İSTİKLAL HARBİ’NDE BURSA’NIN İŞGALİ SÜRECİNDE MUDANYA’NIN BOMBALANMASI

Paris Barış Konferansı’nda alınan karar gereği Anadolu’da başlayan işgal süreci İngilizlerin 3 Kasım 1918 tarihinde Musul’a girmesiyle başlamış, Yunan ordusunun 15 Mayıs 1919 tarihinde başlattığı Batı Anadolu’yu işgal etme hareketi ise hızla devam ederek 22 Haziran 1920 tarihinde “Milne Hattı”na, 2 Temmuz’da da Mustafa Kemalpaşa ve Karacabey’i geçerek Bursa önlerine kadar gelmiştir. İstiklal Harbi’nde, Yunan ordusu karşısında lojistik ve eğitim bakımından yetersiz kalan kuvayımilliye birlikleri Bursa bölgesinde de işgale karşı direnmiş ve tüm mücadelelerine rağmen başarılı olamamıştır. Bursa bölgesindeki teşkilatlanma Albay Bekir Sami Bey’in bölgeye gelmesi ile başlamıştır. Bursa’da Millî Mücadele’de önemli hizmetleri görülen 56’ncı Tümen Komutanı Albay Bekir Sami Bey, 56’ncı Tümeni İzmir’den Bursa’ya nakletmiş, tümen deniz yolu ile Mudanya’ya gelmiş, daha sonra Bursa’ya gelerek düzenli bir hale getirilmeye çalışılmıştır. Bekir Sami Bey Bursa'ya geldikten sonra kuvayımilliyenin örgütlenmesine çalışmış, ancak bu faaliyetleri istenildiği gibi sürdürememiştir. Bursa bölgesinin işgal sürecinde yaşanan en önemli gelişmelerden biri de İngilizlerin Mudanya’ya asker çıkarmaları ve Mudanya’yı bombalamalarıdır. Bu gelişme bölgedeki 56’ncı Tümen Komutanlığı tarafından yakından takip edilmiş ve tedbir alınmaya çalışılmış ancak başarılı olunamamıştır. 6 Temmuz’dan itibaren Mudanya ve GemIik bölgelerine çıkarma yapan İngilizler, her ne kadar bu kasabalardan çıkarak Bursa'daki Türk kuvvetlerinin sağ kanadına ve gerisine herhangi bir harekette bulunmadılarsa da, Türk kuvvetlerinin bir kısmını oyalayarak Yunanlılara dolaylı yardım yapmışlardır. Yunan ordularının Batı Anadolu’daki işgal hareketi Türk ordusunun düzenli ordu birlikleri halinde teşkilatlanması ve Batı Cephesi’nin kurulmasından sonra etkisiz hale getirilmiş, Birinci İnönü ve İkinci İnönü Muharebeleri, Sakarya ve Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Savaşları’nda Türk ordusunun elde ettiği zaferden sonra Anadolu’yu ve 10 Eylül 1922 tarihinde de Bursa’yı terk etmek zorunda kalmışlardır. Bu makalede, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire (ATASE) Başkanlığı Arşivinde yer alan belge ve harp raporları ışığında, bir taraftan İstiklal Harbi’nde Bursa ve çevresinde yaşanan askerî olaylar ve yapılan mücadeleler ele alınarak analiz yapılmış, diğer taraftan da Mudanya, İnegöl, Yenişehir, Orhaneli ve diğer bölge halkının millî harekâta nasıl destek verdikleri ve bağlılıkları belgelerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İstiklal Harbi, Batı Cephesi, Kuvayımilliye, Mudanya, Bursa

