el sanatlarında ünik olarak değerlendirilen parçalarının üslup analizleri yapılmış ve aynı dönemdeki Bizans, Ermeni Krallığı ve ticari ilişkilerin aktif olduğu uzak ve yakın coğrafyalardan benzer parçalarla karşılaştırmalar yapılmıştır. Örneğin; Türk ahşap süsleme sanatında bugün Ankara Etnografya Müzesi’nde teşhir edilen ve “Tavuskuşlu Kapı” olarak tanımlanan eserin bir benzeri Ermeni ahşap sanatında tespit edilmiştir. Ünik parçaların karşılaştırmalı analizleri gerçekleştirildiğinde Ortaçağ kültür-sanat ortamında çok kültürlü tasarım algısının imparatorluk, krallık ve devletlerin kültür politikalarında dayatma, yasaklama ve kapalı politika unsurlarını taşımadığı tespit   edilmiştir.

SCİENTİFİC AND ETHİCAL REQUİREMENT OF MULTİCULTURALİSM; EVALUATİON OF 12TH-15TH CENTURY TURKİSH ART RESEARCHES

The determination of the aesthetic and stylistic characteristics of Turkish Art ,between the 12th and 15th century, is based on the analysis of comparative art history with the grounds created by the element of multiculturalism. Among the historical works found to be included in this date range are unique pieces containing elements of multiculturalism. Scientific neutrality is a known fact in international art history researches that can not be protected by the effects of national political pressures and sociological factors, and the effects of global government policies. In particular, it is possible to understand the artistic values ​​of unique parts by correctly analyzing the data provided by the comparison method. It was aimed to contribute to cultural management in order to reveal the necessity of categorizing the works of medieval Turkish art in the context of state and religious arts by extracting the works in many world museums from religious art categories. The study refers primarily to the points of emphasizing the political elements in the research of art history, the necessity of approaching art works with purely scientific conclusions. In this context, the stylistic analysis of the pieces in the 12th and 15th centuries that were evaluated as unique in Turkish handicrafts such as carpet, textile, architectural stone decoration, ceramics, wooden decoration arts were made and it was found that the Byzantine, Armenian Kingdom and commercial relations in the same period were active, Similar comparisons were made from nearby geographies. For example; In the Turkish wood ornamentation art today, a similar work exhibited at the Ankara Ethnography Museum and described as the "Peacock Door" has been found in the Armenian wood art. 

___

  • Bozer,R. (1992). 15. Yy Ortasına Kadar Anadolu Türk Sanatında Ahşap Kapılar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi
  • Cantay,G. (2008). Fruit in Turkish Decorative Arts. Turkish Studies International Period Fort he Languages Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/5
  • Gabriel, A. (1942). Voyages Archeologiques Dans la Turkquie Orientale. Paris
  • Gantzhorn, V. (1998). Oriental Carpets. Germany
  • Karpuz, H. (2008). The Photograph Album of Anatolian Seljuk Works. İstanbul
  • Karamağaralı, B. (1972). Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyet Enstitüsü
  • Kuban, D. (1997). Divriği Mucizesi Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
  • Mathews, T.F. (1995), Art and Architecture in Byzantium and Armenia. Norfolk: Variorum Collected Studies Series
  • Maranci,C. (2001). Medieval Armenian Architecture. Paris: Hebrew University Armenian Studies 2
  • Otto-Dorn, C. (1978). Figural Stone Reliefs on Seljuk Sacred Architecture in Anatolia: Kunts des Orients , Vol.12, H.1/2, p.103-149
  • Öney, G. (1978). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları. Ankara
  • Pancaroğlu,O. (2007), Medieval Islamic Ceramics From The Harvey B. Plotnick Collectio. Chicago: The Art Institute of Chicago
  • Thierry,J.M. (1989). Armenian Art. New York
  • Turan,O.(1965). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti. Ankara