SHELLING OF MUDANIA DURING OCCUPATION OF BURSA IN WAR OF INDEPENDENCE

The occupation process in Anatolia started according to the decision taken at Paris Peace Conference and the British army entered in Mousul on November 3, 1918. The Greek army reached “Milne Line” on June 22, 1920 with at a fast pace to occupy West Anatolia. The army arrived till western Bursa by passing Mustafa Kemal Pasa and Karacabey on July 2. During Turkish War of Independence, Kuvayı Milliye troops (National Independence Army) were inadequate against the Greek army in terms of logistics and training and they failed despite all struggles and resistance against occupation in Bursa region. Organization efforts in Bursa region started with arrival of Colonel Bekir Sami into the region. The Colonel Bekir Sami, who significantly served during National Struggle in Bursa as the commander of 56th Division, dispatched the division from Izmir to Bursa. Then, the division arrived in Mudania via seaway after which it reached Bursa where a regular army was tried to be formed. One of the key developments that happened during occupation process in Bursa is that British landed troops to Mudania and shelled it. This development was closely followed by the Command of 56th Division and they tried to take precaution, but they failed. The British army, who landed troops in Mudania and Gemlik regions beginning from July 6, indirectly provided assistance to Greeks by diverting Turkish forces. Occupation action of Greek troops in western Anatolia was neutralized with organization of regular troops of Turkish army and formation of Western Front. The Greek army had to leave Anatolia and Bursa in 1922 after Turkish army gained victories in First and Second Battles of Inonu, Sakarya Battle and the Battle of Dumlupinar.

Keywords:

War of Independence, Western Front, Kuvayımillîye, Mudanya, Bursa.,

PDF

___

Arşiv Belgeleri: Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Arşivi, İstiklal Harbi Katalogu. İSH; Kutu 578, Gömlek 206aa, Belge206aa-1. İSH; K.578, G.228, B.228-1. İSH; K.578, G.229, B.229-1. İSH; K.577, G.156, B.156-1. İSH; K.426, G.114, B.114-1. İSH; K.577, G.81, B.81-1. İSH; K.578, G.206, B.206-1. İSH; K.578, G.205, B.205-1. İSH; K.577, G.81, B.81-1. İSH; K.577, G.81, B.81-1. İSH; K.577, G.81AA, B.81AA-1. İSH; K.648, G17, B.17-1. İSH; K.648, G17aa, B.17aa-1. İSH; K.427, G.233, B.233-1. İSH; K.577, G.79, B.79-1. Kitap ve Makaleler: Atatürk, M.K. (1987). Nutuk. C.2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Borak, S. (1980). Atatürk’ün Resmi Yayınlara Girmemiş Söylev Demeç Yazışma ve Söyleşileri. Ankara: Kaynak Yayınları.
Büjak. (1939). Yunan Ordusunun Seferleri,1918-1922. Çeviren: İbrahim Kemal. Askerî Matbaa.
Doğantan, T. (1940). Bursa Bölgesinde Yapılan Savaşlar. İstanbul Askeri Matbaası.
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi. Belge Nu. 2393.
Hülagu, O. (1998). “Mondros Mütarekesi Sonrası Bursa Bölgesindeki Millî Mücadele Hazırlıkları ve Kuvay-ı Milliye’nin Teşkili”. S.41, C.14. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi.
General Papulas’ın Hatıratı. İstanbul: Yeni İstanbul Yayınları. Güneş, İ. (1985). “Bursa’nın Yunan Ordusu Tarafından İşgali ve Bunun Doğurduğu Tepkiler”. Ankara: İkinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri.
İstiklal Harbi, Türkiye’de Yunan Fecayii. Birinci Kitap. Çeviren: Fahrettin Özülü. İstanbul. Jaeschke, G. (1989). Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918- 11 Ekim 1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Kocatürk, U. (2000). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, 1918-1938. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Onar, M. (1995). Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
Osmanlı Belgelerinde Millî Mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk. (2007). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını.
Özalp, K. (1985). Millî Mücadele I (1919-1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Sarıhan, Z. (1995). Kurtuluş Savaşı Günlüğü III, TBMM’den Sakarya Savaşı’na (23 Nisan 1920- 22 Ağustos 1921). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Sofuoğlu, A. (1994). Kuvayı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu, 1919-1921. Ankara: Genelkurmay Basımevi. Sonyel, S. R. (2013). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Şimşir, B. (1975). İngiliz Belgelerinde Atatürk,(1919-1938). C.2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
Tansel, S. (1973). Mondrostan Mudanya’ya Kadar III. Ankara: Başbakanlık Yayını.
Turan, M. (1999). Yunan Mezalimi, (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli, 1919-1923). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Türk İstiklal Harbi, Batı Cephesi. 2’nci Cilt, 2’nci Kısım. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. Ülger, S. E. (2008). Zafere Giden Yol. İstanbul.
Ünal, M. (1994). Miralay Bekir Sami Günsav’ın Kurtuluş Savaşı Anıları. İstanbul.